BALADA DE UM BATRÁQUIO, de Leonor Teles

O seguinte texto é obra dun dos participantes do Workshop Crítica de Cinema realizado durante o Curtas Vila do Conde – Festival Internacional de Cinema. Este obradoiro consistiu, dunha banda, nun conxunto de clases maxistrais e debates con convidados internacionais, e doutra, na produción de textos críticos sobre os filmes exhibidos durante o festival, que foron publicados, periodicamente, na páxina do Público, no blog do Curtas Vila do Conde, e nas revistas Á Pala de Walsh e A Cuarta Parede. A versión orixinal en portugués deste texto atópase aquí.

A Louza da Familia

Despois de Rhoma Acans (Leonor Teles, 2013), gañador do concurso Take One! no Curtas Vila do Conde 2013, Leonor Teles emprega de novo a súa xenealoxía como razón para unha rebelión persoal. O xeito no que o fai é lixeiro, conciso e intelixente. Partindo dunha fábula, toma ao espectador como un neno a quen se lle quere ensinar algo, sen que, aínda así, caia na trampa do paternalismo de prescribir unha “moral”.

Ambientado nun tempo afastado, no que animais e plantas vivían en paz, o pequeno conto que abre Balada de um Batráquio (2016) non se emprega, naturalmente, para explicar unha superstición, mais para definir como centro da narrativa (e para, de certa forma, cambiar) o costume, non circunscrito a Portugal, de poñer sapos de louza nos escaparates ou no interior de tendas e doutros establecementos para afastar aos clientes de etnia xitana.

Balada-de-um-Batráquio

Naquel tempo pre-humano, o sapo xorde como a imaxe da discordia, da exclusión – renegado, contamina co seu veleno a harmonía entre os seres, irremediablemente separados como os habitantes de Babel. Así, o anfibio, ser “intermedio”, que non pertence nin á terra, nin á auga, nin ao aire, pasa a ser o símbolo da propia xenofobia. Teles comezará entón un periplo destructor do símbolo material daquel odio, respondendo ao ataque que os outros animais lanzan ao sapo – “es feo” – cun ataque igualmente violento – “es horrible”.

Se formar parte dun grupo non é condición necesaria (e moito menos suficiente) para dicir sobre el algo acertado, Balada disemina a voz dunha comunidade dende o interior da mesma. O punto de partida de Teles son imaxes de festas xitanas e da voda dos seus pais, que, por si soas, constituirían un conxunto máis pacífico, e moito menos interesante. Xunto estas imaxes, coloca imaxes das súas incursións a aquelas tendas onde un boneco de louza encobre o prexuízo contra todo un grupo. Entra, agarra os sapos e, á luz do día, alto e bo son, esnaquízaos contra o chan. A película é así dobremente emancipatoria – artística e socialmente.

A vitalidade que pon o dedo na ferida débese, sobre todo, a como efectivamente actúa sobre o real – este é un dos lados máis interesantes de Balada de um Batráquio, que, nese sentido, vai máis lonxe que a súa primeira curta, Rhoma Acans, inscribíndose na tradición do cine de guerrilla, que, no actual “panorama nacional”, non conta con moitos militantes.

umapedranosapato_balada_de_um_batraquio_5695045e9a303

A cineasta non se limita a describir a mirada que se lanza sobre os xitanos, pero vandaliza, como unha rapaza insolente, esa herdanza, lembrando que, en verdade “A Discriminación é Falta de Educación” (o título dunha exposición fotográfica presentada na Universidade de Porto, en abril, sobre os prexuízos contra a comunidade xitana, no ano en que asistimos ao arrastramento da crise dos refuxiados e ao inesperado desmoronamento da UE despois do Brexit).

 2016 é tamén o ano no que Leonor Teles, filla de pai xitano, trouxo a Portugal un Oso de Ouro e no que a vitoria portuguesa no Campionato Europeo de Fútbol debe moito a xogadores de barrios marxinados e de etnias que a diario son obxecto de discriminación (un xitano do Casal, un negro da Musgueira, un brasileiro nacionalizado portugués, un inesperado goleador orixinario de Guinea-Bissau, só para mencionar os casos máis notorios). 2016 revélase como un bó ano para repensar o xeito no que facemos as cousas.

Ler a versión orixinal en portugués

Comments are closed.