FESTIVAL INTERNACIONAL DE CINE DE XIXÓN 2016: CRÓNICA EXPRESS DUNHA VISITA BREVE

c1400x318_v1_banner-ficx-54950x375

No panorama de festivais de cinema a nivel estatal, o Festival Internacional de Cine de Xixón tivo, e ten, o seu lugar reservado. Aínda que desaparecido das rúas pola inexistente cantidade de carteis/posters/folletos que anunciaban tal evento, a cidade semellaba respirar cinema cando un se achegaba a algunha das sedes onde tiñan lugar as proxeccións. Un servidor, escapando brevemente de Cineuropa, colleu carretera e meteuse os quilómetros que unen Compostela coa cidade asturiana para facer unha breve, mais intensa, visita ao festival. Hoxe, de volta xa no meu fogar e coa clásica resaca dos atracóns de cinema, podo facer balance dunha edición irregular na que dous filmes galegos se atopaban dentro da Sección Oficial.

Destacar que a visita exprés non puido comezar mellor, é dicir: un plato de fabada e un cachopo. Confeso que ante o primeiro pase do festival, quizais a bomba calórica non era a máis axeitada pero sempre fun de seguir os costumes como reza o coñecido refrán. Dentro do programa do festival, este ano menos extenso pois seccións coma Convergencias desapareceron (agardemos que retornen no 2017), destacaba, como xa leva facendo desde Cannes, Mimosas (Oliver Laxe, 2016). Pouco que dicir máis do que xa ten dito Víctor Paz na súa reseña nesta mesma revista desde o seu primeiro pase, máis que a gran maioría das conversas que escoitei durante o FICX xiraban arredor deste filme. Pero é que á expectación seguíaa unha sala abarrotada dun público entregado a un Oliver Laxe que segue a confirmar que o éxito é ben merecido.

O festival abriu con Layla M (Mijke de Jong, 2016), filme que intenta narrar a radicalización dunha rapaza musulmana natural de Amsterdam desde unha posición alonxada, evitando xulgar o que é evidente. O tema repetiríase no certame asturiano coa programación de Le Ciel Attendra (Marie-Castille Mention-Schaar, 2016), que tamén poñía o foco sobre as rapazas francesas que son captadas polas redes de yihadistas que habitan internet. Se ben as diferencias entre os filmes son grandes, a primeira incide na radicalización a través dun coñecido e ante unha situación social que provoca esta deriva persoal, a segunda abonda cun contacto vía Facebook para desatar unha radicalización excesiva para unha alumna brillante como se nos amosa no inicio do filme; as dúas películas amosan unha interesante visión que excede o tema do yihadismo.

Durante os visionados viñéronme á cabeza a polémica a raíz daquelas declaracións do político Alberto Garzón e a nulidade intelectual dalgúns. A relación entre patriarcado e yihadismo semella evidente nas dúas obras onde se debuxa, non só unha radicalización islamista, senón que se amosa como estes fundamentalistas anulan non só a personalidade das mulleres captadas senón tamén o seu corpo. En Le Ciel Attendra o yihadista escríbelle á protagonista “Non quero que mires a outro home. Quérote só para min. Se lle das a man a outro home non casarei contigo”. Por isto, as dúas películas son interesantes en tanto á lectura que se fai do somentimento da muller a través das accións dos homes, non en tanto a unha radicalización que ás veces peca de inxenua. A lectura en clave feminista das películas amosa uns comportamentos que non son exclusivos destes individuos, senón que se estende na sociedade occidental. Quizais, como a Garzón, agora veñan a min as críticas por falar de heteropatriarcado nun filme sobre a radicalización islámica, mais… a realidade está aí, querádela ver ou non; e só se a vemos poderemos cambiala. Pero deixemos a concienciación política e prosigamos.

Smrt u Sarajevu (Hotel Europa, Danis Tanović, 2016)

Smrt u Sarajevu (Hotel Europa, Danis Tanović, 2016)

Tamén en Sección Oficial se atopaba Smrt u Sarajevu (Hotel Europa, Danis Tanović, 2016), onde o director bosnio adaptaba a obra teatral de Bernard-Henri Lévy ‘Hotel Europa’. En apenas 85 minutos, entretece diferentes historias para amosar un contexto social e político marcado polo centenario do asasinato do Arquiduque Francisco Ferdinand, fito que marcou o inicio da I Guerra Mundial. No sótano, unha sorte de mafia axuda ao director do hotel a manter aos seus traballadores lonxe da idea de manifestarse nun día como este, a pesar de que estes leven meses sen cobrar; na recepción, un ‘convidado do presidente’ fai o check-in antes de marchar á súa habitación a practicar, en bucle o discurso que posteriormente terá que dar nunha efeméride coma a de este día; na azotea, un programa de televisión entrevista a diversos persoeiros sobre este fito histórico e a súa repercusión na posterior historia. Aproveitando todo isto, o director vai deixando caer ideas moi interesantes como as que se escoitan neste discurso en bucle sobre a morte de Europa: “Europa morreu no 1914 en Sarajevo, no 1936 en España, nos anos corenta en Auschwitz, e despois de novo en Yugoslavia… por que nos empeñamos en revivir algo que morre continuamente?”. Mais as ideas que enchen o filme, por estar articuladas todas en diálogos entre as personaxes, acaban por saturar e sacar ao espectador do filme demanando algunha pausa entre tanta densidade discursiva. Mais, coma o Hotel Europa, que actúa coma unidade espacial no filme, é imposible desfacerse da palabra que enche todas e cada unha das estancias deste edificio.

