CURTAS 2015: BENDITO EXPERIMENTAL

Comentabamos da edición do pasado ano de Curtas Vila do Conde que, se ben se podían atopar bos títulos na selección, ás veces a liña divisoria entre a sección internacional e a experimental era moi fina, cando non bailaban as propostas dun compartimento ao outro sen unha grande definición. Cuestión corrixida nunha edición de 2015 que destacou precisamente por contar cunha selección de curtas experimentais de grandísima calidade. Deixando de lado as películas máis entre xéneros ou con xogos anovadores nas súas narrativas, a selección deste ano inscribeuse máis (sendo moi contemporánea) na tradición do cinema de vangarda, caldo natural desta sección, ao noso entender. Grandes nomes do experimental como Jay Rosenblatt ou Peter Tscherkassky compartiron lugar con novas promesas coma o cineasta exipcio que se fixo co premio da competición, Masim Magdy, ou os españois Samuel M. Delgado e Helena Girón Vázquez.
Outro dos aspectos que nos chamou a atención foi o esforzo dos programadores por contar con catro sesións que tivesen sentido por si mesmas, normalmente ordenadas a través dun estilo ou concepto.

'Beyond Zero: 1914-1918', de Bill Morrison.

‘Beyond Zero: 1914-1918’, de Bill Morrison.

Grandes nomes
Nada máis chegar ao festival, atopámonos cunha sesión que puña o listón moi alto, alo menos sobre o papel (se ben despois, as nosas altas expectativas non se viron satisfeitas). De todas as sesiones, quizais fose a menos consistente, e a excepción do que acabamos de comentar. Esta proxección parecía confiar toda a súa forza en tres bombazos que deixaron un pouco tibios os asistentes. A primeira destas películas era Twelve Tales Told (2014), do austríaco Johann Lurf. Moito escoitara falar desta curta, que toma as cabeceiras de varios estudios de Hollywood para crear unha verdadera sesión de DJ, no visual e o sonoro, con elas. O efecto espectacular veríase acrecentado polo uso do 3D, formato de exhibición orixinal (se ben en Vila do Conde non puidemos ver a versión estereoscópica). Conceptualmente interesante no que respecta á súa crítica dun Hollywood bulímico que repite éxitos ad nauseam; o certo é que o resultado non acababa de arrebatar, e ficaba en simple experimento fallido ao lado da excepcional Optical Sound (Elke Groen, Christian Neubacher, 2014), na terceira sesión.
A Long Way From Home (2014) supuña para nós o reencuotro cun vello amigo, ao que convén revisitar de cando en vez. Jay Rosenblatt é un mestre do cinema de apropiación, unha persoa capaz de atopar significados freudianos ocultos en imaxes aparentemente anódinas, e cargalas de poesía. Non vemos nada diso na súa última curta, sobre a crucifixión de Cristo, de apenas tres minutos, nos que non semella desenvolver nada. Dóenos dicilo, pero posiblemente se trate do peor traballo da súa carreira. Dende logo, é o máis anecdótico montou.
Bill Morrison, ao que entrevistamos na súa visita hai uns anos ao CGAI, é outro mestre desta técnica. En Beyond Zero: 1914-1918 (2014), realiza unha montaxe con imaxes rescatadas da frente na Primeira Guerra Mundial, con música da serbia Aleksandra Vrebalov para a ocasión. Quizais a estrutura da película non estea tan ben definida como nas súas dúas obras magnas Decasia (2002) e Spark of Being (2010) – que vos recomendamos ver xa – pero Morrison é quen de novo de realizar unha crónica dun tempo e atopar unha sorte de beleza melancólica nas súas imaxes. Como novidade – se a memoria non me engana – diría que é a primeira vez que mostra as perforacións da película, respectando cada formato dos múltiples que se atoparon desa primeira etapa do medio.
As demais películas da sesión parecían todas xirar en torno á idea do reciclado e a memoria, se bien de formas moi diferentes e difusas. A 4363’s Trip (Valentina Dumez, 2014) é un correcto filme abstracto psicodélico, From Satin Island (Johan Grimonpez, 2015) confía tamén toda a súa fuerza á música dos Lights Out Asia, e Undead Sun (Louise Wilson, Jane Wilson, 2014) mestura o performático co abstracto ata fundilo. Exercicios todos interesantes, pero que deixaban con fame de máis. A enchenta estaba a piques de chegar.

'The Liquis Casket / Wilderness of Mirrors', de Paul Clipson.

