CANNES 2018 EP. 1: INICIO CON ACENTO ESPAÑOL

Todos lo saben

Todos lo saben (Asghar Farhadi, 2018)

Comezou onte o festival de Cannes con novas prácticas para as xornalistas. Agora os primeiros pases están reservados para membros do equipo, autoridades locais, famosas e demais asistentes típicas dunha premiere. Din dende o festival que as redes sociais xeran moito ruído antes de que as propias creadoras do filme podan ver proxectado o seu traballo e que lles parece inxusto. A industria vai antes que a crítica, está claro. Persoalmente non nos amola, como a outras colegas, pois ao cabo traballamos para as lectoras, que na meirande parte dos casos verán estes filmes meses despois. Por que non agardar logo unhas horas?

E con este novo calendario, vimos onte Todos lo saben (2018). Iníciase este Cannes 2018, en efecto, con acento español. O filme está dirixido e guionizado polo iraniano Asghar Farhadi, habitual en Cannes, que elixiu rodar en España logo dunha anécdota que lle aconteceu en Sevilla, relacionada co rapto dun cativo. Púxose logo a pensar como se desenvolvería unha trama con secostro e rescate no eido dunha familia. A historia do filme céntrase en como unha parella que vive en Bos Aires, interpretada por Penélope Cruz e Ricardo Darín, visita por unha voda a vila natal dela. Mais a familia, composta por un espectacular elenco que inclúe a Javier Bardem, Bárbara Lennie, Inma Cuesta ou Eduard Fernández, ten moitos segredos que gardar neste thriller con toques ao Agatha Christie.

O modelo está ben claro. Hai un misterio que resolver e cada membro da familia é presunto culpable. Mais a desaparición dunha nena é só un instrumento que lle serve a Farhadi para falar do de sempre no seu cinema: dos reproches calados, o rencor gardado… en definitiva, as decisións que tomamos ante situacións que nos superan e sacan a relucir as nosas pantasmas. O elenco cumpre e en ocasións entrégase, coma no caso de Bárbara Lennie, con dúas impresionantes secuencias que aumentan o voo da película. Mais polo xeral falta a intensidade que ten caracterizado a obra do iraniano previamente e fica a sensación no aire de que isto xa o fixo antes, pero mellor.

Donbass

Donbass (Sergei Loznitza, 2018)

Outras olladas

Tampouco empezou suave Unha Certa Mirada, que se abría co último de Sergei Loznitsa, Donbass (2018). O ucraíno leva dúas décadas falando do devir político do seu país e as relacións do mesmo con Europa, do agromar do máis primario da natureza humana ante as difíciles probas da historia, nunha intensa carreira que xa pasa dos vinte títulos e que alterna con facilidade a ficción e o documental. Só neste 2018 xa presentou Victory Day (2018) na Berlinale, e agora fai o propio na Croisette, con esta proposta que mestura intérpretes profesionais con amateurs e que quere verse coma “o reflexo da historia nun espello distorsionado do mundo underground”, explica o realizador nas súas notas de intención.

Seguramente co do undergournd se refira a que mostra o día a día das ucraínas de a pé, cidadás da localidade de Donbass que non saen nas noticias, vivindo baixo o réxime da Nova Rusia, nun estado dividido, en guerra e xa esquecido polos medios europeos como é Ucraína. O filme presenta unha serie de acontecementos inconexos que teñen como punto común a crítica mediante a sátira das postas en situación de varios rituais políticos e sociais desa estrutura administrativa creada co apoio de Rusia e que, en esencia, é un estado non recoñecido pola ONU, como tantas outras pequenas escisións da antiga URSS. Podendo compartir a sua análise política da situación – quen somos dende España, en todo caso, para comprender tan complexo asunto, no que ficamos desinformados – o certo é que xera cando menos dúbidas que un realizador se sitúe de forma tan obvia do lado dun bando, como se o outro estivese inmaculado e libre de pecado. É unha cuestión que se lle ten criticado xa a Loznitsa, coma no seu momento pasaba con Emir Kusturica e o seu apoio á antiga Iugoslavia, e coa que eu tampouco me sinto cómodo, sen poder esgrimir unha argumentación ben fundamentada.

