Cinco lobitos, de Alauda Ruiz de Azúa

Existe unha certa tendencia no cinema español que está aceptando, con fermosa naturalidade, que a ficción máis tradicional é tamén un espazo cómodo para as autoras de cinema (enténdase autora no sentido máis estrito da política que os Cahiers inventaron no século pasado). Unha ficción que comprende que non son necesarias as grandilocuencias e que ás veces o risco consiste en calibrar as cantidades xustas e necesarias para combinar o independente e novidoso co mainstream e tradicional. Cinco lobitos (2022) é a mostra de que este cinema non só funciona, senón que deixa pousos de fermosura semellantes aos que lembramos das grandes películas.

O sinxelo non é simple. Este parece o lema da ópera prima de Alauda Ruiz de Azúa, que aposta na película por filmar unha historia que xa vimos moitas veces. Con 35 anos e sumida na sociedade precaria que nos tocou vivir, Amaia acaba de ser nai. Na espiral que supón combinar a vida familiar coa profesional, acaba por pedir axuda e volver á casa dos seus pais en Euskadi. Alí terase que enfrontar á dualidade de ser nai e filla; todo mentres o mundo segue xirando sen agardar por ninguén.

Tres filmes recentes apostan por falar da vida e dos coidados. Alcarrás (Carla Simón, 2022), Cien días con la Tata (Miguel Ángel Muñoz, 2022) e Cinco lobitos. Tres apostas que redundan na necesidade de rachar coas épicas de quen coida a casa ou quen ten que deixar a súa vida en pausa para poñerse aos coidados de alguén. E, malia que é certo que a aposta de Miguel Ángel Muñoz é a máis azucrada das tres, gústame pensar que estas películas buscan conscientemente retirar o apelativo de “heroínas” a aquelas mulleres que quedaron ao cargo dos coidados e do fogar. Porque non nos equivoquemos, elas non tiveron opción. Non tiveron a posibilidade de escoller nun contexto que as conduciu (e conduce aínda hoxe) a soportar sobre os ombros o peso familiar ao completo. Estes filmes buscan rachar con esa casposa idea de que aquelas que coidan son as heroínas polas que hoxe vivimos. Non, elas son as que tiveron que quedar na casa porque non tiveron outra opción, porque os homes non as deixaron (deixan) non ser nais, avoas, coidadoras, etc.

Hai que destacar desta película a exquisitez interpretativa de Laia Costa e Susi Sánchez, filla e nai na película, que comparten a partes case iguais o peso dunha historia na que eles destacan pola súa ausencia. Fuxindo de todo escenario predicible, Cinco lobitos busca re-inventar o coñecido. Escenarios que todos vivimos e nos que nos vemos identificados; aí, no terreo do coñecido, onde a espectadora pensa que está a salvo, nese lugar emerxen Amaia e Begoña, dúas forzas capaces de atopar o orixinal en cada xesto, en cada palabra. Mérito interpretativo, por suposto, pero tamén de dirección, posto que non hai nada que non estea detallado ao milímetro tanto na imaxe, no plano, como na montaxe.

Quen algunha vez tivo que coidar doutra persoa sabe que o tempo é unha medida complicada de calcular. Os días parecen todos iguais e avanzan axiña sempre e cando non mires ao reloxo. Así, a película móvese sen facer mención algunha a que día é ou en que mes estamos, como se nos quixese dicir que non importa o tempo que pasamos senón como e con que o facemos. Quizais, e aquí entramos no terreo das especulacións, o propio traballo de Koldo (Ramón Barea) investigando o arquivo fílmico familiar é un exercicio da propia Alauda, que investiga no seu propio pasado familiar ou intenta debuxar o futuro do mesmo, como se quixese responder ás preguntas que todos nos facemos: estiven o tempo que debería ter estado coa miña familia?

Finalmente, non quero deixar pasar a oportunidade para falar do grandísimo talento de Alauda para calibrar a cantidade de tenrura no filme. Cinco lobitos é un exemplo perfecto de que menos é máis e onde as elipses, os fóras de campo, teñen case máis peso que o que ocorre na pantalla. Podería aquí falar de toda a subtrama que é a relación entre Amaia e Javi, autónomos precarios obrigados a reincorporarse axiña ao mundo laboral con distinta facilidade (de novo, volvamos a hai tres parágrafos) e do ben escritos que están os silencios das discusións (penso aquí nesa réplica ausente de Amaia ao “te jode que te quiero” de Javi). Pero prefiro destacar esas elegantes secuencias do triángulo Iñaki – Begoña – Koldo, esas conversas absolutamente aburridas que deixan entrever o que é, en si mesmo, un filme dentro da película. Un filme que se fai tan só con olladas, xestos e, de novo, silencios: Alauda agocha por todo o filme, con grandísima destreza e sen saturar en absoluto, breves pinceladas do que puido ser e non foi.

Todas as vidas que non viviches son máis fermosas que a que vives, dille Begoña á súa filla e, á vez, a nós, que desde o outro lado da pantalla pensamos en todos eses trens que pasaron por diante de nós e que, voluntariamente, deixamos ir. Unha frase que, aínda que pode soar a clixé ou á decoración dunha cunca de almorzo de Mr. Wonderful, non deixa de lembrarnos que ás veces o importante non é o que facemos ou como o facemos, senón estar aí, intentándoo o mellor que sabemos.

Cinco lobitos, de Alauda Ruiz de Azúa

Comments are closed.