CLERMONT-FERRAND (II/III): INTERNACIONAL, BIEN SÛR

Esta crónica segue desta primeira parte. Sigue noutra dedicada á sección Labo.

__________

'A Million Miles Away' adapta á linguaxe cinematográfica modos de comunicación propios da mocidade.

‘A Million Miles Away’ adapta á linguaxe cinematográfica modos de comunicación propios da mocidade.

Na sección internacional, vemos a mesma diversidade, sendo a ficción imperante, fronte á animación e o documental. Neste rexistro, atopamos catro grandes vertentes, diría que bastante representativas da produción mundial de curtas, logo de pasar un ano vendo centos e centos de filmes chegados de países moi diversos. Estes catro subxéneros son: curta de gags ou sketches, drama social, xénero fantástico para probar efectos especiais, cinema de autor con referentes en grandes cineastas de longametraxes. Puidera parecer que esta última vertente éa máis arriscada ou de interese, pero tamén da arte pode facerse mercado, e non éouro todo o que reluce, como veremos.

O primeiro tipo de curtas semella ser un dos preferidos para o público de Clermont. Quen vise este ano Relatos salvajes (Damian Szifron, 2014), sabe ao que me refiro. Estes filmes poñen ao espectador nunha situación, a miúdo coñecida, e xogan coas súas expectativas para crear humor, ben a través do recoñecemento e a profecía autocumprida, ou pola vía da sorpresa, rompendo a convención. Por momentos, isto lógrase a través do absurdo, como éo caso de Sortie de secours (Vladimir Tagic, 2014), que xa nin recordo de que ía, pero a xente riu moito vendo unha situación surrealista tras outra. De Smet (Thomas Baerten, Wim Geudens, 2014) era a representante belga que non podía faltar. Este tipo de comedia xa case parece un subxénero nacional: personaxes ridículos, hipérboles grotescas de tipos reais recoñecibles, encadrados simetricamente nun decorado de cores vivas, como se todas as curtas estivesen rodadas nun Disneyland flamenco. A chegada dun elemento desestabilizador, neste caso unha tipa despampanante que chega áveciñanza, fai que os personaxes se comporten de forma irracional, feríndose entre eles, facéndose toda sorte de putadas; para volver a un estatus quo de aparente normalidade, con chiscadela final ao espectador, como non. Hai casos nos que estas comedias poden conter un comentario social interesante. Persoalmente, resúltanme fotocopias, máis ou menos inspiradas, feitas para amenizar unha sesión – e conseguen o seu obxectivo – pero eu ao cinema pídolle algo máis que un punto de incorrección, para o que xa están os cómicos televisivos.

O segundo pack, o do drama social, éo máis amplo. En Clermont houbo un deses exemplos que, de tan malos, acaban por resultar en comedia involuntaria, coa que un pasa un bo rato: Modernidad (Roberto Barba Rebaza, 2014). Afortunadamente, esta éa excepción a un conxunto de curtas con boa factura, que falan de toda sorte de dramas sociais coñecidos. O máis ousado? Se cadra Hole (Martin Edralin, 2014), no que o actor Ken Harrower merece todos os aplausos do mundo – o filme levou o gran premio da competición – pola súa interpretación dun home tetrapléxico que intenta atopar un xeito de expresar a súa sexualidade. Por como estáfilmada, tan próxima ao actor, e o seu gran traballo, algúns pensamos nun inicio que podía tratarse dun documental. A tamén canadense Prends-moi (Anaïs Barbeau-Lavalette, AndréTurpin, 2014) conecta espectacularmente ben con esta en tema e forma, ao mostrarnos un enfermeiro que ten que axudar a unha parella con problemas motrices a posicionarse para poder facer o amor. Son filmes un pouco molestos para o espectador, ao inmiscirse tanto na intimidade destas persoas, que nos obrigan a reflexionar sobre os distintos xeitos de expresar a sexualidade.

Outros filmes falan de como aceptar unha paternidade involuntaria – Niño de metal (Pedro García-Mejía, 2014) – da soidade – Parking (Ivaylo Minov, 2014), Las ventanas (Maryulis Alfonso Yero, 2014) ou Oh Lucy! (Atsuko Hirayanagi, 2014) – das relacións laborais – El corredor (JoséLuis Montesinos, 2014) – de vencer os medos – Zarautzen Erosi Zuen (Aitor Arregi, 2014) – ou de vodas forzadas – Jane’s Wedding (Cole Stamm, 2014) – por citar sóalgúns dos exemplos que vimos. Todos eles están executados cunha gran corrección técnica, e contan con actores solventes. Porén, tampouco destacan en nada, nin toman ningún risco.

