CURTAS VILA DO CONDE 2014: REGATES

Debido á extensión da crónica, publicarase en dúas partes para facilitar a súa lectura. Esta primeira, sobre a ficción e o documental, e a segunda centrada en propostas máis experimentais. TaprobanaNon sabemos se por influencia do mundial de fútbol, o último Curtas Vila do Conde estivo dedicado ao deporte rei en Europa. O certame pareceuse este ano moito á competición estival. Xogando ao regate co espectador, había sesións que se resolvían nos penaltis, nun tira e afrouxa entre varios modelos de cinema, sen claro vencedor. E había ocasións nas que che metían 7-1, encaixabas uns cantos goles con resignación, ata que chegaba ese balón que che devolvía a confianza no equipo. Ocorreu especialmente nunha sesión con Taprobana (2014), demencial, transgresora, liviá e divertida película dun Gabriel Abrantes en plena forma, que se confirma coma o autor máis prometedor da máis nova xeración de autores lusos de ficción.

Como dicimos, o festival foi moi diverso e irregular, capaz do mellor e do peor – recordemos que xogamos, para o bo e o malo, no terreo da gracia portuguesa, non da calculadora e organizada Alemaña – así que intentaremos conformar a nosa propia aliñación para facilitar a lectura ao afeccionado. Na dianteira colócase claramente unha ficción con estupendos atacantes. Mellor esquecerse dos suplentes, porque eses non son carnes de titular. Comezando cos galácticos locais, cómpre pararse máis polo miúdo en Taprobana. Nome que se daba a Sri Lanka no século XVI, é o lugar escollido polo padriño da literatura portuguesa, Camões, para se exiliar, escapando dunhas débedas contraidas coa coroa lusa. É no seu episodio máis terrible no biográfico, no que concibe a súa grande obra: As Lusíadas. Abrantes conta a orixe desta inspiración artística apropiándose por completo da historia, levándoa ao seu terreo lúdico, sensual e desmitificador. Rodada cun barroquismo estético inusitado, o mozo director entrégase, coma o seu Camões, aos sentidos. Non ten ningún reparo en representar o gran poeta luso inspirado pola felación da súa amante, ou en mostralo coma un adicto ao opio, protagonizando unha escena propia dun filme de Lubitsch para conseguir a droga. Máis próximo á lóxica esperpéntica de Valle-Inclán que á lírica do seu protagonista, Taprobana é, ante todo, iso: un cachondo pracer para os sentidos.

E da explosión dun xenio interior, pasamos a un xogo local máis pausado e medido, o de Rodrigo Areias en Cinema (2014). Con certos paralelismos aos filmes de carácter máis espacial de Tsai Ming-liang (Stray Dogs, por exemplo) ou Jia Zhang-ke (Natureza morta á cabeza), o prolífico produtor filma algo tan sinxelo como a entrada dun antigo proxeccionista a un teatro abandonado. Percorrendo os espazos que unha vez lle resultaron comúns, volve poñer en marcha o proxector. Escápaseme por que o son do filme – que se escoita fóra de campo – elixido pertence a Silvestre (1982), de João Cesar Monteiro, mais estou convencido de que a escolla non é casual1.

Se ben non competía, Boa Noite Cinderela (Carlos Conceiçao, 2014) goza dunha praza no podio luso, como boa peza clásica de época que é, coa introdución dun compoñente erótico que a conecta con outro hit da tempada, a Stella Cadende (2014) de Lluís Miñarro e, xa máis retrospectivamente, coa versión de Dangerous Liaisons (1988) de Stephen Frears.

washingtonia_film

Centro de estrelas

Imos sacar as outras estrelas portuguesas – fóra da ficción, polo menos entendida dun xeito tradicional – na segunda parte, porque hai un centro en formación de catro-dous, empeñado nunha cousa: identificar as tendencias da ficción fílmica contemporánea:

– Chegado de París, polo centro, nacionalizado camboxano; Davy Chou. A súa Cambodia 2099 (2014), vencedora con razón da competición internacional, é unha historia de adolescentes – e sobre como estes se comunican a través das novas tecnoloxías – con claras influencias continentais. Póñase na batedora o xeito de introducir o fantástico no cotián de Apichatpong Weerasethakul, mestúrese co afán pop de Edwin, e xa temos o cóctel ideal para o verán. Fresquiño, enerxético; unha aposta de tonalidades suaves.

– De central esquerdo, aterrado dende inicios dos 90 coa súa máquina do tempo, chuta forte Dustin Guy Defa. Queres pintar o teu carro cun auténtico chapado 90s? Chama a David Gordon Green, que ten nostalxia e cartos, compra algo de celuloide en 16 mm – esquece o dixital, que non é cool –, contrata unha loira con personalidade como Deragh Campbell – e descubrimento, nada de Scarletts, “she’s so 2003” –, pilla a un fracucho encantador – Bene Coorpersmith – que pareza sacado dos primeiros filmes de Kevin Smith, e xa o tes: a túa comedia romántica indie con clase, da época na que o compact disc era “lo más”. Bromas aparte, estes referentes a unha tradición independente de verdade – fóra do selo de baixo orzamento, mesmo espírito mercantil, que as majors impoñen en Sundance – fan de Person to Person (2014) – mellor ficción segundo o xurado – un filme adorable, sexi, desenfadado e auténtico. E, dende logo, nostálxico.