‘The Liquis Casket / Wilderness of Mirrors’, de Paul Clipson.

Quen precisa drogas, xa temos filmes
A siguinte sesión foi literalmente unha viaxe que foi pasando do máis lúdico ao profundamente político. Unha mostra de como o cinema abstracto, nos seus diferentes modos, pode propor toda sorte de variacións.
Color Neutral (Jennifer Reeves, 2014) é un filme pintado a man que xoga a desenvolver certos patróns de cor cunha inspiración no pop art. A autora parece moverse sempre no microscópico e o abstracto, construíndo un universo propio con evocaciones continuas á cultura popular.
Sin Dios ni Santa María (Samuel M. Delgado, Helena Girón Vázquez, 2015) foi filmada con película caducada revelada de modo caseiro, o que dá como resultado unha película de aura fantasmal. A cinta toma unha gravación de son antiga sobre ritos de bruxas e utilízaa nun contexto difícil de situar, nas colinas canarias, cunha una muller agricultora. O que podería parecer a priori un filme patrimonial, acaba por se converter pola textura da imaxe e a narración sonora, nun exercicio de xénero que evoca culturas paganas asociadas ao terror. A película transmite ben esa atmosfera de oscurantismo e evoca unha certa espiritualidade alternativa. Foi, aínda con esa evocación, a proposta máis figurativa da sesión.
Nada que ver The Liquid Casket / Wilderness of Mirrors (Paul Clipson, 2015), pura abstración. Feito a base de exposicións múltiples sobre unha mesma película, esta curta conta cunha banda sonora de Lawrence English usada de modo tscherkasskiano. Filmada en Londres, Leeds, San Francisco e Glasgow; xoga con reflexos e transparencias en espellos e outras superficies refractarias para compor un abafador espectáculo visual a varias capas. Todo está construido en cámara, cal alquimista que mestura precisa e preciosamente todos os ingredientes dunha verdadeira xoia.
Pola contra, Moon Blink (Ralner Kohlberger, 2015) e Cyclops Observes the Celestial Bodies (Ken Jacobs, 2015) obteñen imaxes abstractas a través de programas de ordenador. Digamos que usan sintetizadores de imaxes. Na primeira, o autor logra descompor unha serie de liñas brancas, deseenvolvendo todo un estudo de gamas e tonalidades, formas e movementos, sobre o mesmo motivo. Ao establecer estes cambios, xógase coa perspectiva e a profundidade, o grao de nitidez da imaxe, e prodúcense por momentos efectos estroboscópicos. Algo así consegue Jacobs – hai pouco falamos con el deste e outros temas -, dedicado case por completo a este efecto na etapa máis avanzada da súa carreira, no seu último filme. Comentario político sobre o 9/11, logra tridimensionalidade a través do parpadeo dun conxunto de gotas de auga (ou algo similar) suspendidas no aire.
Máis directa é a crítica política de Psychic Driving (William E. Jones, 2014), unha das xoias ocultas do festival, comentada por poucos, e verdadeiramente reivindicable. Tomando un programa da televisión sobre os experimentos da CIA co LSD como ferramenta de control mental, o filme pervirte a idea orixinal do arquivo, ao modificalo considerablemente. Aplicando un efecto psicodélico á imaxe, o espectador experimenta o programa como se estivese baixo os efectos da droga, potenciando a vontade política do filme mediante este método expresivo. O resultado é unha experiencia estética irrepetible, que afonda en novas maneiras de entender o cinema documental, interrogándose sobre a esencia deste cinema: que é real?

'Optical Sound', de Elke Groen e Christian Neubacher.

‘Optical Sound’, de Elke Groen e Christian Neubacher.

