BILL PLYMPTON, CINEASTA INCANSABLE

O catálogo pesa, pero non queda. Consciente da transcendencia da palabra impresa, o Festival Internacional de Cinema de Xixón dedica cada ano un libro ou dous aos protagonistas dos seus ciclos retrospectivos. Xunto ao de Brillante Mendoza, minúsculo, urxente, pura recompilación sen moito traballo de edición de textos antes aparecidos; o certame asturiano encargou neste 2014 un exemplar sobre Bill Plympton á xornalista Rocío Ayuso. Este, máis esixinte, abrangue toda a obra do animador estadounidense, tomando a forma dunha longa reportaxe, máis que procurar unha análise crítica do seu cinema. Para quen sexa un iniciado no percorrido de Plympton, pouco poderán achegar estas páxinas, que dende a biografía contan anécdotas xa sabidas do autor, como cando rexeitou un contrato dun millón de dólares da Disney por manter a liberdade creativa e os dereitos da súa obra; só para decatarse máis tarde de que o querían para animar o xenio de Aladdin (John Musker, Ron Clements, 1992), traballo polo que tería sacrificado ao seu primoxénito.

Para aqueles que, coma esta cronista, nos acheguemos con pouco coñecemento previo á figura do cineasta de Portland, esta pode ser unha boa primeira lectura, polo moito que condensa material de diversas fontes con entrevistas propias, para compor un percorrido áxil e didáctico polo devagar deste rapaz que comezou debuxando cucarachas para anuncios da guía telefónica local, e acabou por se converter no máis respectado animador independente dos EUA. Logo do prólogo de rigor, desta volta asinado por José Luis Rebordinos, actual director do festival de Donosti; o libro está debidamente dividido nunha primeira parte máis biográfica, na que se explican as orixes de Plympton, estes inicios no deseño gráfico, ata dar cun modelo rendible para o seu estudio – modelo industrial co que, curiosamente, atopa a súa marca de estilo –; outra análise reportaxeada das súas longametraxes, na que cobra especial relevancia a recepción destes filmes en festivais e o seu impacto no medio da animación – esta contextualización histórica é o punto forte de Ayuso –; outro capítulo no que cada curta – ten xa 45! – é despachada lamentablemente nun parágrafo; unhas páxinas sobre as súas marcas de estilo; animadores falando de Plympton; e Plympton sobre Plympton. Esta última entrevista está realizada polo animador madrileño Raúl García, co-autor do volume. Non sabemos se pola imposibilidade de falar de vagar – xa comenta García que o texto sae de xuntar conversas fugaces en festivais, pois o ritmo de Mr. Plympton é frenético – ou por unha restrición de páxinas dende a editorial, esta conversa antóllase curta e imprecisa nas preguntas; falta información sobre a técnica, sobre todo tendo en conta que o entrevistador é tamén un animador.

Porén, sería inxusto non citar que estas páxinas arroxan información valiosa de por onde se move o realizador estadounidense. Referenciando a Winsor McCay – do que restaurou a súa curta The Flying House (1921) – ou Tex Avery dunha banda, e a Walt Disney da outra, con influencias do noir – sempre cita ao guionista de cinema clásico James M. King – e apelando aos instintos máis básicos e baixos do ser humano – sexo e violencia –, Bill Plympton logrou construír un estilo propio e inconfundible; erixíndose como un dos máximos estudosos da condición humana dende a animación de xénero, poderiamos dicir. Como indica o seu colega de profesión Bob Kurtz: “Foi o primeiro animador ao que vin animar con dous debuxos por segundo en lugar dos 24 aos que nos ten afeitos Disney, ou os 12 da animación para televisión”. Isto parte dunha necesidade de Plympton de debuxar sen parar, e de producir curtas que se poidan facer rápido e con poucos cartos para que sexan rendibles. Unha das súas máximas é que os filmes deben dar cartos, porque só así se pode facer un novo dende a independencia. A outra máxima que segue é que as súas películas deben facer rir. Habitualmente, non queda aos seus pases, porque atopa imperfeccións en cada fotograma e non o soporta, pero non hai nada que o satisfaga máis que unhas risas do público, ou os aplausos honestos ao remate dunha proxección.

