CURTOCIRCUITO 2015: APOCALIPSE E XUVENTUDE

12032765_1062462997100286_3222284229534134605_o

Tres anos despois da suposta fin do mundo, a apocalipse segue a estar de moda. Novos escenarios, a cotío posteriores a este colapso do mundo, son escollidos na actualidade para situar moitos filmes. Quizais por unha vontade de advertencia do posible ocaso da sociedade, quizais polo atractivo que suscitan. Fin do mundo que non sempre se corresponde coa destrución do planeta, senón, ás veces, co fin dunha era co comezo de outra. Algo así como acontece no paso da xuventude á madureza. Estes son os dous temas que aparecen na 12ª edición do Festival de Cine Curtocircuíto como eixos temáticos, transversais a varias das seccións do festival, conformando unha visión da sociedade actual.

O ocaso da sociedade. A apocalipse programada e predicible

Semella unha tendencia no cine actual situarse nun apocalipse no que a raza humana pervive de forma marxinal. Filmes coma Crumbs (Miguel Llansó, 2015) ou Sueñan los Androides (Ion de Sosa, 2014) sitúannos nun universo no que a raza humana eclosiona provocando unha ‘fin do mundo’ coma a que anos atrás predecían os Maias. O contexto social e político global apoian esta idea ante unha realidade onde as liberdades son cada vez menos e onde a fenda entre ricos e pobres ábrese máis e máis. A política de “toma os cartos e corre” espándese coma un mantra, atravesando unha sociedade na que todo nos invita a aproveitar o momento de forma consumista. Unha fin do mundo que podería responder a unha programación previa: trátase dunha apocalipse programada e predicible.

Atendendo a esta tendencia, varios filmes sitúanse nesta órbita para gravar a súa visión autoral sobre a realidade. Gravar cun dobre sentido: gravar coma filmar, mais tamén gravar como manipular o soporte fílmico, a película, para obter unha distorsión da imaxe. Sound of a million insects, light of a thousand stars (Tomonari Nishikawa, 2014) sitúase precisamente nesta última tendencia, xa que a película é soterrada a 25km da Central de Fukushima, facendo así que padeza os efectos da radioactividade. Nishikawa consegue así un filme distorsionado pola química, onde as imaxes coloridas e deformadas parecen querer representar os efectos que a actividade humana provocan na natureza. Non existen persoas nin rostros, non hai voces nin son; nada hai máis que luces e formas irrecoñecibles nun novo mundo onde todo rastro de vida é borrado. Nesta onda sitúase tamén Embargo (Johann Lurf, 2014), onde a través de técnicas de gravación similares ás da vixiancia máis orwelliana observamos un edificio deshabitado. Mediante un efecto visual, observamos o infinito travelling arredor das ruinas da humanidade, aqui representadas nun edificio de corte industrial onde non hai ningunha presenza de vida.

Pyongang pasa a ser unha Atlántida mentres na lonxanía aínda se escoitan os berros eufóricos dunha humanidade obsesionada consigo mesma.

Pyongang pasa a ser unha Atlántida mentres na lonxanía aínda se escoitan os berros eufóricos dunha humanidade obsesionada consigo mesma.

Non é unha fin do mundo natural, unha data de caducidade do planeta, non é o efecto dunha catástrofe a nivel mundial: falamos dunha apocalipse provocada pola acción humana, o resultado dunha explotación insaciable dos recursos naturais e da manipulación da natureza seguindo os desexos do capitalismo máis avaricioso. As rúas fican agora baleiras, pasto dunha natureza inerte que se move sen rumbo cruzando o planeta. A glaciación é un episodio lonxano nun mundo que se derrite como consecuencia das miles de advertencias sobre os efectos do Efecto Invernadoiro. Pyongang pasa de ser unha cidade segreda a unha Atlántida en The reflection of power (Mihai Grécu, 2015) mentres que na lonxanía aínda se escoitan os berros eufóricos dunha humanidade obsesionada consigo mesma.

Voces na lonxanía berradas por persoas que non están presentes. En Sin Dios ni Santa María (Samuel M. Delgado e Helena Girón, 2015) tamén son as voces dos homes, voces lonxanas que proveñen doutro universo temporal, as que contan a vida das mulleres que protagonizan este filme. Mulleres independientes, autosuficientes; a figura do home convértese nun mero narrador que trata de convencernos das lendas sobre bruxas e meigas que asolagan a illa. Lanzarote transfórmase nun escenario mundial, onde as mulleres foron privadas da súa voz en pos dun discurso articulado con voz masculina. É tamén esta unha apocalipse, o dos xéneros: onde existía unha especie única, a humana, agora tan só existen homes e mulleres, entendidos como entes separados pero que proceden dunha mesma raíz.

In the distance (Florian Grolig, 2015) estuda esta posibilidade a través da contraposición dunha torre en aparente calma, co lonxano son de bombardeos incesantes.

In the distance (Florian Grolig, 2015) estuda esta posibilidade a través da contraposición dunha torre en aparente calma, co lonxano son de bombardeos incesantes.

