ALÉN DA BLACK LODGE. UN DEBATE SOBRE TWIN PEAKS

35 Twin Peaks 2

Pasamos a primavera e o verán pendentes da televisión, das descargas, das tablets, sempre cos auriculares postos, subindo o volume ao máximo, como Gordon Cole nos ensinou. Vímolo todo, mais apenas percibimos unha parte. Tentamos entrar na Black Lodge sen que ningún psicopompo nos quixese levar dentro. MIKE, en soños, berrábanos “iiiiiiii-lek-trííí-si-ti”, e nós espertábamos crendo que sabiamos, para un segundo despois esquecer todo. Tiñamos que falar. Tiñamos que falar de Twin Peaks (Mark Frost & David Lynch, 1990-91, 2017). Por iso, ligamos os computadores e as mensaxes e os spoilers comezaron a fluír. Si, lestes ben: SPOILERS. Porque o maior pracer de ver unha serie é poder comentala despois.

Brais Romero Suárez: Twin Peaks estreou meses antes de que eu nacese. Por iso, até chegar á universidade non oín falar da serie agás por referencias que non comprendía. Non foi até os 24 anos que entrei de pleno no seu universo, da única forma posíbel para un millenial: cunha enchente de episodios. Devorei a serie en apenas dez días, e logo sentín un baleiro similar ao que sentín cando comecei a adorar a LCD Soundsystem cando xa estaban separados. Porén, tanto LCD Soundsystem coma Twin Peaks tiveron a bondade de reaparecer, e fixérono desbotando todo o anterior, agás o nome, e construíndo algo novo, orixinal e co mesmo punch. A modo de anécdota, non deixa de ser casual que o novo disco da banda de James Murphy saíse uns días antes de que a serie de Lynch rematase. Casualidades.

Iván Villarmea Álvarez: Eu tamén cheguei tarde ás dúas primeiras tempadas de Twin Peaks. Emitíranse cando eu era un preadolescente nunha cadea –Telecinco– que daquela aínda non chegaba á miña casa. Os nosos achegamentos sonche, polo tanto, similares: eu vin eses primeiros trinta episodios na universidade, cando tiña uns 19 anos, se ben debín demorar unhas dez semanas en troques de dez días. As copias ás que tiven acceso non eran as mellores: pertencían a unha colección de VHS dobrados que unha compañeira de clase traía cada semana, de tres en tres, da súa casa familiar. Esas eran as copias que había da serie hai quince anos!

Brais: Creo que é importante sinalar a reinvención que supuxo The Return. A secuencia de créditos xa nos está a dicir ‘isto non é o que coñeciades’. Eses planos aéreos, o rostro de Laura Palmer sobreimpresionado na paisaxe… Todo cambia, mais todo permanece nun novo Twin Peaks ao que chegamos cun feixe de teorías e ideas preconcibidas que o Episodio 1 bota por terra. A partir de aí, a nada. Só fica a confianza total na parella creativa formada por Mark Frost e David Lynch.

35 Twin Peaks 3

Iván: A volta de Twin Peaks non implica exactamente desbotar todo o anterior. Eu vexo máis ben esta nova tempada como un compendio da obra de Lynch, onde as principais novidades proceden moitas veces dos seus traballos posteriores ás dúas primeiras tempadas da serie: volven moitos intérpretes fetiche (Kyle MacLachlan, Laura Dern, Naomi Watts, Harry Dean Stanton); volven imaxes icónicas, como a vista nocturna dunha estrada infinita que xa aparecía en Lost Highway (1996); volve a súa faceta máis experimental, de Ereaserhead (1976) a Inland Empire (2006); e sobre todo volve o estrañamento do cotiá, de Blue Velvet (1986) a Mulholland Dr. (2001). Para min, a nova tempada de Twin Peaks ten moito máis de continuidade que de ruptura. Hai temas e personaxes novos en relación coas tempadas anteriores, abofé, mais a miña impresión é que Lynch continúa a desenvolver, con máis liberdade e medios que outras veces, as súas teimas habituais, cousa que neste punto da súa carreira –logo de máis de dez anos sen dirixir pezas longas!– é unha virtude. 

