Hamada, de Eloy Domínguez Serén

hamda 01

Falar do cinema de Eloy Domínguez Serén é falar dun cinema de diásporas. O seu anterior filme, Ingen Ko Pa Isen (2015) exploraba a experiencia migratoria e a aprendizaxe dunha lingua en primeira persoa. Antes, tamén se achegaba a estes outros lugares e as estas persoas desprazadas dunha ou outra forma. Jet Lag (2014) non é outra cousa que un thriller que nace da intención de documentar ese espazo misterioso e rutineiro que é a noite para un empregado dunha gasolineira.

En Hamada (2018), Serén achégase a un grupo de mozos saharauís que viven nun campamento de refuxiados no deserto de Alxeria. Porén, aínda que o contexto no que ocorre a película é o dunha descolonización que nunca tivo lugar e as súas consecuencias, o filme consegue encher de optimismo e humor a inmensidade do deserto. O filme céntrase, principalmente, en dúas personaxes: Zaara e Sidahmed; a primeira está obsesionada por aprender a conducir e o segundo acumula a paciencia para impartir cada unha das leccións. Este leitmotiv, que acompaña todo o transcorrer do filme, non é máis que unha situación que permite intuír os azos de liberdade dos dous. Taher tamén acompaña a estes dous rapaces, mais a súa visión é máis banal, máis propia dunha mocidade obsesionada por atopar unha parella, neste caso, a unha rapaza francesa, a ser posible.

En todos os casos, Serén retrata con fidelidade e proximidade o impasse no que vive esta comunidade. Nun momento do filme, alguén di: “para que imos construír aquí? En calquera momento poden botarnos”; minutos antes, Sidahmed conversa con alguén por Skype mentres enumera unha lista de amizades que emigraron a España. Hamada consegue achegarse a estas historias, non coa mirada dun foráneo que quere facer un filme sobre o éxodo saharauí, senón coa camaradería propia de quen coñece a quen filma, de quen compartiu experiencias e confidencias antes de botar a gravar a cámara. Así, podemos acompañar a estas persoas na súa rutina diaria ou en conversas íntimas como as que manteñen con Sidahmed unha vez que este consigue marchar a España. Aquí é preciso sinalar a delicadeza do filme ao tratar a experiencia migratoria nun momento no que, a nivel político e social, os vellos prexuízos e a ignorancia parecen ser características comúns entre a poboación. Resúltame dunha conmovedora dureza esa conversa mediante audios de Whatsapp entre os que aínda están no campo de refuxiados e que soñan coa liberdade de emigrar, e Sidahmed intentando abrirse paso nun mundo foráneo. Quizais abrir máis a mente, os ollos e os sentidos debería ser algo a promover desde esta beira do Mediterráneo e non o racismo dun pobo que tamén foi emigrante (pero que semella ter esquecido).

O filme, que botou a andar alá por 2014, é o resultado dunha aprendizaxe que comezara un ano antes con Pettring (2013), primeira curtametraxe de Serén, e coa que Hamada parece querer dialogar, involuntariamente, desde as imaxes. En Pettring, o director filmábase a si mesmo, desde a súa propia experiencia como emigrante en Suecia, realizando diferentes traballos de albanelería e construción; así, cando Sidahmed comeza a restauración do seu fogar, é inevitable volver a esas imaxes e ver os paralelismos na forma de filmar o traballo. Da mesma forma, podemos entender estas imaxes como as dun traballo que se fai nunha casa que non é a propia, por unha banda, porque é un traballo remunerado que permite vivir, no caso de Serén en Pettring, pola outra, porque a casa, a terra, non está no exilio senón no retorno á patria, no caso de Sidahmed.

Quizais por esa confianza implícita que só se manifesta no fóra de campo, gustaríame que Hamada se achegase máis ao formato de Ingen Ko Pa Isen. Boto en falta unha voz en off que conte, desde o punto de vista de Serén, a experiencia desa filmación, boto tamén en falta esa irrupción da realidade, que dá a reviravolta ao filme de Yellow Brick Road (2015). Teño a sensación de que a realidade da filmación é tan interesante como o filme en si mesmo cando vexo, por exemplo, a Sidahmed intentando desatascar un todoterreo na area, mentres que un grupo de españois, quedos, conversan no fondo. Porén, a ausencia destes aspectos denotan a evidente evolución e madurez do cinema de Serén, que xa non é un director emerxente, senón un cineasta. Como Mekas, quero brindar e celebrar por aqueles que buscan o invisible e o persoal, por iso, celebro que Hamada non sexa o filme que eu quero que sexa, senón o filme que é.

Comments are closed.