GIMME DANGER, de Jim Jarmusch

gimmedanger

John Lurie, Tom Waits, RZA, Iggy Pop. Só con ler estes catro nomes relacionados entre si, a meirande parte de cinéfilos podería percibir que pegamento os une. En efecto, unha das innumerables cualidades do totémico Jim Jarmusch reside na forma orgánica de integrar a esencia creativa de músicos como os citados, por cuxas obras non esconde a súa profunda admiración, nun universo cinematográfico de parámetros non sempre próximos. Quizais por isto resulta incluso chamativo que, dentro dunha carreira que este 2016 cumpre a cifra de trinta e seis anos sen dar xamais un paso en falso, o documental sobre Neil Young Year of the Horse (1997) seguirá a ser unha rara avis aillada nunha traxector moi dispar, capaz de glorificar e elevar os sons de calquera dos seus ídolos sen necesidad de recurrir á homenaxe explícita.

O momento de retomar esta vía non pode ser máis significativo. Na mesma edición de Cannes que aupou o seu Paterson (2016) ao poboado Olimpo das súas grandes obras, aínda que a ignorou no plamarés, Jarmusch presentou con menos eco un desenfadado divertimento, que lle permite descansar en parte a súa man mestra para definir ambientes e personaxes. Como se di dalgunha foma quixera evadirse da laboriosa composición das súas últimas ficcións, o que máis transluce en Gimme Danger (2016) é o profundo amor do cineasta de Ohio cara The Stooges e a icónica figura de Iggy Pop, quen xa participara en Dead Man (1995) e nun fragmento de Coffee and Cigarettes (2003). Aínda que poida aducirse que a súa autoría queda aquí relegada a un plano moito máis funcional, diluída nunha estrutura que pretende evocar a natureza salvaxe e primitiva da banda, non é senón a propia actitude do director co obxecto do relato a que define as súas intencións.

gimme-danger

Cando aínda acaba de comezar Gimme Danger, afírmase que The Stooges ten sido “o mellor grupo de rock da historia”. O obxectivo de Jarmusch, simpatizante nada disimulado desta tese, é corroborala durante os seguintes 108 minutos a partir do propio relato da banda. No que se presenta como a carta de amor audiovisual dun admirador especialmente capcitado para a súa caligrafía, o carisma presente dun envellecido Iggy Pop eríxese en narrador dos fitos e desgracias que rodearon ao seu grupo. Partindo do ano 1973, cando o grupo xa estaba inmerso nunha decadencia prematura e asediado pola opinión públíca tan só sete anos despois da súa formación, o relato da súa auxe e caída reconstrúese en base a unha linguaxe documental clásica, case de señas televisivas, que combina entrevistas e concertos con material de arquivo e puntuais animacións creadas para a ocasión, ben servidas mediante unha montaxe moi áxil.

Hai nostalxia na elección do punto de vista, que desde a actualidade mira cara o pasado para ensalzar os seus fitos? Ao igual que nas súas ficcións, Jarmusch parece máis inclinado a conxelar un estado de ánimo a través do tempo. A rabia xuvenil que definiu a The Stooges, alimentada polo seu rexeitamento ao espírito setenteiro de “Summer of Love”, fixo prender o lume contracultural a un público desexosos de reatoparse co seu salvaxe interior. O inmortal movemento de Iggy sobre o escenario, unido ao non menos mítico xesto de lanzarse sobre o público, rompeu con moitos tabúes que estaban alí para ser quebrados. Pero tamén, e isto é o que parece interesar máis a Jarmusch, xerou un vínculo que trascendía o mero desfase para erixirse en auténtico discurso contra o establecido. Ao ser preguntado hoxe polos seus logros vistais, non dubida en contestar que forma socarrona que “axudou a acabar cos sesenta”, avivando o lume da súa defendida vixencia.

Por outro lado, o evidente lado escuro dos seus excesos, xa anticipado nos primeiros minutos, tamén é retratado con firmeza. Non hai rebeldía capaz de contrarrestar o xigantesco cóctel de drogas e alcol que foron os anos de The Stooges: á temprana morte do baixista Dave Alexander en 1975 hai que sumar o fráxil estado de outros dos membros do grupo, que apenas sobrepasaron o cambio de siglo. Iggy relata as súas desventuras con ánimo de supervivinte, pero tamén co pragmatismo que tivo que adoptar unha vez disolta a banda. O seu multitudinario reencontro en Coachella en 2003 sintetiza este espírito: aínda que nunca despreciarán o carácter enérxico dos inicios, por entón xa non eran aquela autodenominada pandilla de “adolescentes comunistas”. Os tempos cambiaron e a vida estábaos a golpear.

Así, o aparente formulismo de Gimme Danger desdóbrase en varias lecturas. Principalmente, é o relato convencido e fervoroso dun grupo pioneiro con enorme influencia na cultura posterior, da que se aportan fragmentos e intervencións concluíntes – “Os Ramones xuntáronse porque eran os únicos rapaces no instituto a quen lles gustaba The Stooges” –. Tamén pode ser apreciada, con menor eco, como o inevitable reverso persoal dun cambio sociocultural a gran escala. E, por último e aquí máis importante, revela que Jarmusch non deixou nunca de orientarse por ese son interior que perturbaba ao xove protagonista da súa lonxana ópera prima Permanent Vacation (1980). Como asegura sobre si mesmo Iggy Pop, cuxa declaración de intencións final – “I just wanna be” – ben serviría de epitafio para ambas figuras, o principal impulso que guía hoxe ao cineasta é poder ser e respirar por si mesmo, superando a asfixia de marcos e modas. Alguén dubida a estas alturas do que logrou con creces?

Comments are closed.