Ti falas, en concreto, de reinvención. O exemplo dos novos créditos paréceme moi acaído. Esa secuencia está filmada cun drone sobre os bosques do noroeste norteamericano. Hai vintecinco anos, ese plano tería que ser filmado cun helicóptero, de xeito que non sería viábel para unha produción televisiva. A tecnoloxía dixital fai posíbel ese plano, como antes fixo posíbel Inland Empire. Vemos agora a fervenza nun plano cenital en troques de nun plano contrapicado. De arriba a abaixo e non de abaixo a arriba. Velaí unha boa metáfora para as principais mudanzas desta tempada.

Brais: Metidos xa no debate, quero falar da sensación máis importante que The Return deixa en min: nun mundo sobrecargado de imaxes, no que as series se devoran en maratóns, a equipa Frost-Lynch-Showtime conseguiu reducir a velocidade até un punto que nunca pensei ver en televisión. Falo, obviamente, do Episodio 8 desta terceira tempada. Quizais non mude a historia da televisión para o grande público, mais é desde logo unha reviravolta aos esquemas tradicionais: pódese facer tanto Slow TV como cinema experimental na televisión!

Episodio 7. Twin Peaks (Mark Frost & David Lynch, 2017)

Twin Peaks 3.7 (Mark Frost & David Lynch, 2017)

Iván: A aposta pola lentitude, na miña opinión, é un dos grandes achados dos novos episodios. Moitas outras series adoitan ser lentas no desenvolvemento dos seus relatos, pola cantidade de personaxes e tramas que manexan, mais neste caso a lentitude aniña no tempo interno dos planos: o pranto estarrecedor polo neno morto (Episodio 6), o home varrendo o bar durante tres minutos até que chega a revelación inesperada de Jean Renault ao teléfono (Episodio 7), e sobre todo esas interminábeis viaxes por estrada, como as do derradeiro episodio. Neses planos, Lynch traballa conscientemente dentro do paradigma da imaxe-tempo para potenciar o drama, o suspense e o estrañamento das imaxes.

Brais: Concordo en que este novo ritmo que impuxeron Frost e Lynch –sempre se nos esquece Frost ao falar da xenialidade tras esta serie!– é para min unha advertencia ao espectador que vai na liña das imaxes da cabeceira: isto é algo novo (“this is the future, not the past”, para responder á eterna pregunta). Os dous foxen de calquera esquema feito anteriormente para crear unha superestrutura arredor da serie que se asemella máis á de un filme de 18 horas que á dunha serie de 18 episodios. Isto, sumado á carte blanche que lles deu Showtime, permítelles dilatar o tempo até a extenuación, conseguindo que a tensión do drama se torne nunha atmosfera estraña e misteriosa.

O Episodio 8 desta tempada é, se cadra, a ruptura máis grande en termos de ritmo e tempo: coido que é o primeiro flashback no universo Twin Peaks, que viaxa ata o 16 de xullo de 1945. A dilatación e a ruptura co ritmo da televisión tradicional é aquí total. O que temos por diante non é un episodio no que a trama avance a partir das accións dos personaxes, senón en función dos seus sentimentos. Este episodio adícase, na miña opinión, a construír un sentimento que anticipa e determina o que ocorrerá décadas despois en Twin Peaks e nos Estados Unidos. Estamos falando de que Lynch filma a un nivel atómico, particular, para amosar como o estoupido dunha bomba atómica en White Sands, New Mexico, xera todo ese sentimento de inevitabilidade, de maldade, de misterio que comeza aí e que se manterá ao longo da serie.

Episodio 8. Twin Peaks (Mark Frost & David Lynch, 2017)

Twin Peaks 3.8 (Mark Frost & David Lynch, 2017)

A lentitude, no entanto, tamén ten outra variante nesta nova tempada: a renuncia a darlle ao espectador o que está a agardar. Ou acaso cada vez que Dougie tomaba un café non agardabas escoitar un “damn good coffee?” Con todo, coido que a serie remata con esa expectativa incumprida, dilatada durante toda a metraxe mais sempre negada ao espectador.