“Os animais son máis honestos que os humanos. Só matan para comer”, sentenciaba Kaurismäki no seu encontro xunto con Gilles Charmant e Gabe Klinger. As guerras, cada vez máis lonxanas grazas á sobrecarga visual, ocorren nun universo estraño conformado tan só por sonido e imaxe. In the distance (Florian Grolig, 2015) estuda esta posibilidade a través da contraposición dunha torre en aparente calma, co lonxano son de bombardeos incesantes. A inestabilidade e o caos a través do ruído que entra polas xanelas contra a impasibilidade e a anomia de ver as imaxes que acompañan ao ruído no televisor. A película de Florian Grolig critica esa pasividade apática que nos provoca vivir nas nosas torres ailladas, pero interconectados coa realidade: pantallas, redes sociais, etc. Un aillamento que, ás veces, québrase co contacto coa realidade, cando alguén tira unha escada e trata de achegarse ao noso escondite. A reacción non é outra que a pura defensa, o egoísmo: deixar caer a escada e reafirmarnos na nosa soidade. Falamos dunha apocalipse emocional, onde o lado máis humano das persoas fica anestesiado por unha sobrecarga de estímulos que, en troques de espertarnos reaccións, entumece o noso sentir.

Tamén nesta liña da fin dos sentimentos, Don Hertzfeldt fai unha viaxe ao futuro para amosarnos unha visión sci-fi do que nos agarda. World of tomorrow (Don Hertzfeld, 2015) é unha proxección do que pode que aconteza co paso dos anos, onde o corpo deixa de ser primordial e onde a lembranza, os recordos, poden vivir eternamente en cubos almacenables. Cubos dentro dos que sobrevive a personalidade e a identidade da persoa, condenada a vivir soa nun eterno mundo de ocio informatizado. A inmortalidade a cambio de vivir sen vivir: vivir para sempre morto. No mundo do mañá, as emocións non existen e son meros recursos inxectables coma as drogas.

Correr sen mirar atrás. A xuventude

É o momento máis importante da vida. É a creación do ‘eu’, o nacemento da personalidade. Precisamente por ser vital na creación de novas e diversas persoas, é a etapa que máis se busca controlar por parte dos estamentos de autoridade: familiares e sociales. Xuventude é facer o que non podes facer ou o que non che deixan. É a rebeldía, empurrar os límites persoais e chegar ata os insospeitados. A reivindicación da identidade propia a través das modas de cada momento. O ‘eu’ créase diluíndose na masa.

Le repas dominical (Celine Devaux, 2015) narra esta batalla a través da voz do narrador-protagonista, James. Como cada domingo, a familia reúnese a comer e a fusilar a preguntas a un mozo resacoso e que, sen rumbo aínda definido, navega á deriva na súa propia vida. Os consellos caen como unha treboada, atacando duramente, mais son as mesmas voces que aconsellan as primeiras en obviar o que predican. Adultos, divino tesouro. O que din que non fagas é o que eles fixeron, son as anécdotas que contan unha vez tras outra, con triste melancolía, nas comidas entre amigos ou familiares. A quen escoitar? Ás voces hipócritas que vomitan consellos incumplidos ou á voz interior enmudecida ante o “que vou facer da miña vida” que toda persoa nova leva dentro?

A identidade, aínda sen construír, temerosa do futuro, indecisa; a identidade é túa e nunca cha poderán quitar. Nun mundo no que todos predican pero ninguén cumple, nada é seguro agás o que un pensa. En Teenland (Marie Grahtø Sorensen, 2014) plantéxasenos un escenario distópico, onde os adolescentes posúen superpoderes que os adultos tratan de aniquilar a través de medicamentos. Paredes brancas e unha estrutura semellante ao dunha cárcere bastan para someter aos adolescentes a unhas regras marcadas. O aburrimento, a monotonía, todo pode converterse nunha arma que empregar ante a creatividade e o libre albedrío adolescente. Unha goma de mascar pasa de ser unha golosina a un signo de identidade, un rasgo diferenciador; suficiente para detonar un cambio nalguén; o sexo, os orgasmos, transfórmanse en armas de guerra capaces de ferir aos estamentos de poder que tratan de destruír o diferente.

O sexo, os orgasmos, transfórmanse en armas de guerra capaces de ferir aos estamentos de poder que tratan de destruír o diferente.

O sexo, os orgasmos, transfórmanse en armas de guerra capaces de ferir aos estamentos de poder que tratan de destruír o diferente.

É inevitable. A xuventude é un proceso de crecemento imposible de deter. Non só o corpo medra, senón que a mente expándese dirixíndose cara camiños indeterminados. O crecemento é unha etapa imposible de abranguer ou conter. Kacey Mottet Klein, naissance d’un acteur (Ursula Meier, 2015) é a demostración disto. A través de diferentes secuencias, podemos observar a transformación dun neno, que sorrí e bromea entre tomas, nun actor dunha potencial comparable aos seus homólogos adultos. En varios anos, seguindo un estilo que lembra a Boyhood (Richard Linklater, 2014) inevitablemente, imos vendo esa potencia, esa forza actoral medrar sen cesar dentro de Kacey. O neno convértese nun home cando se lle dan as ferramentas deste e a posibilidade de expresarse seguindo os seus desexos.

Porén, non sempre é posible conseguir esa liberación. Waves ’98 (Ely Dagher, 2015) xoga na liña da desilusión e da anomiedade, centrándose na vida de Omar, que trata de fuxir dun fogar que non sinte propio e dunha cidade que lle resulta allea. Outra visión que contrasta coas anteriores pero que tamén resulta coñecida, por exemplo, se miramos á mocidade actual, aillada tras pantallas ante unha sociedade que non recoñecen como súa. A xuventude é tamén feble e non sempre resulta vencedora. A maquinaria controladora ás veces consegue someter aos espíritos aínda en crecemento, creando infinitos seres idénticos. Coma unha caste de apocalipse, só os máis fortes sobreviven, aqueles que loitan e conseguen manter o seu ‘eu’ tralo paso pola fábrica de mentes que é a sociedade.

Comments are closed.