Procesos #27 – Andrés Goteira

Se hai un proxecto que está en boca de todos desde hai meses, ese é Dhogs. O filme, ópera prima de Andrés Goteira (Meira, 1983), é unha aposta radical que irrompe con violencia no cinema galego con algo rematadamente orixinal. Cadrando co día das Letras Galegas, Dhogs chega ás salas de cinema despois dun percorrido por festivais no que colleitou louvanzas e galardóns a partes iguais.

Nunha entrevista falabas de que antes de Dhogs fixeras xa algunha curta. En que momento se vos pasou pola cabeza este salto ás longametraxes?

Supoño que naquel momento o obxectivo era rematar facendo un filme. Eu daquela vía máis longas que curtas, e supoño que o obxectivo final era facer unha peli. Eu facía curtas para ver como facer, para experimentar, ver como funcionaba a narrativa: para probar as miñas cousas. Non escribía guións, eran só storyboards, pero creo que na miña cabeza estaba o desexo de facer unha longametraxe… estraña. Estraña porque… Bueno, estraña non, porque para min é normal, pero sei que é estraña. E tiña ganas de xogar sen poñerme os límites das regras do cine, que non sei se as hai; quería deixarme levar polo que me saía de dentro e sen ningunha pretensión. Eu quería facela en Meira, cos meus amigos e con 20.000€ que tiñamos aforrados e nada máis. Pero, isto de facer unha película ao final foi crecendo pouco a pouco… e a nosa parte perfeccionista ou ambiciosa foinos levando cara algo máis potente en todos os aspectos.

Dis que non escribías guións, que facías storyboards?

Si, rollo cómic. As miñas curtas eran cómics, é dicir, storyboards. Eu debuxaba cando estaba na universidade nas clases porque non me apetecía estudar álxebra, entón debuxaba alí as miñas curtas. E como non confiaba nos diálogos, nunca o fixen, e como os meus actores eran os meus veciños pois igual pensaba que ese diálogo tamén sería máis forzado, pois era sempre todo moi visual. Baseaba as miñas curtas ou en textos moi pequenos ou en ese cómic/storyboard, que era o que a min me servía para todo.

E isto tamén o fixeches con Dhogs?

Non, nunca houbo debuxos. Habíaos a nivel atmosférico, para recrear no guión e para que o equipo e os actores soubesen, paralelamente, por onde ían as personaxes. A escuridade, a suciedade… Pero foi todo o contrario, porque comezamos a rodearnos dun equipo que xa tiña a idea de como funcionaba unha rodaxe –e nós non tiñamos nin idea, o que gravaramos era aquí en Meira e á nosa maneira– e Dhogs fíxose ben, con vontade de facer as cousas da forma que había que facelas, nada que ver co que fixeramos antes. E o primeiro que fixemos foi chamar a Pixel Films e, unha vez que entraron Sara Horta e Jairo Iglesias, cambionos a forma de ver as cousas, pero sen perder esa visión do cinema que eu teño. É unha mistura.

Falas dese aspecto moi visual que acaba por comerse ao diálogo, e é algo que no filme é moi evidente. Agás as personaxes de Carlos Blanco e Enrique Lojo, o resto parece que case contan as palabras ao falar.

Eu confío bastante nas imaxes, nas accións, no facer cousas sen ter que dicir nada e nesas personaxes que transmiten coa mirada, nesas atmosferas creadas polas accións, os sons… eu confío máis nisto que no diálogo, entre outras cousas porque eu non sei escribir diálogos, escribo o mínimo posible e despois que me axuden o resto [ri]. No caso de Lojo foi así, eu queríao falando pero non me saía o diálogo, así que deixeillo a el e saíu perfecto. Pero, ás veces, precisaba que os personaxes falasen, como no caso de Carlos Blanco, que precisaba que lle dixese ao espectador que está casado, que ten un fillo, que o controlan, etc., para que despois na seguinte secuencia o vexas ligando cunha muller. Ao final ese texto entra porque me fai falla para esa narrativa, senón non o metería.

rodaxe

Entón, o diálogo que está no filme é o que ten que estar. É dicir, que se por ti fose, respetarías aquela norma da escrita de guións de “se o personaxe pode facelo, é mellor que que o diga”.

