Curtocircuíto 2021: Explora, formas de experimentación

Curtocircuíto deixa reservada a súa sección Explora para as propostas máis experimentais. Este ano levou o premio principal Surviving You, Always (2021), do artista visual multidisciplinar Morgan Quaintance. Trátase dunha colección de fotos fixas, un pouco ao estilo de La Jetée (Chris Marker, 1962), que presenta a historia dun amor adolescente sumido nun mar de drogas psicodélicas, nun suburbio do sur de Londres. Sobre as imaxes, imprímese unha narración escrita de corte poético que conta con punzante romanticismo a relación. En off, amontóase diversas voces con varios relatos en torno a esa sensación de deixar atrás o corpo, de deformación do mundo que che rodea, que un pode experimentar con certos estupefacientes. Este escapismo contrasta coa crueza do que temos diante, un barrio no que sobrevivir, como reza o título, é algo que se ten que traballar a conciencia. Non so está o off en oposición coa xeografía, tamén co vivencial, co escrito. É Surviving You, Always un exercicio tan sucio como lírico que acada altas cotas de expresión artística desatada, abismal, a través dun uso meticuloso dos elementos máis rudimentarios do cinematógrafo. Unha pequena obra mestra.

The Canyon (2021), do californiano Zachary Epcar, levou a mención do xurado. O certo é que os lugares que retratan ambos os dous filmes forman un díptico moi interesante, con formas de abordar estas comunidades ben diferentes. Se no primeiro caso falamos dun gueto, aquí trasladámonos a unha anódina urbanización, desas que parecen nacer xa en decadencia. Fita arquitectónica en certo xeito por como documenta as formas dos edificios, acaba por nos mostrar tamén unha serie de viñetas irónicas dos tipos que alí habitan, cos usos e costumes do sitio. Barbacoas, footing, piscinas… Lugares comúns filmados con tonalidades excesivas, moi estilizadas, o que fai todo máis estraño. En certo sentido, recordoume aos autorretratos en cor de Cindy Sherman. O traballo de son é tamén digno de mención. Pon todo en primeiro plano, xunto con tomas moi de preto de obxectos, o que acaba por crear asociacións bizarras, semella que estamos a presenciar unha paisaxe extraterrestre. Pero non, é unha movida que temos montada aquí na terra. Denomínase a alienación do mundo moderno, e Epcar soubo evocala moi ben.

A brasileira Ana Vaz, foco en 2016, presentaba desta volta Pseudosphynx (2020), fuxidío filme que quizais tamén vaia sobre unha comunidade, e pode que sobre moito máis. O insecto do título é un exemplar que habita dende Brasil ata o sur dos Estados Unidos, que rapidamente muda en bolboreta. Vaz elíxeo ademais pola referencia á esfinxe, símbolo feminino dende a antigüidade, aludindo ao nome común que se lles dá no seu país con bos augurios: as bruxas. Con estas evocacións, documenta os ritos que outrora servían para reclamar a atención dos deuses e que se foron convertendo en simples actos de hedonismo. Aos poucos a política cólase no filme e o que vemos cobra un significado alegórico, intentando desmontar e criticar as políticas coloniais, interese coñecido da cineasta.

Os mestres do sensorial

Se os anteriores filmes contan cunha forte compoñente inmersiva, había outros que fiaban literalmente todo á experiencia. O xaponés afincado en Canadá Daïchi Saïto marcouse un novo Engram of Returning (2015) con earthearthearth (2021). Colaborando outra vez con Jason Sharp na banda sonora, ambos os dous compoñen unha abafadora sinfonía audiovisual que hipnotiza. Neste caso Saïto filma os Andes e multiplica con varias capas as montañas recortadas contra o ceo, muda as cores e realiza certas distorsións. O título ten a súa coña porque remite á terra, dende logo, de xeito repetido (en esencia iso filma). Mais tamén pode dividirse en “theart”, a arte, o que vencella natureza a contemplación estética. É un nome que tamén conta con superposicións, como acontece na pantalla. Bromas conceptuais aparte, o resultado é un cadro abstracto en movemento que se vive como un transo.

O mesmo pode dicirse de Dissolution Prologue (Extended Version) (2020), o último do austríaco Siegfried A. Fruhauf, outro habitual de Curtocircuíto. Non sei se serve de algo, mais esta tiven que vela na casa e diría que é a película preferida de miña filla de seis meses neste 2021. A razón pola que a rapaza quedou pampa é clara. Xógase de novo cos elementos máis básicos do cinema. Sons (pitos), o branco e o negro. E xa está. Falamos dunha sorte de actualización de Arnulf Rainer (Peter Kubelka, 1960). Aquí a novidade radica en que a secuencia de tipo estrutural non está composta por canonazos de luz ou da súa ausencia, esta luz non entra de golpe na pantalla, senón en patróns con barridos dun lado ao outro. Conceptualmente, podemos vincular isto a un pano (o da pantalla ao inicio e conclusión dos filmes) que non coñece fin. Polo tanto, Fruhauf estaría a aludir á natureza desbordante do cinema, de como este fica en nós logo da proxección e racha a cuarta parede nun sentido case que espiritual. Parafraseando os protagonistas da recente Annette (Leos Carax, 2021), “is it without, is it withiiiiiin?”

O luso Sandro Aguilar di da súa The Detection of Faint Companions (2021): “lúa chea, interior, tal vez non estea só”. Está a evocar con isto a mesma idea? Algo de psicanalítico hai, pois as distorsións que aplica ás imaxes en branco e negro filmadas dan como resultado unha sorte de tests de Rorscharch en movemento. Outro filme no que o sensorial estaba en primeiro plano. Tal era o caso de Berlin Feuer (2021), do tamén portugués Pedro Maia. Nela usa metraxe atopada en celuloide de nitrato procedente dun incendio dos anos corenta. O resultado é un filme na estela dos de Bill Morrison.

Aínda que máis representacional, non podemos pechar esta crónica sen citar Misty Picture (2021), na que os mestres do arquivo Christoph Girardet e Matthias Müller fan unha selección de centos de filmes de vistas aéreas de Nova York. Nelas existen unhas protagonistas en común, as desaparecidas Torres Xemelgas. A fita é monumental, elexíaca e melancólica, dunha beleza asombrosa.

Comments are closed.