O triángulo da tristeza, de Ruben Östlund
O mecanismo que mantén un cruceiro a flote componse dunha gran cantidade de pequenos elementos de enxeñería, que sen ser moi atractivos de por si, traballan xuntos dende o anonimato para crear esa preciosa imaxe final dunha embarcación capaz de navegar os mares. Se algún destes pequenos e descoñecidos elementos falla ou non se comporta como debería, todo o sistema corre o risco de virse abaixo, causando graves problemas aos seus tripulantes. O mesmo podería dicirse da sociedade actual, baseada nun esquema de poderosos e servos, onde sen os coidados destes, os outros perden toda a fachada de perfección que tanto buscan.
Este sinxelo e á vez potente simbolismo é a base de O triángulo da tristeza, película sueca escrita e dirixida por Ruben Östlund (que lle valeu a súa segunda Palma de Ouro en Cannes), na que xoga constantemente cos dous puntos de vista desta sociedade binaria tan diferenciada.
A cinta comeza coma unha especie de reportaxe sobre a industria da moda masculina, o que xa nos indica que nada do que vexamos aquí é real, se non un esforzo artificial por parecer perfectos, onde as mentiras e os enganos son o pan de cada día. Neste mundo é onde coñecemos a Carl e a Yaya, unha parella de modelos cunha relación tóxica chea de celos, que só manteñen viva para beneficiar as súas carreiras. Esa carreira lévaos a ser invitados, xunto con outros ricos, a un cruceiro de luxo onde aparece a outra cara da moeda, invisible ata agora: os servos. Esa xente necesitada que se move unicamente para sobrevivir, e que depende da bondade da clase superior para facelo.
A película preséntanos un mundo onde os ricos e privilexiados xogan ás fotografías e presumen das súas riquezas mentres que os menos afortunados teñen que matarse por compracer ata a máis estúpida das necesidades dos seus hóspedes. O director móvenos sen parar entre o luxo e a luz das partes acomodadas e o deprimente dos pisos inferiores, onde transita o servizo, chegando ata a habitación do capitán, un Woody Harrelson comedido pero acertado, que resulta ser un comunista farto de ter que soportar tanto snobismo.
Non creo que a ideoloxía política do capitán, sempre de parte dos traballadores, sexa casualidade, igual que tampouco penso que a elección dun barco como escenario principal da cinta o sexa. A capacidade deste elemento para xuntar personaxes de distintas procedencias e forzalos a convivir crean un entorno perfecto para a reflexión que a película quere transmitir. Porque ningún deses millonarios sería ninguén sen o criado que vai detrás del limpando.
Precisamente aquí está a beleza dos símbolos, esas representacións físicas dun concepto abstracto que permite que o espectador perciba, moitas veces case sen darse conta, unha serie de ideas e discursos que os autores da obra pretenden facer chegar da mellor maneira posible. O cruceiro é un reflexo da sociedade establecida, e ao igual que nesta, un pequeno cambio pode desatar o caos. No caso da cinta, unha tormenta que cambia o equilibrio literal do barco e simbólico da sociedade, facendo que todo o que coñecíamos até o de agora rompa, lanzándonos definitivamente a un terceiro acto fascinante, tanto a nivel temático como visual.
Precisamente a nivel visual é onde a película traballa mellor a súa outra vertente, mais alá da crítica social: a comedia. Ruben Östlund prefire esquecerse de diálogos punzantes ou chistes enxeñosos, e centrar a comedia nos xogos de cámara, os fóra de plano, paneos rápidos e outros moitos recursos onde sempre esconde o importante da escena ata onde sexa necesario para que logo esta gane forza.
Os personaxes tómanse en serio a si mesmos, xa que apenas hai chistes verbais na cinta, pero o absurdo das situacións que se producen na película alcanza cotas que poderían entrar dentro do realismo máxico, onde ninguén parece darlle importancia a que o barco estea a piques de afundir.
Ademais dos enxeñosos mecanismos de narrativa visual, o brillante traballo do cineasta tamén alcanza a dirección dos actores e actrices. Malia que ao principio seguimos os pasos de Carl e Yaya, esta convértese axiña nunha cinta coral onde todos os pasaxeiros do barco, sexan ricos ou pobres, teñen o seu momento para brillar. Merecen aquí mención, á parte do xa nomeado Woody Harrelson, Zlatko Burić e Dolly De Leon. Cada un nun rexistro totalmente distinto, representando as dúas partes da sociedade con dous personaxes opostos, ambos regálannos unhas interpretacións únicas e cheas de matices, que ademais lle valeron a esta última o nomeamento nos BAFTA e nos Globos de Ouro.
Con todo, estes non foron os únicos recoñecementos recollidos pola cinta, que tamén se gañou a candidatura en varias categorías dos premios Óscar. O certo é que esta película segue a tendencia de crítica social que tanto gusta nas academias de cine nos últimos anos, aínda que igual que moitas outras, non acaba de afondar na súa propia crítica.
O seu exercicio de análise social é moi acertado, pero ao mesmo tempo a cinta non acaba de propoñer solucións a ese esquema binario, e semella que se resigna a que así son as cousas e así o serán sempre, por moito que as tornas poidan cambiar dun lado para outro.
Ningún dos personaxes evoluciona nin se fai consciente dos seus propios actos. Non é esta unha cinta de grandes discursos nin leccións de aprendizaxe, senón que se limita a denunciar unha situación da maneira máis estética e visual posible. Mais non creo que isto sexa malo, xa que aquí é precisamente onde radica o destacable desta cinta. No visual, na simboloxía, nesa mosca pesada que aparece no cadro cando Carl lle saca unha foto a Yaya. Porque o cinema naceu para isto, para contar sen palabras, usando o poder das imaxes para expresar ideas. Non todas as películas teñen que cambiar a vida do que as ve, ás veces tan só fai falla unha cinta que che recorde que os poderosos, non só os ricos, non son amigos teus.
