CANNES 2018 EP. 7: A VIOLENCIA DE SPIKE LEE, LARS VON TRIER E PANOS COSMATOS

Tinguíronse de sangue as pantallas de Cannes nas últimas horas. Onte puidemos ver Blackkklansman (2018), o último “joint” de Spike Lee, que se mantén fiel ás súas constantes temáticas e estéticas, elixindo adaptar o ensaio de Ron Stallworth sobre unha investigación que lle tocou levar en Colorado Springs (Colorado) en 1954. Sendo o primeiro policía negro da localidade, asignáronlle infiltrarse en grupos próximos ás Panteiras Negras e acabou por facelo no seo do KuKluxlan coa axuda dun compañeiro branco (e xudeu, que ten guasa) que tomou a súa identidade.

Estes axentes están interpretados na ficción por John David Washington e Adam Driver, ao que veremos dentro duns días en The Man Who Killed Don Quixote (Terry Gilliam, 2018), e que no “porro” de Lee funcionan moi ben como dúo cómico. A fita toma o estilo da blaxploitation, con citas directas a Shaft (Gordon Parks, 1971) e Superfly (Gordon Parks Jr. 1972), e lévao a un ton paródico que recorda aos títulos máis divertidos dos irmáns Coen. É neste retrato tan grotesco do Klan onde o filme fai augas, comparando ao líder David Duke con Donald Trump de forma directa, facéndolle repetir cansinamente expresións como “recuperar a grandeza de América”.

A tese dun dos compañeiros de Stallworth é que Duke está tamén na política para, aos poucos, ir gañando poder e chegar á Casa Blanca, quizais algún día, ao que o protagonista responde: “o pobo americano nunca votaría a alguén así para a Casa Branca”. Pois si, estámolo a sufrir, pero non facía falta subliñalo tanto, Mr. Lee. Por se as continuas referencias no guión non fosen suficientes, o director decide rematar a película con material de arquivo sobre os recentes disturbios de Charlottesvile para recordarnos, por enésima vez, que a loita segue aí. Mesmo sae Duke, o de verdade e máis envellecido, dando un discurso ás súas masas.

Así, este “joint” decide queimarse como instrumento dunha causa que convencerá a quen se sabe xa a misa de memoria. O valor histórico do ensaio desaparece enterrado pola militancia e, contrariamente ao que se buscaba, perde efectividade. Non estaba xa clara a mensaxe facendo un filme coma este en 2018, con Trump no poder? Pois iso, os maniqueísmos sobran. Apláudase e a outra cousa.

Heil Trier

A xornada de hoxe estivo marcada pola volta de Lars Von Trier á sección oficial, fóra de competición, con The House That Jack Built (2018). Vetado durante anos en Cannes por unhas declaracións que fixera que mostraban un aparente apoio á figura de Adolf Hitler, esta é a súa resposta, visceral e autorreflexiva sobre a súa obra. Non podo deixar de vela como unha sorte de xustificación.

O personaxe de Matt Dillon di no prólogo que vai contar unha serie de cinco “incidentes” que tiveron lugar ao longo de doce anos, nos que a súa principal actividade foi a de asasino en serie. Fálalle a unha persoa con acento alemán sobre a pantalla en negro (Bruno Ganz) e intuímos que este home vai camiño do Inferno e conta as súas memorias delitivas. Non é por casualidade que o director elixe a palabra “incidente”. Son asasinatos violentísimos de mulleres. Estamos polo tanto ante unha provocación por parte de Von Trier, que conta toda a película dende a lóxica do asasino. Para el, matar é unha arte e un acto que está imbricado na historia da humanidade, que nos dota de sentido.

Ao longo dos cinco capítulos, Von Trier esfórzase por construír o foro interno deste monstro ofrecendo toda unha serie de argumentos abstractos sobre o acto de matar. Finalmente, queda a sensación de que o que nos quere dicir é que todos temos un monstro dentro e que, en verdade, adoramos a eses monstros. Por que se non a fascinación por este tipo de cinema? Ou por que convertir aos ditadores nas iconos que son? O personaxe de Dillon é un superhome que se cre alén do ben e do mal, pero ante todo é unha criatura que xustifica os seus actos cun extremo cinismo. É como ese rapaz mimado que pensa que todo pode facer e, ante a réplica das adultas, responde: “é que todos o fan”. Cortar peitos, disparar a nenos, estrangular á xente… Todo está xustificado, porque somos monstros.

É obvio que Von Trier fala da súa obra, non só por referencias internas en cada un dos capítulos a películas previas, senón porque, nun exercicio de egocentrismo sociópata, inclúe treitos das súas fitas nos momentos que o filme ten de ensaio ficcionado. Estanos dicindo que se atopa libre de xuízo, que a arte está por enriba diso e que pode facer o que lle pete polo ben da arte, que é máis importante que todo o demais. Para que andarse con menudencias. Que che dean, Cannes. Querías un Hitler? Toda un canto aos monstros. Heil Trier.

Nicolas Cage e a motoserra como mandobre medieval

Polo menos, a violencia de Mandy (Panos Cosmatos, 2018), sendo igual de gráfica ou peor, é simplemente lúdica. Cosmatos mantén o uso dunha fotografía saturada e claustrofóbica da que xa facía gala en Beyond the Black Rainbow (2010), cunha banda sonora do finado e xenial Jóhann Jóhannsson que funciona a xeito de solo de guitarra eléctrica nesta balada heavy alucinóxena, que se convirte na cruzada persoal dun home por vingar a súa amada.

O fillo de George P. Cosmatos – director de Cobra (1986) ou Tombstone (1993) – fálanos do mal inherente do ser humano sen construcións intelectualizadas, coma é o caso de Von Trier. Vai directo ao grano, como en calquera bo filme de serie B que se prece. Os personaxes de Nicolas Cage e Andrea Riseborough viven tranquilos nunha cabana no medio do bosque nas Shadow Mountains (California) ata que unha seta da zona decide raptar a muller cando o líder se obsesiona con ela. Acaba por asasinala e queimala ante os ollos da súa parella. Obviamente, escapa e, armado ata os dentes, vainos matando un a un nunha baixada aos infernos que o leva ao interior da montaña, como descendendo por fases nun xogo de rol. Estamos no mundo de Dungeons & Dragons, inspiración que o realizador cita sen ruborizarse, facendo gala da súa desprexuízada visión do cinema.

Non estragamos a película contando un argumento tan pouco orixinal. A graza está en como Cosmatos o resolve, recreando un ambiente opresivo, de pesadelo, que é como unha mala viaxe de ácido. Todo pode pasar nesta película que é como unha sinfonía de rock experimental contada tamén en imaxes (e canto partido lle saca á paisaxe da zona!). É unha tolemia absoluta, cun aloucado Nicolas Cage que dá renda solta a todo o seu repertorio de caretos e que conta con escenas antolóxicas e gozosas como a loita a morte cun dos membros do clan con enormes serras eléctricas a xeito de mandobres medievais. Mandy logra, sen sermóns, transmitir moito máis sobre a maldade do ser humano que os filmes de Spike Lee e Lars Von Trier. E ademais é moi divertida.