GET OUT, de Jordan Peele

GET OUT 1

No último episodio do seu programa de sketches, os comediantes Keegan-Michael Key e Jordan Peele viaxan á imaxinaria Negrotown, “unha utopía para xente negra” na que non hai racismo sistémico nin explotación. Negrotown, explica un alucinado número musical technicolor, é un sitio no que se pode levar un suadoiro sen recibir balazos, os brancos non che tocan o pelo, non rouban a túa cultura nin te converten no seu amigo negro simbólico. E de aí, dous anos despois, pasamos a Get Out, un pesadelo da América que cre ter deixado a raza atrás pero na que Negrotown segue soando igual de utópica.

Get Out, o debut de Peele na dirección (xa coescribira o ano anterior a correcta comedia Keanu), é unha das mellores sorpresas do ano… Aínda que, visto en perspectiva, Negrotown xa nos avisara: Peele mostrarase como un (co)creador meticuloso, que coida dos detalles, capaz de abordar con honestidade os seus temores e as brechas da súa sociedade. Se poñemos ambas pezas a dialogar, tal vez o único verdadeiramente inesperado da súa primeira longa é que aposte tan de cheo polo terror, e tampouco: como Peele ten sinalado, ambos xéneros funcionan por un manexo preciso dos tempos e das revelacións. Asustar e facer rir baséanse ambas en tensar e golpear, en apertar e liberar, e non houbo película en 2017 que secuestrase máis ao seu protagonista, e ao espectador con el, que Get Out. E aínda así,  o cambio de xénero do seu creador pillou de imprevisto a moitos críticos e premios norteamericanos, tan refuxiados nas etiquetas, os xéneros e as categorías. Un comediante facendo terror? Non será en realidade unha comedia? Se ata hai chistes e un alivio cómico!

É célebre a súa nominación a Mellor Comedia nos Globos de Oro, pero a discusión sobre a súa pertinencia é estéril e anecdótica: como se ningunha cinta de terror tivese liberado tensión con algún gag, como se o medo e a risa non estiveran conectados pola catarse, como se nin a comedia nin o terror puideran ter comentario social. Un acaba por sospeitar que con este debate, moitos acabaron aireando o seu menosprezo ou indiferenza por ambos xéneros, confirmando o estatus superior que se lle segue asignando ao drama e ignorando toda unha tradición na que Get Out se enmarca con comodidade: a sátira de Romero, o humor malsán e inquietante de Wes Craven, a comedia negra de Joe Dante (hai moito de The ‘Burbs), a reivindicación racial de Candyman, o patetismo e humanismo de Bong Joon-ho ou o claustrófobo e perturbador do cine de Polanski. Get Out atrévese cun ton complicado que non rompe en ningún momento e cunha hibridación de xéneros quizais máis frecuente, ou máis aceptada, en filmografías como a coreana ou a británica (de ter un maior elemento tecnolóxico, Get Out ben podería ter sido un capítulo de Black Mirror). Que unha das mellores estreas do ano use o cine de xénero como marco creativo rico en posibilidades, e non como modelo que limita, é unha excelente noticia que supera todos os premios.

O terror da falacia post-racial

GET OUT 2

Unha vez máis, e que quede claro, o que domina en Get Out é o terror, máis en concreto o mystery horror, xa que a súa métrica busca inquietarnos e facernos sentir malestar. É un relato tenso e ominoso no que algo está fóra do seu sitio dende o principio, aínda que todo se empeñe en negalo: non estábamos na América post-raza? Non estará o seu protagonista, Chris (Daniel Kaluuya, nunha interpretación que xa se converteu nun clásico), sendo paranoico? Dende o momento no que Chris e a súa moza branca chegan á casa dos pais desta, o exceso de entusiasmo co que o reciben apunta a un substrato turbio. Un dos moitos acertos do guión é arrincar como unha versión moderna de Guess Who’s Coming to Dinner para despois revelar, pouco a pouco e con pasos exactos, a súa verdadeira natureza: unha inversión retorcida de Guess Who’s Coming to Dinner. O rexeitamento racista teríanos posto fronte a un drama (ou a un terror máis visceral), pero esa acollida demasiado cálida é como un murmurio que non podemos deixar de oír, unha conta atrás cara algo máis esquivo e perigoso.

Convén non dicir máis sobre o seu misterio central, xa que Get Out é unha das poucas películas que realmente agradecen entrar nela en branco. Basta saber a súa premisa, o que non quere dicir que non siga sendo moi entretida cando se sabe que é o que pasa; e isto, nun entorno cultural dominado polo shock barato e o medo irracional ao spoiler (quizais como eco do prestixio que tivo o xiro final no momento álxido de Shyamalan, pero sobre todo polos peores vicios da televisión serializada), merece o máis forte dos aplausos. Get Out manexa con mestría o misterio, o suspense e a sorpresa, e cada unha das súas revelacións funciona como truco de mans e como antesala dun conxunto maior. Fronte ás torpes mystery boxes de J.J. Abrams, Peele demostra que si poden escribirse respostas á altura das mellores preguntas, respostas claras que se quedan con nós non por servir de ponte cara outras preguntas senón por golpearnos cun concepto e unha verdade inesgotables. A ameaza en Get Out, unha vez revelada, é aínda máis sinistra que cando só se intuía.

E esa é a clave estética do filme: o sinistro. O que fai que esteamos incómodos vendo Get Out é esa sensación de que o familiar e o cotián son en realidade estraños, alienantes, que foron substituídos por algo inhumano sen que nos déramos conta ou que, peor aínda, nunca foran humanos en primeiro lugar. Dúas das influenzas que máis cita Peele son The Stepford Wives e Rosemary’s Baby (ambas baseadas en novelas de Ira Levin), e non custaría incluír as tres nunha sorte de triloxía sobre o perturbador da orde amable, sobre a explotación aliada. As forzas subterráneas que rexen o mundo de Get Out (e que, noutro sabio xiro, acaban sendo combatidas cunha cámara) non nos resultan, unha vez reveladas, en absoluto descoñecidas; ao contrario, son as mesmas que gobernaron sempre, só que agora sorrín cara a nós. Esa é a outra cara do sinistro: descubrir que o estraño é familiar.

Volvamos, para despedirnos, a Negrotown, e incluso máis alá. Antes de Key & Peele estivo Chappelle’s Show, nel Dave Chappelle abriu as portas da televisión americana a unha nova fornada de humor racial, un lamento entre risas como tal vez non se oía dende Richard Pryor. Tras tres temporadas, e no cumio do seu éxito, Chappell deixouno sen demasiadas explicacións e desapareceu do mapa, e agora volve, unha década despois, con varios especiais de stand-up nos que admite que se retirou ao empezar a sentirse incómodo coa forma en que algúns brancos se rían do seu material racial. Non con el senón de el, non coa súa crítica senón consumíndoo como mercancía. Chappelle, como Chris, temeu verse encerrado nun “lugar afundido” no que se lle explotase mentres se lle negaba a axencia, reducido a espectador paralizado nunha festa de brancos. Get out, sal de aí mentres poidas: o racismo en América segue vivo e Negrotown segue sendo utópica.

Comments are closed.