Cannes 2023 (II): quen controla o relato, ten o poder

May December, de Todd Haynes

Todd Haynes ten unha longa e diversa filmografía, pero seguramente sexa recoñecido sobre todo por revitalizar a tradición melodramática do cinema norteamericano con fitas como Far From Heaven (2002) ou Carol (2015). O seu último filme, May December (2023), presentado esta semana en Cannes, garda relación temática con estas no sentido en que desenvolve relacións prohibidas a ollos da sociedade. Se o personaxe de Julianne Moore (protagonista tamén desta última) tiña un affaire cun home negro nun ambiente conservador e acomodado na película de 2002, Cate Blanchett e Rooney Mara debían agochar a súa relación lésbica na de 2015. Ambas estaban ambientadas nos anos 50; o novo filme de Haynes acontece na actualidade. E isto marca certas diferencias. A primeira e máis notable é que detrás das cámaras está Christopher Blauvert, habitual no cinema de Kelly Reichardt, cando a fotografía dos filmes de Haynes viña sendo cousa tradicionalmente de Edward Lachman.

A fita ábrese cun conxunto de primeirísimos primeiros planos de flores sobre os que se imprimen os créditos mentres soa unha versión con novos arranxos da peza principal da banda sonora de The-Go Between (Joseph Losey, 1971), composta polo estimable Michel Legrand. A quen coñeza a historia daquela, atención spoiler. Haynes sempre tivo gusto polos xogos metafílmicos. Estas imaxes recordan ao cinema de Margaret Tait e Nathaniel Dorsky, coa salvedade de que a luz nelas é moi plana, existe en toda a fita como unha sorte de lavado homoxeneizador que resta texturas ás persoas e ás cousas, falta ese grao e ese corpo da fotografía de Lachman. E non é unha crítica, trátase dunha decisión plenamente consciente e axeitada.

A historia, guionizada por Samy Burch e Alex Mechanik a partir do caso real de Mary Kay Letourneau, profesora que mantivo unha longa relación cun alumno menor, co que acabaría tendo varios fillos, e que foi condenada ao cárcere por isto, pon a Julianne Moore no rol desta mestra, aquí chamada con ironía Grace. Nome axeitado para un personaxe enfermizo pero á vez poderoso, que arrastra a todos os que ten ao seu redor cara o seu universo inestable. A réplica dálla Natalie Portman, actriz de televisión que chega á casa familiar de Grace para pasar uns días con eles e documentarse para darlle vida na pequena pantalla. A intérprete pon un tesón esaxerado na súa investigación para o que se intúe folletín barato de tarde. Un acaba por se decatar da necesidade de control que ámbalas mulleres precisan nas súas vidas con traumáticos pasados, un máis evidente, outro só apuntado. Se a repostería e as labores do fogar son a estrutura que mantén a vida de Grace en marcha, Elizabeth (que así se chama a actriz) ten nestes telefilmes seus un refuxio ante a inseguridade que sente noutros aspectos do seu cotián. E así, neste xogo de espellos — hai moitos, de forma literal, no filme —, as dúas mulleres loitan por controlar o seu contexto, por construír, cada unha, a súa propia narrativa, pois disto vai ao cabo May December. Que percepción pode terse dunha persoa dependendo de quen e como che conte o relato?

As diferencias de clase, que xa estaban presentes no filme de Losey, volven xogar aquí un relevante papel. Como exemplo, un diálogo entre as dúas actrices, no que o personaxe de Portman indica que súa nai escribiu un libro sobre epistemoloxía, ao que responde o de Moore, logo dunha pausa, que a súa escribiu unha receita moi boa unha vez. Con todo, outro empréstito de Losey é máis importante: o acto sexual entre profesora e alumno, que nunca se ve en pantalla, pero que Elizabeth intenta reconstruír na súa investigación, forzando un orgasmo no mesmo almacén dunha tenda de animais onde tivo lugar. Aos poucos, a actriz mimetízase co personaxe, ata o punto de caer nun xogo perigoso co marido de Grace. Cabe mencionar aquí o gran traballo de Charles Melton, que brilla mesmo por enriba das súas partenaires femininas, que xa é dicir, porque son dúas grandes divas de Hollywood e aquí están ambas magníficas. A súa encarnación, acorde ao carácter calmo do rapaz, é dunha contención a celebrar.

Firebrand, de Karim Aïnouz

Con estes vimbios, intúese polo tanto que estamos ante material de telenovela barata, de aí ese look antes apuntado nas imaxes de Blauvert. Haynes logra, con ironía, realizar un xogo lúdico desmontando as convencións dun xénero que el mesmo mantén vivo a día de hoxe e que semella ter unhas fronteiras non moi extensas. En May December non hai a emoción dos seus outros melodramas, porque se trata precisamente de analizalos friamente e parodialos. O exercicio é ben aplicado, tamén un pouco fútil e con falta de pegada. Comprendido o dispositivo, o cineasta repite temas e situacións e párase quizais demasiado en obvias metáforas, alongando a metraxe en exceso. A algo tan lixeiro teríalle vido mellor unha duración máis contida. Non é un dos mellores filmes de Haynes, pero segue a resultar intelixente, entretido e por momentos estimulante.

Ao lado de Firebrand (Karim Aïnouz, 2023), é unha obra mestra. Biopic de Catalina Parr, última das seis esposas de Enrique VIII, é o típico filme de época correcto que loce bonito, con vestidos suntuosos, palacios preciosísimos e impresionantes paisaxes da campiña inglesa. Figuran por aí grandes actores británicos como Jude Law, Alicia Vikander ou secundarios de luxo como Eddie Marsan e Simon Russell Beale. Ábrese cunha frase que xa avisa a navegantes: “Película sobre algunhas cousas, principalmente os homes e a guerra. O resto da humanidade sacará as súas conclusións”. Iníciase o sermón pseudofeminista e un pensa que van converter a Catalina nunha muller virtuosa que salvou ao reino dos malvados humores dun rei tan caprichoso como sanguinario. Non se equivoca un, pero o filme, alén de ter uns diálogos demasiado contemporáneos e subliñados excesivos, ten un gran pecado capital: a terxiversación da historia. Non contaremos o desenlace, pero é digno do Quentin Tarantino de Inglorious Basterds (2009) e Once Upon a Time in… Hollywood (2019). Só que aquí o ton é dunha seriedade e realismo tal, que só podemos considerar o guión de falsario e imprudente. Sen dúbida, os homes poderosos, violentos e machistas, escribiron no pasado un relato moi diferente das raíñas do que se conta aquí. Pero unha cousa é o revisionismo, que é benvido sempre que se execute con rigor, e outra moi diferente é alterar feitos históricos documentados en defensa dun suposto feminismo que ten máis de pose cá de compromiso. Un brodio que non se explica como chegou á sección oficial de Cannes.

Non hai artigos relacionados.

Comments are closed.