BERLINALE 2020: SECCIÓN OFICIAL (3/3)

The Salt of Tears, de Philippe Garrel © Rectangle Productions

Podes ler a versión orixinal deste texto en inglés.

Continuamos coa nosa crónica da Sección Oficial da 70ª Berlinale.

Os afeccionados á nouvelle vague sentiranse un pouco nostálxicos con The Salt of Tears, de Philippe Garrel, sobre todo pola súa paleta monocromática e os seus matices existenciais. A película segue a vida de Luc (Logann Antuofermo), mentres vive as súas primeiras experiencias amorosas e intenta cumprir o soño do seu pai: entrar nunha prestixiosa escola parisiense para converterse en ebanista.

Aínda que a voz do narrador, acompañada pola fermosa banda sonora, fainos crer que Luc e Djemila (Oulaya Amamra) están destinados a namorarse e ser felices para sempre, o repentino interese do mozo pola súa amiga da infancia, Geneviève (Louise Chevillotte), fará que todo remate en desastre. Inevitablemente, a falta de honestidade e a libertinaxe de Luc levarano a “recibir a súa propia medicina” cando coñece a Betsy (Souheila Yacoub). No que parece unha sutil homenaxe a Jules et Jim de Truffaut, Luc vese obrigado a aloxar no seu apartamento a Paco (Martin Mesnier), o outro interese romántico de Betsy. Mentres rompen o seu corazón lentamente, Luc permanece alleo ao deterioro físico do seu pai.

Ademais de contar cunha fermosa fotografía, The Salt of Tears logra manter un equilibrio entre o seu ton serio e algúns toques de humor sutil e conmovedor. Con todo, o certo é que a película non ofrece ningún tipo de catarse nin sorprende pola súa orixinalidade. De feito, trátase dunha historia que temos visto moitas veces antes.

Con todo, tal e como demostra My Little Sister, non hai nada de malo en non intentar reinventar a roda. A película, codirixida por Stéphanie Chuat e Véronique Reymond, está composta por distintos fragmentos de dramas familiares, pero o resultado é moito máis que a suma das súas partes.

A historia céntrase en Lisa (Nina Hoss), unha dramaturga cuxa vida dá un xiro inesperado cando o seu irmán xemelgo, Sven (Lars Eidinger), comeza a perder a batalla contra a leucemia. Cando a súa nai (Marthe Keller) demostra ser unha coidadora pouco apta para Sven en Berlín, Lisa vese obrigada a sacrificar unha vida cómoda cos seus fillos e o seu esposo Martin (Jens Albinus) en Suíza para viaxar a Alemaña e encargarse dos coidados. A medida que a saúde de Sven comeza a decaer, Lisa ten que enfrontarse a unha decisión imposible: Debería preocuparse máis polo seu irmán moribundo ou apegarse a unha vida que, dalgún xeito, tampouco a facía feliz?

Malia unhas actuacións infantís un tanto mediocres, as interpretacións principais da película son realmente excelentes, especialmente a de Hoss (para a que augurabamos o premio á Mellor Actriz, que finalmente recaeu na alemá Paula Beer por Undine). Os precisos diálogos transmiten á perfección a complexidade dos personaxes, provocando que o espectador sexa incapaz de escoller un bando ou conformarse cun sentimento. Os temas que explora a película preséntanse cunha honestidade crúa, acentuada pola estética axitada dunha cámara en man constante. O que podería ter sido outra exploración superficial dunha familia afectada polo cancro convértese nunha obra dunha sensibilidade encomiable (e cun sutil toque de comedia), narrada a través dunha perspectiva diferente.

O que si resulta lixeiramente superficial é a descrición excéntrica que fai Abel Ferrara da filosofía junguiana no seu último traballo, Siberia. Aínda así, a película lévanos a tantos lugares (literalmente), que axiña nos esquecemos das súas carencias. A intención de desentrañar a propia psique a través do subconsciente converte a película nun exercicio surrealista, e ata certo punto atractivo, sen chegar ao nivel dunha obra de Lynch.

Durante os créditos iniciais, Clint (Willem Dafoe) narra unha historia da súa infancia, ambientada en Siberia. Cando finalmente vemos o seu rostro, descubrimos que rexenta un bar no medio dun bosque nevado, onde serve bebidas a clientes cos que non pode comunicarse verbalmente: primeiro un inuit e despois un par de mulleres rusas. A película comeza a revelar as súas cartas cando a máis anciá anima a Clint a ter relacións sexuais coa máis nova, tras descubrir que está embarazada. A partir dese momento, embarcámonos nunha viaxe delirante na que Clint sobe a un trineo tirado por cans co que percorre todo tipo de lugares, presumiblemente unha representación da súa propia mente.

As paisaxes nevadas, os paseos en trineo polo deserto, as visitas a campos de concentración onde se levan a cabo execucións en masa e os encontros violentos con animais salvaxes compleméntanse con escenas nas que Clint mantén relacións sexuais con mulleres do seu pasado (entre as que se inclúe a súa propia nai). Finalmente, cando Dafoe se aventura nas profundidades dunha cova que recorda a La casa de Jack, de Lars von Trier, aos espectadores só nos queda relaxarnos e intentar gozar da viaxe.

