Blanco en blanco, de Théo Court

© Elamedia Estudios

“ISTO TEN QUE SER ALGO FERMOSO!”

Poucas son as veces nas que a imaxe que clausura unha película queda gravada na retina dos espectadores para a súa posterior reflexión. Con todo, cando isto ocorre, a satisfacción é tal que incluso se esta imaxe resulta desagradable, a valoración da obra tende a ser positiva. Esta é a verdadeira forza da sétima arte e, sen dúbida, este é o caso coa segunda película dirixida polo realizador hispano-chileno Théo Court, premiado á mellor dirección na sección Orizzonti da 76ª Mostra de Venecia.

Blanco en blanco retrotráese á Terra do Fogo (Chile) de finais do século XIX, unha zona amerindia dominada polas forzas colonialistas chegadas principalmente de Gran Bretaña, Chile e Arxentina. Alí, o pobo selk’nam, con máis de dez mil anos de historia, foi masacrado en apenas dúas décadas por mercenarios aos que se lles recompensaba cunha libra esterlina por cada orella que entregaban aos gandeiros ovinos. A este ambiente hostil e violento chega Pedro, un fotógrafo chileno ao que un latifundista chamado Mr. Porter encarga o retrato da súa nova prometida. Cando se produce o encontro coa nena de catorce anos, Pedro queda marabillado coa súa beleza ata o punto de converterse nunha obsesión para el. Non contento co retrato nupcial, pregunta pola posibilidade de retratar á moza de novo. Esta vez o vestido de noiva desaparece pero persiste a sexualización da rapariga que, semiespida, xace durmida sobre unha das peles pertencentes aos indios aborixes. Este é o punto da película no que se nos revela que a procura da beleza é para Pedro o motor da súa existencia; nin as peles roubadas nin a mirada arroxada sobre a durminte alertan ao protagonista da gravidade dos feitos.

O encargo de Mr. Porter pon en marcha a maquinaria para atraer a Pedro a un punto sen retorno que parece absorbelo ata chegar a ser cómplice do cruel sistema que se apoderou da Terra do Fogo. O kafkiano capataz non aparece en ningún momento da película e, pese a que o fotógrafo pregunta por el en varias ocasións, os traballadores afirman que é un home moi ocupado. Esta figura ausente ben podería funcionar a modo de representación simbólica do poder exercido polas altas esferas ás que, incluso na nosa sociedade, non podemos poñer cara. Para máis inri, a segunda fotografía molesta ao prometido e Pedro é castigado por cruzar a liña do permitido; a nena, o pobo indíxena e a terra que pisan os seus pés son propiedade do latifundista.

© Elamedia Estudios

Blanco en blanco é unha película de capas e contrastes. A historia persoal de Pedro abre o camiño do concreto ao universal, da reacción do individuo fronte ao problema á exploración do problema en si mesmo. O director explora os conflitos raciais, culturais e de clase entre indíxenas e colonos, así como a problemática de xénero a través das distintas mulleres que aparecen na película. Xa que, aínda que ocupan lugares distintos na escala de poder, todas elas asumen o sufrimento mediante o silencio imposto polas circunstancias, convencidas de que pouco pode facerse por mellorar a súa situación: Sara, a prometida de Mr. Porter, padece desde o paternalismo, as imposicións dos adultos e a incomprensión do medio que a rodea; Aurora, a coidadora da nena, utiliza o alcohol como vía de escape; e as mulleres indíxenas non se ven unicamente afectadas pola estrutura patriarcal pola que se rexe o seu pobo, senón pola escravitude, as violacións e as vexacións ás que as someten os británicos. A película deixa constancia non só da conquista do territorio, senón da conquista da muller por parte dos homes.

