GIMCHEOUL, de Jorge Suárez-Quiñones Rivas

Gimcheoul_frame01

Aquí e alí. Todo está ocorrendo á vez para Gimcheoul.

Gimcheoul é o título da terceira longametraxe do director Jorge Suárez-Quiñones Rivas (León, 1992). A obra audiovisual deste novo cineasta ten pasado por festivais internacionais de cinema como Filmadrid, Rotterdam, Alcine ou Curtocircuíto. A estrea mundial de Gimcheoul tivo lugar o pasado novembro na VII edición do Festival de Cine Márgenes, na sección Escáner, que ten como obxectivo examinar as diversas realidades fílmicas do cinema español.  

“Aquí e alí. Todo está ocorrendo á vez para Gimcheoul”. É a sinopse coa que brevemente se resume esta película. Antes de vela, pode parecer que a frase non aporta moita información sobre a trama, pero basta con ver os primeiros vinte minutos do filme para entender que si. Esta sinopse fala precisamente de dous conceptos tan presentes como difusos na película: o espazo e o tempo. Gimcheoul móvese polo espazo e o tempo seguindo a viaxe física e psíquica do protagonista. Danzamos como espectadores entre España e Corea, entre o pasado e o presente.

O filme comeza coas imaxes dun recén nacido no que parece unha gravación analóxica. Faise a luz e atopamos ao protagonista no retrete, cos ollos pechados, repetíndose unha frase a si mesmo unha e outra vez. A partir dese momento, lentamente, as secuencias vanse sucedendo sen deixar apenas pistas que permitan establecer unha cronoloxía na historia. É fácil saber onde estamos, as diferenzas entre Corea e España son claras, pero é difícil saber cando está ocorrendo o que se nos mostra en relación co resto da metraxe. E esta é unha das maiores virtudes do filme: que iso non importa. O director logra que non sexa fundamental entender cando suceden as cousas, porque basta con que sucedan.  Trátase, polo tanto, dunha reafirmación do que di a sinopse: todo está ocorrendo á vez.

Neste sentido, Gimcheoul é unha película que trata con especial consideración ao espectador, aportando a mínima información necesaria para manter a verosimilitude, pero deixándolle tempo e liberdade para establecer relacións e tomar decisións propias sobre o que está vendo. Ademais, un dos aspectos máis interesantes desta película é que con cada visionado pode xurdir unha nova interpretación. A estrutura favorece que conectemos na nosa mente detalles aparentemente inconexos, dando un novo significado ao que estamos vendo.

10-Fotogramas-gimcheoul-1024x575

Hai un tema que está presente case constantemente ao longo de Gimcheoul: as nais. Nunha das primeiras escenas, unha masaxista dille ao protagonista que todos somos fillos de alguén. Despois, durante todo filme, recollemos esta idea unha e outra vez. Vemos mulleres exercendo de nais non só cos seus fillos, como na conmovedora secuencia na que unha muller maior canta unha nana ao seu infantil marido. Son a maternidade e os roles das mulleres vistos dende unha perspectiva masculina, pero con empatía e sensibilidade. Ao rematar a película, segue soando o eco das palabras que lle di a nai ao seu fillo: “sen min non existiriades”.

A sexualidade, o insomnio e a identidade dan voltas na cabeza dun rapaz cuxa mente parece estar separada do seu corpo. A conmovedora historia da súa avoa, contada por el mesmo nun incómodo plano fixo sen contraplanos, no que non podemos ver a cara da persoa coa que fala, conecta ao protagonista con esas imaxes da familia en España que se entrelazan durante o filme. Entendemos de que forma o protagonista vive desligado das súas orixes a través dunha conversa cun amigo á beira dun canal, na que falan sobre o pan e o kimchi, un alimento coreano. O protagonista confesa que non lembra o sabor do pan, pero que xa non podería vivir sen o kimchi. O cineasta emprega un recurso que moitas veces utilizamos na realidade: non falar directamente do que queremos falar. Neste caso, o pan aparece como metáfora do pasado, da súa vida en España, que xa non lembra. O kimchi é a vida en Corea, a vida que lle gusta. É a evidencia da nova realidade asumida, unha reflexión sobre a necesidade de fuxir da familia e das raíces, a urxencia de marchar lonxe, de esquecer o pasado e o sabor do pan.

É especialmente interesante o nivel de realismo no sufrimento do protagonista. Non é un sufrimento que transmita angustia, de feito nin sequera chega a verbalizarse, senón que é un padecer lento, apático, tranquilo, como cando hai algo dentro que doe, sen que se saiba moi ben o que.

Jorge Suárez-Quiñones Rivas tamén indaga nas posibilidades formais e dos xéneros. Explora modestamente os límites entre a ficción e o documental, xerando unha mistura de códigos na que non está claro onde remata a preparación previa e comeza o azar. Os actores non son profesionais (a maioría son familia e amigos do director) e apenas hai música extradiexética. Os planos do revés, as superposicións de imaxes e os longos fundidos son os desvíos do convencional cos que o cineasta experimenta, facendo que ver Gimcheoul se converta nunha experiencia diferente. É un filme frío, que por momentos transmite un efecto onírico. A sensación que nos deixa ao rematar os créditos non é de comodidade, a película deixa no corpo unha pegada melancólica e reflexiva: o espectador acaba de ser testemuña da soidade e o desarraigo do protagonista.

Gimcheoul é unha película que, sen facelo de forma directa, fala de aspectos importantes da vida de forma innovadora e sutil, cunha profundidade fóra do común. Hai un momento no que a compañeira da masaxista tranquiliza ao protagonista en relación coa dor do seu corpo dicíndolle que “doe porque é necesario”. E iso é precisamente o que ocorre co propio filme. Gimcheoul doe porque é necesaria.

Gimcheoul_frame03

Comments are closed.