Mais se pasamos da política ucraína ao cine, terreo no que nos sentimos máis cómodos, hai que dicir que a parte da declaración do realizador que máis nos interesa é a do “espello distorsionado”. Estase a referir ás imaxes mundanas dos móbiles e a súa circulación por redes sociais? Na película, non deixan de verse móbiles nas secuencias mostradas, ben se trate dunha estraña voda ou dun linchamento público, por exemplo. O caso é que sempre hai alguén que filma e, filmando xuntas, particípase do rito audiovisual dunha construción identitaria. Isto é, todas linchamos e filmamos xuntas, todas nos alegramos pola vida dunha nova parella, gravada nun concello con novas bandeiras e palabras dunha funcionaria que veñen de ser inventadas. Gloria ao novo estado! Viva o poder das imaxes polo pobo! Citando a un ruso, por se vén ao caso, esta é a utopía imaxinada por Dziga Vertov, unha cámara en cada man. Só que as imaxes non nos liberan, fannos escravos dunha perniciosa conciencia colectiva na que a masa fai os seus estragos. É nisto onde a nova película de Sergei Loznitsa resulta máis relevante.

Como moita xente chegou tarde á sala, non deixaban de verse lanternas dos móbiles alumeando polos corredores da sala. E eu pensaba: mira, semellan estar buscando unha filla na escuridade, como Penélope Cruz. Resulta curioso que en Todos lo saben o móbil tamén sexa un importante recurso narrativo, non só porque lle permite alumear a José Luis Alcaine rostros na escuridade e o seu contraplano á vez, senón porque parte das pistas da desaparición poderían estar no que se filmou na voda. E, claro, xa non hai só un equipo de vídeo filmando nas vodas, hai moitos. Outro elemento a comentar é como Farhadi decide filmar ou non as pantallas dos teléfonos cando ás protagonistas lles chegan mensaxes sobre o rescate. Este fóra de campo das pantallas achega unha interesante forma de intriga e reflexiona, como o fai Loznitsa, mais dende outro ángulo, sobre o estatuto desa cousa chamada smartphone nas nosas vidas e como nos relacionamos co trebello.

Pájaros de verano (Ciro Guerra, 2018)

Pájaros de verano (Ciro Guerra, 2018)

Medio século da Quincena dos Realizadores

Maio do 68 trouxo consecuencias ao festival de Cannes, daquela tamén con acento español. Carlos Saura presentaba Peppermint Frappé (1967) cando un grupo de cineastas, con Jean-Luc Godard e François Truffaut á cabeza, irromperon na sala para parar o pase, uníndose así ás protestas estudantís da capital. Saura, solidarizándose coa causa, sumouse ao boicot ao seu propio filme e a súa cuarta longametraxe tivo a honra de ver caer o pano da Croisette. Fixo historia sen proxectarse.

Froito desa ruptura cultural do 68 foi a Quincena dos Realizadores, que cumpre neste 2018 medio século de vida nunha edición moi especial. Ademais dun evento especial na gala de clausura, o seu máximo responsable, Edouard Waintrop, que cederá o mando a Paolo Moretti en 2019, quixo comezar forte dando a Carrosse d’Or, o premio a unha carreira, a Martin Scorsese. El estreara aquí Mean Streets (1973), da que proxectou hoxe cunha copia restaurada, ademais de ofrecer unha conferencia. Un dos momentos máis emocionantes da gala de onte – se non o único – foi escoitalo declarar inaugurada en francés, xunto a Cate Blanchett, esta edición do festival.

A Quincena invoca ademais aos máis grandes para a súa inauguración, da man do colombiano Ciro Guerra, que con El abrazo de la serpiente (2015), un dos filmes de aventuras con máis músculo dos últimos anos, lograra éxito mundial comezando aquí a súa andadura.

Nesta ocasión asina xunto a Cristina Gallego, a súa habitual produtora, Pájaros de verano (2018). Se en El abrazo de la serpiente decidían poñer o foco nun xamán do Amazonas dentro do xénero de aventuras, esta nova proposta trasládanos a unha comunidade wayuu – nativos da Guajira – entre os anos sesenta e oitenta, desenvolvendo unha historia real do enfrentamento entre dúas familias polo control da exportación de marihuana. Filmada con elegancia, non supón porén ningunha novidade no xénero negro, adscribíndose a todos os códigos do mesmo con escrupulosa fidelidade. Mais as constantes de Guerra tamén se manteñen. Ao seu favor hai que dicir que, por debaixo desta ollada domesticada, agóchase un interese por representar os costumes dos pobos nativos de Colombia, o que xa de por si é salientable. Tamén analiza como a perda das tradicións vai ligada á influencia dos imperios o o seu efecto pernicioso nos intercambios culturais e comerciais. En El abrazo de la serpiente era España o imperio maligno. Aquí son os Estados Unidos os que fan das súas. Neste sentido, a película é clara e mesmo pedagóxica, entendéndose isto coma un cumprido.

Todas as películas vistas ata o de agora son correctas e cunha ollada recoñecible dos seus autores. Mais ficamos con fame de sorpresas. A ver se nos próximos días chegan.

Comments are closed.