Ademais da violencia física e verbal, a vestimenta exerce de elemento de control; os colonizadores desprenden das súas peles aos aborixes que traballan para eles e atavíanos con vestimentas occidentais, someténdoos á súa cultura e costumes. Á súa vez, o espido de Sara adquire un cariz de beleza mentres que o espido dos amerindios e as amerindias é visto polos colonos como unha sorte de atraso cultural. “Podes tocalos se queres”, dille o personaxe interpretado por Lars Rudolph a Pedro nunha das súas visitas a unha cabana repleta de indíxenas. A curiosidade que sente cara os selk’nam pode parecer afable a primeira vista, pero o xeito no que os toca e inspecciona aseméllase ao trato recibido nos zoos humanos de Europa, aos que eran enviados para entretemento do público. Deste xeito, quedan patentes as xerarquías de poder impostas polos que acaban de chegar, así como os roles de dominación e submisión aplicados na comunidade mediante o uso da forza.

Théo Court filma con destreza a problemática da Terra do Fogo, distanciando a cámara do suxeito para acceder a unha visión global do conflito, desde o respecto e o interese por coñecer aquilo que moitos seguro descoñecen. A fotografía asinada polo canario José Ángel Alayón, moi próxima ao estilo de Mauro Herce, acompaña a mirada do director neste exercicio afastado de todo morbo. Á súa vez, as escenas de carácter máis observacional que dan comezo á película, como aquelas de montañas nevadas e cabanas na noite, transportan ao espectador a un invisible campo de batalla dominado pola crueldade do invasor.

© Elamedia Estudios

Destaca con brillantez a interpretación de Alfredo Castro, actor fetiche do tamén chileno Pablo Larraín, con quen colaborou en seis películas: El club (2015), Tony Manero (2008) ou Post Mortem (2010), por citar algunhas. O silencio, como comentabamos anteriormente no caso das mulleres, é tamén característico no personaxe de Pedro. Con todo, é distinto o tratamento do mesmo; aínda que é certo que existe certa resignación á hora de calar fronte ás inxustizas que alí se cometen, a voz do protagonista disólvese en favor do seu agudo emprego do sentido da vista. A pantalla tórnase vermella sangue cando o protagonista revela as fotografías tomadas na súa cabana convertida en cuarto escuro, e a palabra revelar adquire un matiz sinistro. Revelar entendido como mostrar aquilo que está oculto á mirada, neste caso a violencia exercida contra a comunidade. Pedro decántase pola comodidade e tranquilidade que lle aporta a escenificación creada a través da súa cámara, para así evitar ter que enfrontarse á crueza do mundo real. Malia que a película de Court poida parecer unha ficción pola linguaxe audiovisual empregada, o certo é que garda similitudes co documental pola temática tratada. A delgada liña entre simulación e realidade esvaécese nesta cinta chea de misterio e denuncia.

O fotógrafo vese empuxado a participar do horror que lle rodea pero auséntase del para preservar o seu benestar social. Pedro non se sitúa en contra das atrocidades cometidas polo home que o contratou e remata por mimetizarse con aqueles que exercen o seu poder a punta de Winchester. Aquela imaxe na que Sara durmía placidamente contrasta de xeito brutal coa última das fotografías tomadas durante a película. A beleza que encandeara a Pedro nun principio é radicalmente oposta á que parece atopar na fotografía, tomada tamén por encargo, dun grupo de británicos apuntando as súas armas ao ceo e mostrando os cadáveres dos amerindios coma se fosen trofeos de caza. A duración deste último plano, rodado desde o punto de vista observacional do lente do fotógrafo, acompaña a meticulosidade e perfeccionismo que Pedro aplica ao tomar a imaxe. Obsesionado coa procura da beleza, o fotógrafo enfádase e golpea aos colonos en varias ocasións, frustrado polo difícil que lle resulta compoñer a imaxe ao seu agrado. “Isto ten que ser algo fermoso!”, berra Pedro nun esforzo desesperado por culminar a súa obra e camuflar o horror da mesma. Finalmente, cando o consegue, realiza a habitual conta atrás e a instantánea convértese no branco máis puro e absoluto.

Así conclúe esta película na que as fotografías capturadas polo lente de Pedro son a testemuña do vivido na Patagonia chilena. Unhas instantáneas que foron tomadas co obxectivo de “servir a unha labor humanitaria pola patria” e que, co paso dos anos, convertéronse na mellor das probas en contra dos delitos perpetrados polos invasores. Malia que o crime prescriba, as imaxes permanecen e serven de recordatorio do que foi e nunca máis debe ser.

© Elamedia Estudios

Comments are closed.