Iván: Teño que entrarche ao trapo con esa dixuntiva entre filme de 18 horas e serie de 18 capítulos! 

Frost e Lynch teñen moito máis control sobre o arco narrativo desta tempada, por suposto, e poden dilatar moitas situacións até que encaixan no punto que eles queren: a teima do Dr. Jacoby coas pás douradas permite a unión refinitiva de Norma e Ed, a deriva de Jerry pola fraga lévalle a testemuñar a morte de Richard, a xente que vai entrando nos calabozos entre os Episodios 14 e 15 son pezas fundamentais para o aparente desenlace do Episodio 17. O exemplo máis claro desta lóxica é a referencia que fai o Xigante a Richard e Linda no Episodio 1, que logo terá sentido no Episodio 18, no epílogo da tempada. Porén, a estrutura deste arco narrativo está pensada para funcionar en fragmentos dunha hora. As secuencias no Bang Bang Bar cumpren, nese sentido, a función de puntuar a serie, de establecer as súas pausas internas. Se nos guiamos somentes pola lóxica narrativa, son case sempre prescindíbeis, mais a súa aparición introduce un sentido de clausura. Se estivésemos ante un filme de 18 horas, moitas delas non serían necesarias. Se estamos ante unha serie de 18 capítulos, son imprescindíbeis. A idea orixinal de Frost e Lynch, a fin de contas, foi sempre empregar o arco argumental da serie para desenvolver micronarrativas en continuidade. 

Brais: Tes razón en que a estrutura está pensada para funcionar en formatos dunha hora, pero para min, en certa forma, está máis próxima a un performance film. Ás veces teño a sensación de estar a ver un filme mentres que Lynch ten o mando na súa man. El preme os botóns de pausa, stop e play a pracer; e eu entrégome á narrativa que me impón e aos seus ritmos. O Bang Bang Bar clausura cada pase coa música da que Lynch gosta. Nesta forma de entender a terceira tempada, si que teñen sentido esas odiseas persoais que vemos, posto que non fan outra cousa que dilatar a acción principal. Non son prescindíbeis, porque Frost e Lynch as empregan para levarnos lonxe da trama, aumentando esa tensión que, até o seguinte pase deste filme fragmentado, non se resolverá.

Episodio 1. Twin Peaks (Mark Frost & David Lynch, 2017)

Twin Peaks 3.1 (Mark Frost & David Lynch, 2017)

Iván: Os cabos soltos da tempada tamén encaixan nesa lóxica, como a historia de Tracy, Sam e caixa de cristal. Que hai nesa caixa? Quen está detrás dese fantabuloso sistema para tentar capturar e controlar as forzas do alén? A nova tempada podería ter ido nesa dirección, mais Frost e Lynch prefiren traballar atmosferas e actitudes: a construción de sentido pasa antes pola construción de sensacións. Tracy e Sam non son máis que arquetipos, mais o importante, para os seus creadores, é recrearse en tódolos detalles do seu ritual de apareamento –o son do ascensor, a escusa do café, a procura ansiosa da oportunidade– sen preocuparse logo de clarexar a súa morte.

Brais: Son moitos os cabos soltos que quedan, abofé. A secuencia da caixa era unha das que estaba a revisar mentres cruzábamos os correos. Quen é esa persoa que garda a caixa? Por que toda esa parafernalia? Quen ou que sae da caixa e asasina a Tracy e Sam? Porén, tamén cabe preguntarnos se realmente precisamos coñecer a resposta a tódalas preguntas. Eu coido que Lynch traballa moito nesta liña: abre camiños que non necesariamente vai pechar. A vida, ao fin e ao cabo, é así. Hai tempo lía nalgures, non lembro onde, que un dos consellos á hora de escribir guións é asumir que ás veces hai cousas que ocorren por razóns que nunca chegamos a coñecer. Coido que estes fíos soltos van nesa liña. Tamén a morte de Hutch e Chantal está envolta nun episodio que resume á perfección unha frase dun dos Irmáns Mitchum: “Que caste de barrio é este?”. 