De descomposicións vai a cousa
Na seguiente sesión estaba a vencedora The Dent (2014), poética propuesta observacional que indaga na construción ideolóxica dun cosmopolitismo homoxeneizador, exercida mediante uns opresivos e evocadores textos en off. Masim Magdy fala dun concepto difuso, non moi concreto, que se desmoroa, a descomposición de todo un sistema apodrecido. Quizai se poida atopar semellante metáfora en Planet Z (Momoko Seto, 2014), aínda que quen coñezan a obra da xaponesa, saberán que o seu interese é netamente visual. Filme de animación que explora con estética realista o mundo microscópico das abellas, nel acelérase a vida dun enxame, que acaba por caer morto logo do seu esplendor, ata descomporse. Estrutura circular polo tanto, das cinzas ás cinzas.
Estas indefinicións estaban no centro do discurso doutros filmes como The Kiss (Luis Macías, 2014). Partindo do filme de T. Edison, vaino descompondo ata a abstración pura, executando un discurso conceptual en torno á perda da memoria. A película orixinal está gravada con diversas cámaras, dende a 35mm máis pesada á máis lixera e etérea cámara dixital, polo que se establece tamén unha reflexión sobre o devir do cinema, ligado á técnica.
Construido en cámara, Brouillard#15 (Alexandre Larose, 2015) consegue un etéreo travelling a un lago a través dun camiño cheo de flores que non acaban de definirse. É o resultado de múltiples e longas exposicións sobre a mesma película, levando a cabo o mesmo camiño. Unha curta evocadora que se centra no pictórico, como Chromatic Aberration (Aura Satz, 2014), curioso experimento en torno a observación dos primeiros globos oculares pola ciencia, ofrecendo unha variedade cromática sen igual nesta colección de pupilas.
Pola súa banda, como antes apuntabamos, Optical Sound leva a cabo unha impresionante pinchada de bandas de son en metraxe atopada varia – colas, principalmente – deixando tamén visible a imaxe que lles vén asociada e, polo tanto, compondo un cadáver exquisito ao estilo de moita música electrónica de apropriación. Reutilización soberbia de materiais roubados, polo tanto, cun toque psicodélico que fai entrar en trance.

'The Exquisite Corpus', de Peter Tscherkassky.

‘The Exquisite Corpus’, de Peter Tscherkassky.

O reencontro con Tscherkassky
O austríaco Peter Tscherkassky levaba máis dun lustro sen sacar traballo algún. O seu último filme, o marabilloso Coming Attractions (2010) tomaba distintos recortes de anuncios para compor unha bela e feroz crítica á mercantilización do corpo. The Exquisite Corpus (2015) segue a mesma estela, moito máis explícita, ao tomar o autor fragmentos de filmes pornográficos. Solarizacións, sobreexposicions, exposicións múltiples, flickeo, recortes sobre a película, montaxes de todo tipo… Ao espectador caelle unha bacanal de imaxes que compoñen, en efecto, un corpo exquisito, que non cadáver, porque os modelos móstranse moi vivos. Coa melodía de Dirk Schaffer acompañando estas impresionantes imaxes, un reconcíliase co cinema máis básico, artesanal e intuitivo; a obra dun artista sen igual. Hai quen lle critica que sempre faga o mismo. Ben, quizais non evolucione, pero a min sérveme. Se coñecedes outros traballos del, sirvan de termómetro, porque esta arma que usan contra el os seus detractores é totalmente certa.
Sempre é bonito tamén reencontrarse con Thom Andersen, sobre todo se o autor de Los Angeles Plays Itself (2003) entrega unha obra de tanto interese como The Tony Longo Trilogy (2014). Nela, toma varias interpretacións do actor Tony Longo en papeis situados na súa cidade natal, L.A., para compor un retrato dos clichés do cinema de xénero sobre o matón local a través da súa figura. Lúdica ata a médula, fixo rir a toda a sala. Unha comedia experimental! Sen palabras.
Non menos interesantes foron as curtas Sites (Volker Schreiner, 2015) e Muerte blanca (Roberto Collío, 2014). A primeira, todo a base de metraxe roubada, divide a pantalla para realizar un tríptico de curiosas relacións compositivas; mentres que o filme de Collío segue a senda de filmes en rotoscopia como Vals con Bashir (Ari Folman, 2008) para realizar un exercicio da topografía como memoria, onde destaca un traballo de son potente. Por último, Deborah Stratman volvía á selección logo de levar o premio o pasado ano con Second Sighted (2014). Este traballo é unha reinterpretación de arquivos do Chicago Film Archive, no que reflexiona sobre a relación entre a figura humana e a paisaxe nunha montaxe frenética, que non dá respiro ao espectador.
Quedaríanos por valorar o último de Edgar Pêra, A Caverna (2015). Digamos que todo festival, por pequenas que sexan, ten as súas peaxes, moitas veces autoimpostas. A insistencia de incluir a Pêra ano tras ano pode responder a unha obstinada defensa do cineasta luso – o cal celebraría – pero tamén pode ser resultado dun cumprimento de cotas. A todo o mundo lle parece o segundo, e iso, honestamente, non creo que, paradoxicamente, axude a Pêra en absoluto. A familia do experimental en Curtas Vila do Conde 2015 foi excelente. Pero bueno, sempre hai ovellas negras. É inevitable.

Non hai artigos relacionados.

Comments are closed.