Berlinale 2023 (III): a historia dun naufraxio

Perpetrator, de Jennifer Reeder

O segundo filme galego en se presentar nesta Berlinale foi Sica (Carla Subirana, 2023). Primeira longa de ficción para unha directora xa experimentada no documental, conta a historia da rapaza do título, unha adolescente que vaga polos acantilados da Costa da Morte obsesionada con atopar o corpo do seu pai, presuntamente afogado nun naufraxio. Como metáfora de que a negación é a primeira fase do loito, Subirana decide mostrarnos a Sica na escena de apertura atrapada nun mundo subacuático, sen poder alcanzar a superficie, á que olla con claro pesar.

A través das escarpadas covas polas que observa inerte o furioso mar, escoita a voz de ultratumba do pai ao lonxe. O son das ondas, cun poderoso eco intensificado en posprodución, atrona os oídos de Sica e, de paso, dos espectadores, que se ven asolagados por estas altas doses de dolorosa carga poética. O das voces chega a un nivel de absurdo tremendo nun momento do filme no que a rapaza procura frecuencias de radio e, entre as ondas emitidas polos barcos, volve establecer esta comunicación telúrica co pai.

Un mal común dos filmes con adolescentes — iso que tan comunmente e con torpeza se designa como coming-of-age, foco da sección Generation, onde se proxectou o filme — é que os actores, con pouca experiencia, non acaban de saber expresar o rango de emocións dos seus personaxes. Tamén adoitan declamar as frases como se estivesen ensaiando o guión, léndoo. Sica non escapa a este mal; e o libreto de Subirana, ateigado de grandes frases lapidarias, non axuda en absoluto a que nos poidamos tomar en serio esta película tan ensimesmada como pretensiosa, que non sabemos nunca moi ben que quere contar.

Todos estes elementos levan ao riso involuntario en diversas escenas, especialmente da man dunha protagonista — Thais Garcia — que é un claro erro de casting, unha moza actriz con todas estas eivas que vimos de citar totalmente exacerbadas. O de Núria Prims é o típico exemplo de como unha coprodución pode chegar a dar efectos Frankenstein non desexados. Fai da nai catalá de Sica, falándose tanto o galego como o catalán dunha forma totalmente ortopédica, algo non sustentado en ningún momento de xeito dramático, e que só se explica pola vontade de levar algunha axuda económica das administracións.

En definitiva, Sica é un estrondoso naufraxio, no que só queda a flote a sempre notable fotografía de Mauro Herce, que brilla nos momentos máis abstractos, na contemplación do océano ou nesa tormenta final.

Outro filme de mozas rapazas que pasou na Berlinale non podería ser máis distinto. Jennifer Reeder ten unha reputación por ter traballado na intersección entre o cinema de terror e o espertar sexual adolescente, con marcado carácter feminista e grandes connotacións queer. Na súa primeira longa, Signature Move (2017), o único que ten dirixido de corte realista e con persoas de maior idade, o lesbianismo era explícito ao retratarse a relación dunha parella de mulleres. Porén, esta pulsión sempre estivo presente, de forma moi suxestiva, dende as súas primeiras curtas con toques a David Lynch. Signature Move foi un traballo de encarga no que non puido desenvolver as súas inquietudes máis íntimas, algo que arranxou con Knives & Skin (2019) e que leva a outra escala na aloucada e descocada Perpetrator (2023).

O filme ábrese cun misterioso enmascarado que respira profundamente a través dunha máscara, plano subxectivo, e se achega a unha rapaza na rúa, de noite, por detrás. Un flash, como dunha cámara, ilumina o rostro da muller, que recoñece o atacante. Nada novo, outra de asasinos en serie con rapazas de instituto. Pero Perpetrator é a cara B da saga Scream, de Wes Craven, á que parodia e supera con creces. Dende estas referencias directas a Halloween (John Carpenter, 1978) e O fotógrafo do pánico (Peeping Tom, Michael Powell, 1960), a de Chicago desenvolve un gozoso carnaval de rarezas no que entran Psicose (Psycho, Alfred Hitchcock, 1960), O silencio dos cordeiros (The Silence of the Lambs, 1991), Carrie (Brian De Palma, 1976) e un sen fin de referencias neste mash-up posmoderno que leva ao seu terreo. Quizais demasiado expansiva e por momentos irregular, a Perpetrator non pode negárselle que deixa unha pegada propia que flúe como un torrente de creatividade. Toda esta tradición do slasher, unida ao cinema de vampiros e ao giallo (especialmente o subxénero de bruxas) mestúranse para crear unha nova argamasa que estuda e revirte a violencia institucionalizada contra a muller. Reeder ofrece un filme divertidísimo e desatado. Un clásico instantáneo que se converterá rapidamente en fita de culto.

Comments are closed.