O TRIUNFO DA AUDIENCIA


O espectador, máis que nunca, foi o protagonista desta edición do Festival Internacional de Cinema Fantàstic de Catalunya. Ten sentido sabéndonos próximos á fin do mundo, coma se Sitges fose o último bastión de esperanza ou o lugar onde queremos vivir o final, rodeados de cinema e de amigos creados a través do cinema. Vestímonos todos a pel do Curtis de Take Shelter (Jeff Nichols, 2011) para empaparnos dun zeitgeist desesperanzado e medorento, transferindo filias do optimismo do futurible familiar á pesadume de quen comparten a nosa inquietude, contaxiando un medo que cada vez nos fai sentir máis sós, porque nin o entendemos nin o sabemos explicar máis aló das dimensións dun encadre. Por iso o cartaz deste ano non era senón unha fotografía tomada desde un Smartphone, así coma o anuncio apelaba directamente ao espectador, porque xa non quedan certezas nin asas senón só nós ante unha pantalla en negro.

Quizais por iso resultou tan importante Holy Motors (Leos Carax, 2012) e ese arranque onde un patio de butacas nos mira atentamente, coma se a ficción fósemos nós, retándonos a actuar cando a realidade nos congregou, ou quizais buscando a chiscadela de quen se sabe a salvo nunha invitación a entender o mundo a través do cinema á maneira na que se nos facía partícipes das visións apocalípticas de Curtis. Porque así como englobamos significados en significantes finitos, en datas de festivais e duracións fílmicas, a mellor postal para buscarlle sentido a un mundo agonizante ha de ser a que xa nos explicou miles de veces ese proceso, nunha edición casualmente escasa en Apocalipse.

Preso dese estado de ánimo, toparse con Pumares cargado de víveres adquiridos nalgún anónimo badulaque representa o contrapunto necesario ás trompetas da fin do mundo, máis aló da Zombiewalk ou o inclemente tempo. Pumares tamén é Curtis, preparando o seu refuxio, e nós cómplices de preparativos, compañeiros de traxecto. E quizais por ese estraño clima de aceptación que nin sequera necesitou subliñado desde a programación, porque todo convidaba a aceptar as fatalidades, Sitges regaloume a edición máis comunal que lembro. Ou como anunciaba o anuncio desta edición: o espectador de Sitges é difícil de impresionar.

E a pesar de todo sempre abandonamos Sitges cun bo puñado de imaxes gravadas a lume, de títulos que nos acompañan os meses que separan unha edición doutra, aínda que a devandita peregrinaxe acaba sendo memorable pola xente que ocupa os asentos adxacentes. E ese foi o factor diferencial deste ano, a figura do espectador como auténtico eixo, a negación de individualidades en experiencias sociais que os meus inexpertos ollos non presenciaran aínda no festival ou, polo menos, na maneira na que sucederon. Porque é un clásico o escoitar aplausos en créditos ou mortes vistosas, feitos que si nos sitúan como espectadores, pero non é tan habitual ver como o público adopta a narrativa para incorporarse a ela.

Foi notable o visionado de Warrior (2011), o filme de Gavin O’Connor onde Joel Edgerton e Tom Hardy encarnan a dous loitadores aferrados ás vitorias para non perdelo todo. E o certo é que o filme de O’Connor funciona moito mellor que outros como The Fighter, equiparando a épica do deporte á contundencia da loita sen regras nunha historia mil veces contada pero que, neste caso, funciona á perfección. E mentres un espera aplausos ás escenas ridículas, como algunhas rodadas por Dario Argento para a súa Dracula 3D (2012), ou para mortes desexadas como as que se daban en Aftershock (Nicolás López, 2012), en Warrior o público arrincaba en aplausos logo de cada vitoria dos irmáns protagonistas, coma se fósemos parte do público que asiste a ese combate, coma se dunha das retransmisións deportivas que adoptou o negocio das multisalas se tratase, coma se non estivésemos diante dunha pantalla. E como animais sociais que somos, un séntese parte de algo, tanto dun grupo de xente entregada como dun filme que apela a esa comuñón, a unha comunicación sen intermediarios, a unha mensaxe tan clara como unha puñada.