Entendo que é moi difícil durante 90 minutos que o espectador se enganche sen dicir nin unha soa palabra, pero neste caso, en Dhogs, tiña medo a meter diálogo, sempre estaba pensando máis na acción e en transmitir máis coa imaxe que co diálogo. Polo medo, eh? Ao mellor o día de mañá non lle teño tanto medo ao diálogo.

Pero, pola contra, non tiveches medo a escribir o guión ti só?

Eu ía escribindo as miñas paranoias, intentando estruturalo ben, pero sempre lle mandaba aos meus colegas de sempre as cousas para recibir un feedback. Mandáballes secuencias, capítulos, e eles devolvíanme comentarios que me ían aclarando as cousas. Ese feedback paréceme moi interesante; pero sempre tendo eu antes a idea, a atmosfera clara.

Imaxino que nun guión como o deste filme foron moitas as cousas que quedaron fóra, ou as que non estaban pero entraron no filme.

Pois cousas que non estaban… entrou o que falamos do texto de Lojo, a visceralidade do papel de Morris, pero si que tiña algo na cabeza: un home machaca carne enriba dun escenario… tiña medo a poñer isto no guión, pero despois falando con Morris fomos aclarándoo. E desapareceu algunha secuencia que eu pensaba que podía funcionar pero que vimos que non era necesaria. Apareceron, sobre todo, xogos de montaxe, cousas que imaxinas na cabeza dunha forma e na peli xogas con todo o que ten o filme e cambia un chisco. Por exemplo, cando remata a noite e aparece unha camioneta pola estrada e hai unha canción así alegre, tradicional… iso é de montaxe. Na miña cabeza estaba algo do estilo Grand Theft Auto onde podes cambiar a música na radio, e nesa camioneta ía cambiando a música. A montaxe é algo que me interesa moito.

Por que Dhogs está dividida en capítulos?

É unha reflexión que tiven hai pouco. Igual non facían falla os capítulos, quizais podería ter ido todo continuado. Non sei, na montaxe ás veces vas tan rápido e tan ao límite do tempo que foi naquel momento que o vin ben con capítulos, o feedback tamén era bo e non me parei moito a ver se funcionaba sen capítulos. Divido entre a noite, o día e o que é o final: Dhogs, a parte xa final de destripar o filme. Pero podería ir sen capítulos perfectamente.

Falabas antes do Grand Theft Auto e isto enlaza con algo que me sorprendeu do filme, e é que non ocultas as túas referencias, senón que as exhibes. É algo involuntario ou buscado?

Creo que sempre me estou a basear en algo, poucas cousas saen da orixinalidade. Eu penso que parte da miña orixinalidade é darlle dúas ou tres voltas de rosca a todo. Non en tanto ao que estás a ver, que sempre atopas unha referencia a algo que xa coñecías, pero en cambio é moi difícil que atopes unha referencia ao todo, a ese mix de todo. É moi difícil que digas que Dhogs se che parece a algo na súa totalidade. É como ir ao Carrefour e coller un anaco de polbo, un vaso de leite, etc., tiralo no teu cesto e logo na casa lanzalo contra a parede, eu que sei [ri]. É xogar, é iso, e o que pretendo. Os meus mestres están aí, e por que os vou agochar? Ademais, gústame iso, gústame que sexan tan diferentes; que nun filme esté Gaspar Noé e Lost in Translation (Sofia Coppola, 2003) gústame.

Dhogs-pelicula-festival-fantastico-Nocturna_EDIIMA20171028_0372_4

Tes a sensación de ter feito algo diferente no cinema en Galicia?

[pausa] Comparado co que eu teño visto, si, pero basicamente porque eu quería facer algo que me enganchase como espectador. Non é que non me guste o cinema galego, senón que eu quería ver algo así, estraño, no cinema en Galicia. Non é un filme sinxelo para o espectador, sei que na sala haberá frases como “pero esto que é?” [ri], ou “hostia, como mola isto en Galicia”… iso a min gústame.

