ALDEMAR MATÍAS: “INTENTO CREAR AS CONDICIÓNS PARA QUE A REALIDADE XURDA MENTRES FILMO”

Aldemar-Matias

Aldemar Matias (Manaus, 1985) é un cineasta brasileiro formado nos Baños de Cuba. A súa curtametraxe de fin de carreira, El enemigo, competiu en Sección Oficial de Visions du Réel e foi premiada no Festival de San Sebastián e en DocumentaMadrid. Tralo seu paso pola Berlinale Talents, acaba de estrear La arrancada, a súa primeira longametraxe, na sección Panorama da Berlinale.

Para a túa primeira longametraxe estiveches a explorar diferentes temas, concretamente un proxecto arredor da socioloxía da praia, pero finalmente é evidente que recuperaches elementos da túa anterior curtametraxe, El enemigo. Poderías comentarnos como xurdiu esta idea e como foi o proceso?

Dei moitas voltas ata chegar a ese resultado. Cambios radicais de personaxes, temas e estratexias de dirección. Ao dirixir esta película, quería desafiarme a facer algo que non experimentara formalmente: múltiples personaxes, unha mesma localización, eu aparecendo en cámara. Notei que estaba a priorizar máis unha necesidade de afirmarme como director versátil que necesariamente servir á historia. Mal! Moi mal! Felizmente detecteino en tempo.

Tiña a varios personaxes na praia, con situacións e diálogos acerca de liberdades e represións dos seus corpos. Sentía que o proxecto non estaba a funcionar. Pedín a Marbelis que viñese no último día de rodaxe. Ela é a fumigadora xefa e protagonista do meu curto El Enemigo. É a persoa máis intensa que filmei na vida e quería tela outra vez en cámara. Un día antes, Marbelis pregúntame se podería levar á súa filla Jennifer á filmación na praia. Eu acepto a proposta. Ao observar a dinámica das dúas, decidín abandonar toda a proposta anterior. Fun de Cuba coa idea de facer unha película enteira con esa relación entre nai e filla. Tiñan personalidades moi distintas e á vez estaban moi conectadas. Falei co produtor, que aceptou a miña idea e meses despois volvín a Cuba para 3 semanas seguidas de rodaxe con elas.

47466717_401

Poderías dicirnos como foi o trato e traballar con estes personaxes? Nalgún momento pedíuseche retirarche ou non incluír algunha conversa ou escena?

A Marbelis eu coñecíaa ben. A Jennifer non tanto. Foi un proceso distinto coas dúas. Ás veces, ao chegar á súa casa, Marbelis berrábame desde a súa xanela que non quería filmar, aínda que o cadrásemos o día anterior. Eu sabía cando era capricho e ía convencela para que nos deixase estar presentes coa cámara. Noutros momentos, víaa extremadamente triste por problemas co seu fillo (o terceiro personaxe), e sentín que necesitaba deixala soa. Aínda que non me dixese nada, eu apagaba a cámara e dáballe o seu tempo e o seu espazo. Non había unha regra. Cada relación director-personaxe é distinta e pide códigos distintos. Ás veces Marbelis e Jennifer falábanse ao oído para que eu non escoitase. Eu enfadábame, pero respectábao. Ao final non é fácil ter unha cámara metida na túa vida durante varias semanas seguidas.

O filme orbita entre o documental observacional, realizando belos planos onde parece que che atopas cómodo, e por momentos recórrese a unha estética do cinema directo cun achegamento moi corporal ás persoas, sen chegar a incluírche na diéxese narrativa. De que maneira atopaches a distancia cos teus personaxes?

Eu non son moi fan de só sentarme e esperar coa cámara a que as cousas ocorran. Aínda que ás veces fágao, admítoo. Tampouco dou instrucións directas aos personaxes. Intento crear as condicións para que a realidade xurda mentres filmo. E, claro, coñecer ben aos personaxes para anticiparme ás súas accións. Por exemplo, cando souben que Jennifer recibiu a noticia da súa medica que non podería competir por unha lesión, anticipeime para chegar á súa casa antes que ela, porque sabía que llo contaría á súa nai e sería un momento importante. Ou esperaba ao final do día cando Jennifer ía falar co seu mozo no parque do wifi. Eran momentos preciosos porque Jennifer abríase con el dunha maneira diferente á que o facía coa nai.

47466650_304

No referido á produción, en que momento decidides que estades ante un longo e non ante outro curto como a vez anterior?

Filmei moito nesas 3 semanas (case 40 horas) coa intención de facer unha longa porque cría que a historia merecía ser contada en polo menos 1 hora. Ademais, toma tempo para que o espectador entenda os dous universos, o da nai e da filla, e como os dous se atopan, como se contrapoñen. Sería difícil desenvolver esa construción nunha curta.

Paréceme que abordas un asunto especialmente interesante, que é como viven as novas xeracións a situación social e política en Cuba. Como te posicionas ante esa realidade e como sentiches que se percibe desde a comunidade e desde as institucións o feito de que filmes o real?

Ninguén é indiferente cando se fala de Cuba. As opinións están sempre moi polarizadas. Eu sabía do risco, pero tiña moitas ganas de filmar algo que axudase á comprensión de que nin todo é “pro-Fidel” ou anti-Fidel”. Que unha nai pode dar un discurso de viva a revolución pola mañá aos seus traballadores e pola tarde axudar ao fillo a que se vaia do país. Ou que unha moza pode ter ganas de deixar o país e á vez preocuparse pola súa carreira de atleta nacional. Sentía que a miña misión era desenvolver este tipo de personaxe e que o espectador comprendese a contradición e como funcionan esas posicións políticas de maneira práctica no día a día. Ao final Jennifer e Marbelis son de xeracións distintas, naturalmente teñen aspiracións distintas, pero á vez teñen que conectarse polo lazo familiar afectivo que posúen.

Creo que a énfase no afecto, máis que en conflitos políticos directos, fai que o documental poida ser ben recibido polas institucións.

Por último quería preguntarche como sentiches a acollida da película en Berlín.

Todas as proxeccións en Berlín foron moi bonitas. Os debates despois de cada pase ensinaban que a relación entre Marbelis e Jennifer tocara á xente. Á vez, ese núcleo familiar facía que a xente comprendese mellor o contexto político cubano actual cos seus matices. Mesmo tivemos oportunidade de discutir como a transición política brasileira afectoume no proceso final da película. Claro, son transicións moi distintas. Pero igualmente tivemos que aprender a reposicionar os afectos entre familiares cando os camiños políticos van cara a direccións distintas.

Comments are closed.