– Á súa dereita, para completar a formación de a catro, dúas promesas que pegan forte: Washingtonia (Konstantina Kotzamani, 2013) e Tant qu’il nous reste des fusils à pompe (Caroline Poggi, Jonathan Vinel, 2014). Reducilas á circunscrición do Novo Cinema Grego e dos Jeunes cinéstes français sería facerlles un fraco favor. É certo que a primeira pode tomar de Yorgos Lanthimos a súa querenza polos personaxes estrafalarios nun sistema social con normas propias, e metáfora política incluída. Pero tamén poderiamos ver algo máis cartesianamente austríaco en Kotzamani. Por que non identificar tamén nela a Uldrich Seidhl? Son coordenadas de crítico, que nos axudan rapidamente a ubicala, pero está clara unha cousa: esta rapaza ten un estilo propio, unha sensibilidade, que a fan ir alén da copia.

Algo semellante pode dicirse da súa compañeira de equipo. Con A Clockwork Orange (Stanley Kubrick, 1971) de principal referencia, vai alén da homenaxe para construír un relato minimal e nihilista, de ritmos electrónicos, dunha Francia enferma polo virus dun fascismo rampante. Ambos os dous filmes constrúen un universo propio de ficción, aparentemente lonxe da realidade, mais ancorado no contexto política da Europa actual. Son sutís alegorías da ponzoña na que estamos metidos, dun estilo cinematográfico incontestable.

– Na formación de a dous, Edouard Saller como bo exemplo diso que chaman a terceira vía. Isto é, xénero de autor. Habana (2014) é un intento de facer District 9 (Neill Blomkamp, 2009) na capital de Cuba. Nun futuro distópico, no que os EUA controlan a illa cun forte bloqueo e férreo control militar – a que soa? – os revolucionarios, cada vez máis empobrecidos, agardan o seu momento para lanzar un arma que lles devolverá a hexemonía. A súa grande virtude? Que ten factura, e non é só unha escusa para meter efectos especiais.

– Xa para rematar co centro, o polaco Tomasz Siwiński presentaba con A Blue Room (2014) a súa candidatura ao máis dotado dos animadores / autores que traballan coa técnica da pintura a man. Cunha historia de ambientación kafkiana, conectaba ben coa aplaudida Fuligem (David Doutel, Vasco Sá, 2014), feita do mesmo xeito, e cun certo aire melancólico que ambas as dúas compartían.

Iso si, se debemos citar unha animación que nos gustase especialmente, esa foi Panique au village: La bûche de Noël (Vincent Patar, Stéphane Aubier, 2014). Feita a través de stop-motion con miniaturas de plástico, móstrase coma un cruce divertidísimo e delirante entre os Monty Python e Wallace & Gromit.

CN_leboudin_2

O documental, á defensiva

Na retagarda, tiñamos algúns documentais de interese. Sorprendeu que non se deixasen ver máis, pero houbo algunhas boas fichaxes. Salomé Lamas segue en forma en Le boudin (2014). Seguindo a estela de Terra de Ninguém (2012) tanto no político coma no formal, volve conseguir unha conversa íntima, que funciona neste caso como unha terapia para dous homes que desertaron da Lexión. Un retratado, no plano, conversa con outro do que só oímos a voz – na montaxe de Lamas, eles non chegan a coñecerse. Son dúas xeracións diferentes, de nacionalidades distintas, pero un ten a sensación de que poderían ser intercambiables. A inmundicia humana é universal e perdurable.

Nunha corrente observacional, Giant (Salla Tykkä, 2013) presentábanos en cámara lenta, e co son amplificado, os movementos dunhas ximnastas infantís en Romanía. Estas secuencias resultan as mellores nun filme que, polo demais, acaba por entregarse ás teimas dun cinéma vérité ao uso. Outra proposta rutinaria foi Jutra (Marie-Josée Saint-Pierre, 2013), un biopic entre o arquivo e a animación que polo menos contaxia as ganas de coñecer a obra do cineasta Claude Jutra. Ou Three Stones for Jean Genet (Frieder Schlaich, 2014), simples rexistros en 16 mm de Patti Smith facendo unha viaxe a Marrocos para render tributo á tumba do escritor francés.

Entre tanta rutina, agradecíanse exercicios non de todo logrados, mais con risco, como Playhouse of A. (Benjamin Shindler, 2013). Estudo meticuloso de certos espazos asociados ao lecer, como cafetarías ou parques de atraccións; a cinta intenta, mediante un xogo metalingüístico cos xéneros de Hollywood, reflexionar sobre como a maquinaria da industria cinematográfica estadounidense impacta nos modos de narrar, o urbanismo ou a arquitectura. Un tanto difusa e inconexa, ten un claro interese político e funciona como cartografía dos espazos filmados. Este tipo de propostas botáronse moito en falta nunha sección oficial dominada polo xogo defensivo, intentando forzar un 1-0 ao amarre.

__________

1Martin Pawley, bo coñecedor do cinema luso, deume unha explicación plausible ao pouco de publicar esta crónica: “O protagonista da curta é Acácio de Almeida, lendario director de fotografía portugués que traballou con Monteiro en varios filmes, entre eles Silvestre. Acácio foi fotógrafo, entre outros moitos, de Antonio Reis, Joao Botelho, Raúl Ruiz, Teresa Villaverde, Pedro Costa e Rita Azevedo Gomes”.

Comments are closed.