Iván: Eu, por momentos, teño máis interese na vida conxugal de Dougie Jones e Janey-E do que na propia investigación policial-paranormal. Chegou un punto no que conectei tanto coa serie que fiquei ceibe de expectativas. Nesa altura, xa non preciso ningunha revelación – e, cando chega, como no Episodio 17, resúltame algo excesiva e autoparódica. Prefiro o misterio. Por iso gosto do flash-back á orixe do mal no Episodio 8 e do horror que supón descubrir unha dimensión paralela no Episodio 18. Teño mágoa, iso si, do abandono ou do final abrupto dalgunhas historias. Eu querería saber algo máis de Audrey Horne, por exemplo, sobre todo logo do cliffhanger co que remata o Capítulo 16.

Episodio 16. Twin Peaks (Mark Frost & David Lynch, 2017)

Twin Peaks 3.16 (Mark Frost & David Lynch, 2017)

Brais: Concordo, eu tamén querería saber máis de Audrey. Nunca puiden comprender o interese que algúns lle vían a Donna cando Audrey era un compendio de marabillas. Secuencias como a do baile na cafetería fixéronme namorar dela.

E que opinas do envellecemento das personaxes? Eu teño que confesar que a evolución vital de Bobby é, posiblemente, unha das miñas preferidas.

Iván: O dereito ao envellecemento do elenco é aínda máis revolucionario nesta tempada que nas anteriores. As dúas primeiras xa recuperaban moitas faces envellecidas que resultaban recoñecíbeis para o público estadounidense, malia que a súa sona estivese en declive – nomeadamente, Piper Laurie, mais tamén, en menor medida, Russ Tamblyn. A novidade, agora, prodúcese cando as faces envellecidas están antes asociadas aos personaxes –Cooper, Laura, Bobby, James, Shelly, Norma– que aos seus intérpretes –Kyle MacLachlan, Sheryl Lee, Dana Ashbrook, James Marshall, Mädchen Amick, Peggy Lipton– xa que os primeiros son moito máis coñecidos do que os segundos.

Lynch, ademais, sempre foi un cineasta apaixonado polas faces envellecidas, alguén que sabe dar carácter ás engurras – penso agora nos personaxes interpretados por Diane Ladd e Harvey Dean Stanton en Wild at Heart (1990) ou nos de Robert Loggia e Robert Blake en Lost Highway (1996). Por iso eu teño moito máis interese na faceta de Bobby como pai divorciado que no seu rol como policía. O seu gran momento na serie está no Episodio 11, cando pasa de súpeto dunha conversa a tres bandas coa súa familia desestruturada a tentar paliar o caos provocado polo disparo dun cativo.

Brais: Estou de acordo en que Bobby é unha personaxe fascinante nesta tempada. Quizais o menos importante é a súa faceta como policía. Interésanme tódalas súas historias co seu pai, o Mayor Briggs, o seu matrimonio fallado ou ese instinto que lle sae nesa secuencia que comentas. Recoñezo tamén que o envellecemento de personaxes como Log Lady ou Albert Rosenfield deixan en min un profundo pesar, especialmente a primeira, unha das personaxes máis queridas de todo o universo Twin Peaks e que –grazas Lynch por isto– consegue despedirse da serie dunha forma moi fermosa. Teño reservas, no entanto, no tocante a outras personaxes que semellan traídas da nada para esta tempada, como Tammy, que serve máis como pretexto para que o espectador coñeza cousas como a natureza do caso Blue Rose ou as tulpas do que para que a historia avance.

Twin Peaks 3.16 (Mark Frost & David Lynch, 2017)

Twin Peaks 3.16 (Mark Frost & David Lynch, 2017)

Iván: A aparición envellecida que a min máis me fascina é a de Diane, interpretada por Laura Dern. Penso que é unha excelente escolla de casting, por tódolos significados metaficcionais que engade Dern ao personaxe, logo das súas tres colaboracións con Lynch (Blue VelvetWild at HeartInland Empire). O reencontro de Diane e Cooper, no derradeiro episodio, xoga co reencontro entre os dous actores logo dos seus personaxes en Blue Velvet

Brais: As dúas conexións máis claras con outros filmes de Lynch son, para min, a secuencia na que Cooper e Laura camiñan polo bosque, ao igual que Betty e Rita en Mulholand Dr., e moi especialmente esa secuencia de sexo entre Diane e Cooper no Episodio 18, que conecta directamente coa secuencia de sexo no deserto de Lost Highway. Naquel filme tamén había personaxes dobrados: tulpas ou doppelgängers nun relato que non deixa de ser un bucle de si mesmo.