Algo semellante ocorre na terceira categoría, que tiña en The Nostalgist (Giacomo Cimini, 2014) o suposto bombazo fantástico do festival. Protagonizada polo popular actor Lambert Wilson, conta a historia do seu fillo autómata, que vive pensando que éun neno de verdade nunha realidade virtual, no medio dun mundo distópico. En esencia, unha revisión de Pinocho que pasa sen pena nin gloria, e que serve ao director para probar efectos especiais, seguramente apuntando a unha longametraxe.

Evidentemente, ten que haber cinema para todos os gustos. Eu recoñézome máis da última categoría; se ben, como dicía, a etiqueta de autor éun compartimento industrial máis, e non sempre equivale a creatividade. Este último tipo de filme inscríbese nunha tradición concreta, a dos autores, pero en moitos casos copia fórmulas xa vistas. Cando isto ocorre, a única diferenza entre estas últimas curtas e as outras categorías, éque as de autor están feitas para explotación en festivais, e as demais aspiran a entrar no circuíto de exhibición comercial tradicional. Algo, doutra banda, que adoita acontecer sócoas longas, porque as curtas adoitan ficar en festivais. En todo caso, esta lóxica tradúcese a un estilo, e isto éaplicable a filmes de calquera duración.

Copias houbo varias en Clermont, feitas con moita arte, todo hai que dicilo. A que levantou máis ampolas foi Hosanna (Na Young-kil, 2014), unha sorte de inferno na terra, no que un rapaz écapaz de sandar a xente morta, volvendo estes ávida sópara que se lles volva infrinxir o mesmo dano físico insufrible. Copia de Kim Ki-duk, o acelerador da violencia pisárono de máis, non hai ferro ou garfo do mestre surcoreano que supere o nivel de bestialidades deste filme, un tanto perdido e nihilista ata a náusea. Birthday in Chongqing (Hu Yichuan, 2014)éunha copia aceptable dos filmes máis patrimoniais de Zhang Yimou, vía adaptación literaria de Mo Yan. Uns fillos dispútanse a herdanza dun pai aínda en vida, nunha zona rural do interior de China. O mesmo pode dicirse de Beeke (Charlotte A. Rolfes, 2014), que estámoi ben, pero cheira claramente a Escola de Berlín. Filme de escola, no que unha rapaza debe lidar co seu padrasto, a autora aínda ten tempo para desenvolver a súa ollada na tradición na que se insire.

Despois, hai apostas que logran transcender a súa tradición, sen negala, para erixirse en filmes con caligrafías máis innovadoras e persoais. Sem Coraçao (Nara Normande, Tião, 2014)éunha delas. Retrato de rapaces adolescentes que descobren a sexualidade, estáfeita con actores non profesionais, que se interpretan no seu contexto, como pode ocorrer nas historias doutros colegas sudamericanos como Nicolás Pereda, Óscar Ruiz Navia ou AndréNovais Oliveira. Porén, cada un deles ten o seu estilo, un modo de aproximarse árealidade, e asíacontece con Normande e Tião. Hai un xeito de achegarse aos corpos, de descompoñelos cunha intencionalidade política, que fai do filme algo moi poético, ao tempo que sucio – dende un punto de vista sexual – e magnético. Idéntica frescura pode verse en A Million Miles Away (Jennifer Reeder, 2014), un dos descubrimentos do festival, no que a súa autora xoga co xénero do instituto para acabar representando un retrato tamén da sexualidade, escindido en dúas partes entre profesora e alumnas. Cada unha destas introduce na narración a forma de comunicarse das redes sociais, con distintas solucións visuais que van alén da sobreimpresión de cartelas que simulen o deseño destas na pantalla. O ritmo acaba por ser musical, sen existir unha narrativa convencional, senón máis ben unha cadencia de ideas que se van repetindo, con maior ou menor intensidade. As rapazas irradian seguridade e frescura, realmente A Million Miles Away é un meteorito que racha coa calma chicha da sección internacional, unha labazada de puro cinema que nos deixou sen palabras.

'Dinner for Few'. interesante animación, fábula da crise grega.

‘Dinner for Few’. interesante animación, fábula da crise grega.