Tamén reflexionando sobre a historia, neste caso sobre o Holocausto, Paradise (Andrei Konchalovskiy, 2016) intenta recrear o xuízo divino daqueles que formaron parte dun dos máis vergoñentos momentos da humanidade. Cunha estética sobria en branco e negro, o filme céntrase nun francés que colabora co III Reich, unha aristócrata rusa que traballaba para a Resistencia, e un aristócrata alemán que busca nas SS a forma de transformarse nun übermensch. O que podería ser un filme interesante, e que ademais vén refrendado por festivais coma o de Venecia, acaba por ser un visionado incómodo polo estraño tufillo que apesta a condescencia de cara aos nazis. Non digo con isto que o director sexa filonazi nin nada semellante, senón que non existe ningún tipo de xuízo para as súas personaxes ás que debuxa como simples persoas que rin, beben e se namoran… mentres pola xanela entre o cheiro do crematorio. Unha visión algo perigosa.

Migas de Pan (Manane Rodríguez, 2016), pola contra, amosaba unha visión descoñecida, ao menos persoalmente, dunha ditadura sanguenta como a do Uruguai. A cinta céntrase na súa protagonista, Liliana (Cecilia Roth na súa versión adulta, Justina Bustos na xove), muller revolucionaria que sofre as torturas dos militares uruguaios cando comezan a súa caza de bruxas e que paga, non só coa prisión senón coa perda da custodia do seu fillo pequeno a súa loita pola liberdade. Unha dobre loita que comeza durante a ditadura, onde as mulleres, protagonistas neste filme, soportan as torturas, violacións e humillacións dos mandos militares (homes) mentres tratan de non se quebrar, máis, emocionalmente; e que prosigue, xa na democracia, cando de novo teñen que loitar contra o silencio que, en boca dalgúns homes, incluído o seu fillo arrebatado polo réxime, repiten aquelo de “remover o pasado non soluciona nada”. Tecnicamente pode semellar que o traballo de Diego Romero Suárez-Llanos, director de foto de filmes espectaculares a nivel visual como Stop The Pounding Heart (Roberto Minervini, 2013) ou The Other Side (Roberto Minervini, 2015), está algo desaproveitado, mais non é a estética o que aquí importa, senón a mensaxe. Unha mensaxe que berra non ficar calados e proseguir nas denuncias do que se ten perpetrado nos reximes dictatoriais: quizais unha lección que en España aínda non se aprendeu.

Sicixia (Ignacio VIlar, 2016)

Sicixia (Ignacio VIlar, 2016)

O outro filme galego que se presentaba no FICX era Sicixia (Ignacio Vilar, 2016). Sexto filme dun director que saltou á palestra coa súa visión de A Esmorga (2014) e que desta volta aposta por unha experimentación errática e irregular. Partindo do traballo do protagonista, Xiao, enxeñeiro de son, ao longo da Costa da Morte, Vilar busca retratar o emblemático espazo a través do son. Como se se tratase dunha mestura de traballos anteriores, cito, por exemplo, Costa da Morte (Lois Patiño, 2013) ou Las Altas Presiones (Angel Santos, 2014), Sicixia non é nada novo. De feito, ao que escribe estas liñas, o filme suscítalle moitas preguntas. Para comezar, a escolla das localizacións. Como unha postal turística o filme lévanos desde unha cociña onde se preparan unhas navallas ata o lugar onde Man de Camelle morreu de pena cando afundiu o Prestige, sen esquecer a clásica visita ao Monte Pindo. É esta a maxia da Costa da Morte ou é un percorrido feito con Tripadvisor? Ademais, por que as secuencias de sexo se filman en planos pechados mais a secuencia do maltrato machista ten lugar coa cámara alonxada? Finalmente, e por non ensañarme co filme, onde quedan eses bares onde, nada máis entrar, toda a xente canta o “Pousa, pousa, pousa”?

E explícome despois destas cuestións que me xorden. Coido que é necesario analizar esta visión de Galicia porque incide nos tópicos que criticamos cando son os de fóra os que nos gravan. Porque, aínda que a lingua está fermosamente coidada, ao contrario que en Costa da Morte, por seguir cos mesmos exemplos; a identidade galega non é tomar viños, botar unhas cantigas no bar, e ir á aldea a ter escarceos amorosos. A visión galega que aquí aparece reflexada é a que queremos evitar, ou ao menos a que eu quero evitar. Por iso a crítica dura contra Sicixia. Porque, se ben é certo que a premisa narrativa paréceme excepcional, a consecución da mesma paréceme moi, moi desafortunada. Mais, quen asina isto é unha persoa con moita autocrítica e crítica, por iso quizais todo isto só o vexan os meus ollos.

Para rematar, a xoia, o agasallo desta 54 edición do Festival Internacional de Cine de Xixón. Confeso que foi decisión impulsiva de último momento, e confeso que escollín este filme por riba de The Birth of a Nation (Nate Parker, 2016); confeso tamén que non me arrepinto. Zombies, coreanos e un tren. A combinación de Busanhaeng (Train to Busan, Yeon Sang-ho, 2016) non pode ser mellor. A través de dúas horas, a tensión non deixa de ascender ata explotar nun fermoso e sutil plano. Onde un pensa que só vai atopar unha historia de zombies, infeccións, etc., comeza a ver un retrato social onde só os fillos de puta sobreviven (e canto!), onde a familia pódese rachar se non se coida, e onde o ben do común parece ser máis importante que seguir a ser humanos. Gustaríame escribir liñas e liñas deste filme mais coido que é mellor ir á sala de cinema e entregarse a el. E, crédeme, non vos ides arrepentir. Train to Busan é un dos filmes do ano, unha obra emprega os clixés do xénero ao seu favor, unha maxistralidade visual que só pode ser desfrutada en pantalla grande. Se teño que escoller un filme do festival, sen dúbidalo, escollo este.

Comments are closed.