“A razón é un obstáculo”, di Clint, polo que Ferrara abandona todo raciocinio en busca da claridade junguiana. Unha particular confrontación pai-fillo, onde Dafoe tamén interpreta ao pai de Clint (cun pouco de crema de afeitar na cara para que poidamos distinguilos), é tan só o comezo do hilarante tramo final da película. Os diálogos sen sentido poden resultar atractivos para algúns espectadores, aínda que para outros serán particularmente irritantes. En calquera caso, os apenas 92 minutos de duración de Siberia son relativamente misericordiosos. Entre as nosas escenas favoritas podemos destacar o concerto aleatorio de heavy metal e o elocuente peixe que cita a Nietzsche en perfecto alemán, ambos inesperadamente divertidos. En calquera caso, atopámonos ante unha auténtica experiencia cinematográfica.

Sibeira, de Abel Ferrara © Vivo Film

Ante a decepción xeral que mostraba o público con  El prófugo, de Natalia Meta, achegámonos a ela cunha mente aberta e sen expectativas. Cualificala como unha gran película probablemente sería unha esaxeración, pero estamos sen dúbida ante unha divertida cinta de serie B. Malia os innumerables buracos de guión, a historia presenta unha trama intelixente coa que resulta fácil evadirse. As artimañas de ciencia ficción, os elementos metafísicos, a atmosfera de cine negro e o seu carácter onírico combínanse para ofrecer unha experiencia única.

A protagonista da cinta é Inés (Érica Rivas), unha moza que pode sentir certas vibracións no seu interior relacionadas cun intruso metafísico (Nahuel Pérez Biscayart) que quere habitar a súa conciencia e que invade a súa realidade a través dos soños, alegando que está namorado dela. Inés traballa nun estudo de dobraxe poñendo voz a unha estrela porno xaponesa, mentres trata de desfacerse dos intrusos da súa mente mediante un tipo de dispositivo electromagnético un tanto cuestionable, recomendado por unha muller aínda máis estraña. O humor aparece con frecuencia ao longo da película, normalmente debido á torpeza dos diálogos e a trama (aínda que non sabemos ata que punto é algo intencional).

Toda a película parece centrada en explorar os distintos tipos de relacións, xa sexan eróticas ou familiares, a través dunha abstracción onírica que resulta cando menos surrealista. Nunca afirmariamos que se trata dunha obra mestra, e talvez moita xente teña razón ao cualificala de mediocre, pero o feito de que non teña unha mensaxe política claro nin se axuste ás fórmulas tradicionais non significa que non poida ser unha obra orixinal e fascinante.

Se tivésemos que adiviñar cal é o significado oculto detrás de todo, diriamos que se trata dunha película que presenta unha perspectiva insólita, a través dun filtro psicanalítico, sobre unha muller que ten problemas para confiar nas persoas que din querela. Quizais a muller teme a posibilidade de verse atrapada nunha relación intensa, perdendo a súa propia voz. Isto podería explicar o feito de que sufra un enmudecemento literal na película, que culmina coa protagonista cantando nun escenario con tres voces diferentes xurdindo das súas cordas vocais. Definitivamente estamos ante unha obra que podería acabar converténdose nunha película de culto.

A outra representante latinoamericana na competición oficial da Berlinale foi Todos os mortos, dos directores Caetano Gotardo e Marco Dutra. Resulta case irónico comentar unha película con este título no medio da pandemia do COVID-19, pero o espectáculo debe continuar. A historia desenvólvese en São Paulo, durante o inverno de 1899, pouco despois da abolición da escravitude en Brasil. No novo réxime, as familias ricas esfórzanse por adaptarse a unha vida sen servidume, mentres que os antigos escravos teñen problemas para relacionarse coa clase dominante.

Malia ser unha cinta de época, a historia funciona realmente ben como unha crítica moderna ao privilexio branco. Como era de esperar, tendo en conta o título, a película combina elementos do cine de terror para recrear un momento importante na historia de Brasil, onde todo cobra vida. De feito, non está claro en que momento sucede o xiro de guión (están todos vivos ou mortos?). E aínda que finalmente sucede dunha forma bastante básica, a película logra manter a tensión en todo momento.

A historia comeza na casa dunha familia aristocrática caída en desgraza, xusto despois da morte da criada, Josefina (Alaíde Costa). A anciá matriarca, Isabel (Thaia Pérez), e a súa filla con problemas mentais, Ana (Carolina Bianchi), ocúpanse da casa e de coidarse mutuamente, mentres que a irmá de Ana, María (Clarissa Kiste), intenta manter todo en orde cando non está recluída no mosteiro. Cando o corpo de Isabel comeza a debilitarse por mor dunha enfermidade, María suborna á súa antiga escrava, Iná (Mawusi Tulani), para finxir que realiza un ritual africano coa intención de curala, acougando así as obsesións de Ana (que cre que é a única opción viable).

Algúns poderían acusar a Todos os mortos de utilizar un simbolismo barato, pero o máis difícil de manexar é a aparente falta de dirección narrativa. O fermoso deseño de fotografía e son, xunto con algunhas interpretacións sólidas, compensan o ritmo lento da película. Aínda que o tema que trata merece atención, é difícil que a película acabe converténdose nunha experiencia visual memorable para un público amplo. Non será un proceso doloroso, pero tampouco unha revelación, a non ser que alguén estea buscando unha escusa para profundar na historia brasileira.

Todos os mortos, de Caetano Gotardo & Marco Dutra © Hélène Louvart

Comments are closed.