Lin en Reddit unha teoría que interpreta Twin Peaks como unha representación teatral. Os homes misteriosos que preguntan “gotta light?” son os que, nese flashback que remata nunha emisora de radio, preparan ao público; e logo, durante a representación, asisten aos actores –  de aí que leven o rostro pintado de negro, para non ser vistos durante a escena. Todo sería unha representación teatral da que as personaxes van desaparecendo, ao igual que Audrey. Nesta teoría, o autor lía o plano no final do Episodio 16, no que Audrey olla para si no espello sen maquillaxe, como a fin da súa interpretación. A obra rematou para ela e só queda, no camerino, ese fondo místico e branco, desmaquillarse e marchar. Imaxino que ti tamén liches múltiples teorías, e o fermoso é que todas poidan funcionar dunha forma ou doutra.

Iván: Adoro esa teoría desta nova tempada como representación teatral. As redes ferven en interpretacións! Ao longo do verán, moitos espectadores comentaban nelas as súas impresións despois de cada episodio. Un amigo meu, Sérgio Dias Branco, escribiu logo do Episodio 5 que esta nova tempada lle parecía o cumio da reflexión que Lynch leva décadas artellando sobre a natureza performativa da cultura americana. Segundo esta interpretación, os americanos serían, por desgraza, pouco máis que o que tentan parecer. Por iso, tódolos personaxes cos que se atopa Dougie toleran a súa actitude catatónica, e por iso Dougie consegue comunicarse mediante a repetición de frases e palabras soltas. O sorriso de satisfacción de Janey-E cando comeza a apreciar a aparencia de Dougie (un triunfador, rico, cun corpo fermoso, que case non fala, e que polo tanto pode manipular ao seu antollo) é aterrador, porque ela, que é unha das poucas personaxes con conciencia de clase na filmografía lynchiana, é tamén vítima desa estrutura social e comunicativa que prefire a miraxe ao real. América, para Lynch, funciona así. Poses, acenos, palabras chave. Audrey ten o seu gran momento no Bang Bang Bar, mais dura menos do que lle gustaría, e o seu final abrupto produce un choque violento para ela e para o público. A festa rematou.

Episodio 13. Twin Peaks (Mark Frost & David Lynch, 2017)

Twin Peaks 3.13 (Mark Frost & David Lynch, 2017)

Brais: A idea de Sérgio é moi acaída, abofé, e axuda tamén a interpretar o final da serie. Cooper é ‘Axente Especial’, é o deber por riba de todo. Por iso, continúa a súa persecución logo de destruír a BOB (nesa secuencia autoparódica á que te referías antes) atravesando de novo a Black Lodge cara o pasado. Cooper tenta salvar a Laura Palmer, mais Judy ráptaa de novo. Son moitas as lecturas que xa se fixeron disto, mais para min unha das que destaca é que Judy é o sufrimento intrínsico á vida. Cooper tenta salvar a Laura e rematar con Judy, mais a vida non existiría se non existise o sufrimento. Tódalas forzas deben convivir: as negativas e as positivas. Algo que quizais non encaixa con esa moralidade tan estadounidense e que, definitivamente, racharía co slogan “to protect and to serve” que a policía de Los Angeles loce en tantos filmes.

Iván: Cooper volve á Black Lodge para tentar salvar a Laura do mesmo xeito que Ethan Edwards botaba cinco anos no mato á procura da súa sobriña Debbie en The Searchers (John Ford, 1956). Son personaxes atrapados entre o seu sentido do deber e a dor da súa perda. Non é casual que Cooper atope a unha réplica de Laura (que xa se esquenceu de que noutra dimensión foi Laura Palmer) en Texas. Esa referencia a The Searchers enlaza agora coas referencias que xa había nas tempadas anteriores ao cinema clásico, a Laura (Otto Preminger, 1944) ou a Vertigo (Alfred Hitchcock, 1958). Cooper non pode evitar volver ao lugar do crime: é o trauma, que volve en espiral.