Detrás do filme parece que se agocha unha mensaxe política, unha chamada a erguerse da butaca.

Non eramos consciente cando estabamos a comezar que era unha crítica que se podía meter tanto debaixo da pel do espectador, que o podía sinalar digamos. Nós tiramos cara adiante, non había ningunha crítica de que fose moral, ético, ou o que fose. Pero unha vez que rematamos todo, xa no BAFICI, alguén nos pregunta por esa crítica que hai no filme, cara a pasividade do espectador ou esas escenas duras que poden facer dano. Antes estabamos tan metidos no proxecto, en sacalo adiante, que estabamos un pouco inconscientes sobre o que podería xerar no espectador. E pasa, pasa que hai xente que ten que tapar os ollos nalgún momento, xente que marcha porque non atopa unha narrativa clásica… Eramos inconscientes, sobre todo eu; pero tamén penso que é algo que nos saíu de dentro, da ilusión de querer facelo ben e sen pensar moito no espectador. Se me poño a pensar no espectador, nas variables todas que ten o espectador… miña nai querida!

Hai algo no filme que me parece marabilloso. E é que trouxechedes o deserto de Tabernas a Galicia, un escenario que, loxicamente, non é galego. Non sei se simplemente queriades filmar no deserto e fochedes a el ou se…

Así de simple: queriamos un deserto e, como en Galicia non o había, fomos a buscalo. Sen máis. Pero si que quería cumprir o obxectivo de ter esas atmosferas que eu buscaba, esa parte visual, sonora, de personaxes, e quería loitar por telo. Despois, o lugar que fose, pero estaba moi claro que ía ser en galego alá a onde fósemos. Quería que o espectador dixese “E este deserto onde está en Galicia?”, que ocorre bastante [ri].

Queriades soar en galego alá por onde fosedes. Iso era algo que tiñades claro desde que comezáchedes.

Si si, tíñamolo claro. Aquí onde vivimos, en Meira, non se nos ocorre falar en castelán entre nós por nada; así que como o levamos dentro, pois saíu así. Si que pensabamos que, se chegabamos a un festival íamos a ter que dobrar o filme, de feito, no presuposto tiñamos xa unha partida de orzamento adicada a isto, pero non chegou a pasar. Por alí por onde pasou pasou en galego, e nós moi orgullosos diso.

2.-dhogs1-operas

Non podía faltar a pregunta clásica para rematar a entrevista: cales son os próximos proxectos?

Si que é a pregunta de final, eh? [ri] A miña reflexión última é que quero facer máis cinema, e aquí en Gaitafilmes, Suso, Adri, Laura, o equipo quere facer máis cinema en galego e máis deste estilo, darlle máis voltas á rosca. Agora mesmo teño un guión que aí está, pouco a pouco, sen présa. Eu chámolle un proxecto tipo A, porque será un orzamento de máis de 500.000€, e seguro que se atrasa a medio-longo prazo, xa sabes que conseguir eses cartos é terriblemente difícil; e entón, mentres este vai aí, pouco a pouco, temos un documental, que sería máis barato. E logo, tería o tipo C, que é algo visceral, que quero facer axiña, que son sete páxinas de guión, unha personaxe, unha localización e é tipo eses filmes nos que unha personaxe fai varios roles diferentes. É un proxecto de pecharse 6 días a filmar, un día por cada personaxe, cunha equipa moi pequena, de catro persoas, e que saía o que teña que saír. Ás veces penso que os orzamentos máis alto conlevan máis limitacións. Por iso gústanme estes proxectos tipo C, para poder facer sen que ninguén me diga nada.

Imaxino polo que dis que prefires facer tres proxectos destes tipo C a non facer nada por esperar un proxecto tipo A.

Tres proxectos tipo C. Sen lugar a dúbida. Imposible, non podo agardar. Pero tamén está aí a ambición de ter unha productora que teña varios proxectos e non só un proxecto cada tres anos. O que queremos é poder sobrevivir dela; e iso cun só proxecto é complicado. Ao mellor é máis difícil que isto, pero como somos algo ilusos, pois para adiante!

Comments are closed.