Algo que Bill Plympton detesta é a falta de personalidade. “Estou farto de que no meu estudo entren rapaces pedindo unha oportunidade con mangas idénticos debaixo do brazo”, indicaba na conferencia que deu no festival. Estas declaracións que seguen son coma o seu mantra, e pronunciábaas de modo moi enérxico e vitalista: “É importante ver a man do artista no debuxo, só así podes sentir a súa candidez. Cando vexo un Degas, é un Degas. Se o meto no ordenador, todo o fai unha máquina”. Está claro, cando vemos un Plympton, é un Plympton. Un pode identificalo pola imperfección e rapidez do trazo, que muda nun torrente de metamorfoses dos corpos. As formas son absolutamente líquidas no seu cinema, unha concatenación de escenas que responden a ideas, e que acaban desembocando nunha profusión de sombras, distorsións, escalas e perspectivas imposibles marca da casa. En Plympton, primeiro vén o debuxo, e despois a historia. Érguese cada mañá e, o primeiro que fai, antes de poñerse un café, é debuxar. Despois prepárase para o resto da xornada e, agás unhas horas nas que supervisa o traballo do seu equipo, el segue debuxando. Non sería feliz doutro xeito, e non concibe o traballo doutra maneira. Curiosamente, a obsolescencia técnica do seu cinema, que lle reportou un estilo propio, está a mudar nos últimos anos. Agora que escanea cada debuxo para darlle cor no ordenador, agora que a tecnoloxía lle permite aumentar o seu ritmo produtivo ao non depender do proceso máis artesanal do celuloide; Plympton volve rebelarse contra o obvio. Logo dunha mala experiencia en Hair High (2004) co proceso de gravación das voces – e iso que logrou convencer ao mítico actor Keith Carradine ou Matt Groening, creador de The Simpsons (1989-hoxe), para que participasen na dobraxe – decide poñer fin ao cinema falado. Argumenta que lle levaba moito tempo e cartos; Plympton mira a pela, da rodaxe do seu mockumentary Guns on the Clackamas (1995), chegou a dicir que cada minuto de gravación era como tirar miles de dólares pola ventá. Así, o realizador logrou desfacerse dos mecanismos máis artificiosos do seu cinema para entrar, con Idiots & Angels (2008) nunha etapa máis minimalista, máis pura, a da madurez. Como se dun Fantasia (James Algar, Samuel Armstrong, Ford Beebe Jr., Norman Ferguson, Jim Handley, T. Hee, Wilfred Jackson, Hamilton Luske, Bill Roberts, Paul Satterfield, Ben Sharpsteen, 1940) noir se tratara – volvemos a James M. King – Plympton constrúe a súa obra máis lírica xunto con Cheatin’ (2013) sen ningún tipo de diálogo e coa música de colegas como Pink Martini, Tom Waitts ou Larry Campbell, para compoñer a montaxe. A incorporación dunha nova musa musical, Nicole Reynaud, semella estable, fixo a banda sonora de Cheatin’ e estará no seu próximo filme. Idiots & Angels é unha historia sobre a redención, a capacidade para o bo e o malo do ser humano, principal temática da súa obra, en todas as súas variantes. O pico álxido da súa obra. De aquí en diante, Plympton só pode ir a mellor.

Como epílogo, citaremos que o próximo proxecto do autor baséase nunha noticia que leu por aí. Disque Hitler era fan de Snow White and the Seven Dwarfs (David Hand, 1937) e un grande cinéfilo, como é ben coñecido. O de Portland imaxinará unha realidade alternativa na que ao Führer lle saíron ben os plans, e un dos seus proxectos é crear o estudio de animación Hitler Toons e o seu posterior parque temático Nazi Land, para que as familias poidan ir xuntiñas de man gasear os xudeus. Irreverente coma sempre, esta historia xa provocou a dimisión de varios dos seus animadores, e un ataque de risa nos que escoitamos a anécdota. Non cambie nunca, Mr. Plympton.

__________

Bill Plympton, el cineasta incansable

Autores: Rocío Ayuso e Raúl García

Edita: Festival Internacional de Cinema de Xixón

Prezo: 8 euros

Web: http://www.gijonfilmfestival.com/from/14345/publicacions/show/6164-bill-pympton