Algo así repercute inevitablemente nesa experiencia chamada visionado, que se torna en algo tan solitario cando se converte nunha mera nota ou recensión e que, tan a miúdo, se obvia na crítica. Quizais por iso aínda non vin Detention (Joseph Kahn, 2011) logo da choiva de encomios que recibiu por parte dos compañeiros que si a viron o ano pasado en Sitges, porque todos coinciden na festa que supuxo ese visionado conxunto, o mesmo que fixo valer a pena o de Drácula 3D na edición deste ano, gozando dun divertidísimo absurdo en compañía disposta a divertirse máis aló de escepticismo algún. Porque non hai que negalo, o filme de Dario Argento é daqueles que non recomendas nin aos teus xefes, pero resulta innegable o bo intre que, involuntariamente, nos fixo pasar.

Esa mesma variable aplícase sobre eses tantos títulos que crecen en nós a través das charlas tras o visionado, en ceas e camiñadas polas rúas de Sitges, o habitual clásico que tanto custa facer chegar ao lector de recensións festivaleras. E de novo volvo a Curtis, incapaz de comunicar o que ve, enfrontando os límites da mensaxe ata o final de Take Shelter, cando a experiencia nos iguala, fainos similares, fainos recoñecibles, tan anónimos e singulares coma o protagonista de Holy Motors. Quizais por iso Cosmopolis (David Cronenberg, 2012) é un filme falado, encapsulado nun chasis impermeable polo que se pasean toda clase de personaxes apegados a un contexto que o seu protagonista fai moito que abandonou, coa clarividencia dun demiúrgo e a alma de pedra. Quizais Cosmopolis e Take Shelter sexan a mesma película, a lápida da palabra, o triunfo da audiencia.

Pero se algo esperaba con maior ilusión desde a pasada edición da Biennale di Venezia era que Sitges puidese acoller a última canallada de Harmony Korine, Spring Breakers (2012), filme que marcou a estancia dos alí presentes, supondo ese clímax que toda cobertura festivaleira necesita e que repetir en Sitges supuña non só prolongar o seu eco senón revivila nun hábitat moito máis natural para tan singular filme. E ocorreu que a película sorpresa premiou as miñas esperanzas. E ocorreu que a nosa proclama das súas virtudes forneceu efecto. E ocorreu que gran parte dos nosos compañeiros sumouse á nosa peregrinación. E ocorreu que todos sentamos ante a pantalla con eses estraños nervios tan propios dunha primeira cita. E ocorreron as primeiras notas da peza de Skrillex que abre o filme. E ocorreron os primeiros aplausos que deixaron paso a risas e máis aplausos. E ocorreu que a xente corease unha canción de Britney Spears. E ocorreron sorrisos entre os meus compañeiros cando, nervioso, virábame a calibrar a súa experiencia con Spring Breakers. E ocorreu que dita cinta pechou o festival para min, co entusiasmo contaxiado dos meus semellantes, aínda baixo o influxo de Korine. E ocorreron apupos, pero lonxe, moi lonxe, alá onde din que o cinema non pode cambiar o mundo.

Quizais sempre tivemos claro que o cinema é un mero refuxio, un niño de covardes, ou quizais sempre habemos ir nesa limusina de Cosmopolis, buscando entender o mundo a través do cinema. O que a presente edición de Sitges deixou claro é que nós eliximos o encadre e, con iso, realidade, cinema e un mesmo deixan de navegar en planos distantes, que a fin do mundo só mostraba o cansazo de sentirnos sós, con esa pléiade de filmes con direccións corais, como V/H/S, The ABC´s of Death, The Doomsday Book ou The Fourth Dimension, e que a cinefilia non só é refuxio, senón tamén arma. Si, unha arma cargada de futuro no ocaso da palabra.

Comments are closed.