Nós, mentres tanto, tamén volvemos a Twin Peaks como espectadores. Twin Peaks, como lugar e como serie, é un vórtice que nos atrapa: é a atracción do maligno. Non podemos vivir sen Judy! A única resposta posíbel para paliar e apandar co sufrimento é o humor, por absurdo que este sexa. Mágoa que Cooper, como personaxe, non teña ningún sentido do humor (cousa que permite facer non poucos gags á súa costa). Por iso, no final, convértese noutra víctima. Judy rouboulle o sentido da súa existencia.

Brais: Quizais o máis terríbel do final non sexa a falta de explicacións, ou os cabos soltos que deixa: pode que o peor sexa que Cooper entrou nun mundo no que a súa existencia non ten sentido; un mundo sen maldade, sen sentido do deber, onde eses faros detrás do seu coche non son máis que os doutra persoa tentando adiantalo, ou ese café que toma na Cafetería Judy é, simplemente, outro café máis – unha cafetería na que semellan estar unha Lucy e un Andy moi envellecidos. Se cadra o peor final posíbel é ese tedio dun mundo sen sufrimento, sen humor e sen cabida para a acción fóra da rutina.

Twin Peaks 3.18 (Mark Frost & David Lynch, 2017)

Twin Peaks 3.18 (Mark Frost & David Lynch, 2017)

Iván: Home, Brais, eu non diría exactamente que a dimensión paralela do Episodio 18 é un mundo sen sufrimento. É un mundo onde os vaqueiros acosan ás camareiras e a xente sae fuxindo da súa casa deixando cadáveres quentes ás súas costas. É un mundo onde o Axente Especial Cooper se comporta nun bar como un matón da mafia. As súas accións transmiten ameaza e violencia. As súas peticións semellan máis ben ordes. Mesmo a súa voz soa agora tan seca e grave como cando estaba posuído por BOB. Por iso Kristi, a camareira, e Carrie, a réplica de Laura Palmer, obedecen os seus mandatos: por medo. E por iso o seu encontro sexual con Diane non é feliz nin liberador, senón tenso e ominoso. Cooper, como Ethan en The Searchers, pasou a ser o malo da historia, e neste caso sen necesidade sequera de estar posuído! A súa desorientación final ten moito de toma de consciencia, e a aposta por utilizar un ritmo especialmente lento en todo este último episodio axuda ao público a percibir o abismo ante o que se atopa o personaxe. A fin de contas, hai algo máis aterrador que recoñecer á nosa némese nun mesmo?

Brais: Este final non deixa de ser un revival do final da segunda tempada. Naquel, Cooper golpeábase co espello ao verse transformado en BOB e preguntaba “how’s Annie?”. Agora o espello non é algo físico, senón unha situación, un deja vu, e a pregunta cambia “what year is it?”.

A virtude do final da serie, e agardo que así se manteña –sen encetar unha cuarta tempada como moita xente pide– é que as interpretacións son miles. Desde a teoría da representación teatral até a de que todo é un soño de Laura Palmer, ou que é un bucle infinito no que Cooper é a bondade (sempre tratando de solucionar os problemas) e Judy a maldade (sempre aportando escuridade no mundo). En todas estas interpretacións está a beleza do final: todo é posíbel. Frost e Lynch saberán cal é o verdadeiro final, mais como xa comentamos non se trata de significados senón de sensacións. Twin Peaks conseguiu enganchar ao espectador cun arrepío, cunha gargallada absurda e coa curiosidade. Trátase de ter vivido esta experiencia, este universo que non deixa de amosar as súas infinitas posibilidades. Por todo isto, por recoñecer que non teño nin idea de que pode significar o final, considero que esta tempada pecha Twin Peaks da mellor forma posible: dándolle vida eterna a través das interpretacións que cadaquén queira facer.

Comments are closed.