A arma secreta de Clermont

Pero o secreto mellor gardado da sección internacional, o lugar onde se agochan varios dos grandes títulos do festival, estáno sector da animación. De todos os rexistros, este pode ser o máis coherente e homoxéneo. Ben na súa vertente máis fantástica ou realista, máis transcendente ou lúdica; todas as animacións teñen algo de fábula, de metafórico, que nos fala de temas universais do mundo real. Teñen mesmo máis de real que algúns dos documentais. A fábula estáservida en Deep Space (Bruno Tondeur, 2014) e Dinner for Few (Nassos Vakalis, 2014). A primeira éunha comedia moi divertida, cunha animación moi precaria e fedella estilo Jeffrey Brown, sobre un astronauta que vai buscar vida intelixente a outro planeta, e acaba por sucumbir a prácticas sexuais de dubidosa moral con outras especies ante a falta de humanos no astro. O poder teno atrapado no espazo, sen volta posible áterra, ata que cumpra a misión; mentres na súa casa lle rouban todo o que éseu. Máis altas pretensións ten Dinner for Few, nalgures entre Enki Bilal e unha rotoscopia ao modo de Vals con Bashir (Ari Folman, 2008), que presenta unha cea de porcos comechóns, ben vestidos coas roupas de banqueiros, empresarios, líderes relixiosos, políticos e demais casta; que se están a dar unha enchenta ata esgotar todos os recursos ao seu redor. Non diremos como remata a cousa, pero hai coitelos e moito sangue. Cómpre dicir que a curta vén de Grecia, e non por nada o cura-porco sentado á mesa é ortodoxo.

Fuligem (David Doutel, Vasco Sá, 2014), Vicenta (Carla Valencia, 2014) e The Bigger Picture (Daisy Jacobs, 2014) son exemplos de curtas máis intimistas, con tamén grandes cargas metafóricas. No primeiro caso, a memoria das ruínas, tema universal no cinema, lévanos a un contexto evocador dun tempo pasado; mentres que en Vicenta esa evocación chega pola palabra, a da historia persoal dunha muller labrega que sae adiante como pode. Todas están feitas con diversas técnicas tradicionais a man, aínda que en The Bigger Picture chama a atención a mestura curiosa entre o 3D, o stop-motion e a acuarela – e, de seguro, outras técnicas que non identifico – para xogar coas perspectivas e o volume dun xeito moi particular. No narrativo, destaca pola súa sinxeleza, contando a relación entre dous irmáns, que coidan de xeito desigual a súa nai enferma.

Entre todas as curtas de animación, había algunhas cun péen Labo, como Beauty (Rino Stefano Taglafierro, 2014) ou Démontable (Douwe Dijstra, 2014). A primeira anima cadros clásicos con diversas belezas mitolóxicas, achegándose a eles cun inusitado detalle e perspectivas novidosas. A segunda converte un ambiente caseiro nun campo de batalla, facendo que soldadiños de plástico e outros obxectos cotiáns se transformen en soldados e armas reais, en tamaño reducido, simplemente para divertirse coa técnica. Máis probas técnicas que un traballo rematado, son interesantes como experimento, pero saían un pouco da liña marcada no resto da sección.

Por último, o documental estápouco representado na competición internacional, se ben cobra máis relevancia en Labo. A premiada Smile, and the World Will Smile Back (Familia Al-Haddad, Joab Gross, Ehab Tarabieh, 2014)éun deses casos de compromiso político, nos que prima máis o documento, que a forma fílmica. Trátase dun único plano, a gravación dunha familia palestina ante o abuso de poder das tropas israelís na franxa de Gaza, que un día entran na súa casa facer un control sen motivo aparente. Estas prácticas son comúns, e os palestinos están autorizados legalmente a rexistrar o que ocorre coma un mecanismo de defensa. Testemuño dunha realidade, a película non aspira a máis, e xa ébastante.

Logo de La part de l’ombre (2013), Olivier Smolders confírmase coma un virtuoso do falso documental con La légende dorée (2014). Con aspecto de reportaxe clásica, a película acaba por se configurar coma un ensaio ficcionado sobre grandes tolos da historia. “As historias son coma o vento dun deserto, non hai explicacións”; semella ser o principio condutor dunha proposta que, de novo, non ficciona só por unha cuestión lúdica, senón que o fai para interrogarse sobre o significado da verdade en calquera relato. Propostas como estas están máis preto de Labo, a terceira sección competitiva do festival, na que asistimos a todas as sesións, ao ser a nosa preferida.

Comments are closed.