INTERSECCIÓN 2019: A QUE SABE A VÍDEO ARTE GALEGA?

No cruzamento das artes plásticas e o cinema de vangarda xérase un espazo no que se acomoda por segundo ano o Festival Intersección. Na Coruña atopáronse na pantalla de sección galega as obras de Verónica Vicente, Carla Andrade, Carme Nogueira, Félix Fernández, Lara e Noa Castro, Edu Fernández, Alberte Pagán, Iria Vázquez, Iago Eireos, Cillas Rodríguez, Teresa Búa e Vázquez/Arrieta.

A que sabe este bocado á vídeo arte galega actual? Sara Donoso, membro do equipo de Intersección, convídanos a expor máis dúbidas que a buscar definicións. Nesta edición vimos “inquedanzas distantes e suspicacias próximas, tratamentos formais evocadores, próximos á poética do etéreo, e documentais que retratan a realidade sen ornamentos. Artistas que pensan a paisaxe e outros que a integran no territorio, pezas onde a cámara quere ser o rexistro dunha acción pero remata adquirindo entidade propia, deixándose levar pola mirada que espertan a risa e ás veces feren o orgullo”.

Sara Donoso [no centro] moderando un coloquio con Edu Fernández e Carla Andrade

A pesar do gustoso de falar das obras, este texto pretende afastarse un pouco das mesmas. Dar un paso atrás para abarcar máis do que ocupou a pantalla e esclarecer cales son as partes doces e amargas da vídeo arte galega. Ao resultar demasiado complexo asir esta arte híbrida nun puñado de filmes, distanciámonos para conseguir disipar as categorías que o etiquetan e deixar paso ao xenuíno. Un festival non é só unha programación. As programacións non son tampouco soamente a concatenación de filmes por concordancias destiladas dos contidos ou as súas formas. Son tamén as voces que as corearon, as actividades arredor das mesmas obras, as que máis nos falaron de que queremos que sexa o panorama galego.

A nosa vídeo arte é, primeiro de nada, as súas creadoras e creadores. Intersección resultou un espazo no que compartir traxectorias, inquietudes e olladas entre compañeiros de banco. Aprender tamén de vídeo artistas como Salomé Lamas e Dora García. “Estou contenta de estar entre amigos”, resumía Carla Andrade. Para a plena saúde das obras precísase de espazos máis accesibles que as apoien e sobre todo, que as acheguen ao público xa que pola súa natureza teñen vidas moi variadas ao finalizar o festival. A dificultade extra da vídeo arte radica en que, a pesar da multiplicidade de plataformas de consumo e a aparición progresiva de salas especializadas en cinema de autor, este segue orfo de espazos paralelos a galerías, museos e exhibicións. Sara Donoso detalla as diferentes tendencias: “algunhas formarán parte dun conxunto maior, outras extráense coma experiencias de proxectos sociais colectivos ou xorden para documentar un traballo artístico determinado. Hai autores que se dedican por enteiro ao audiovisual e persoas que, na súa traxectoria, fan uso de varias disciplinas e ferramentas. Son diferentes os seus estilos e velocidades, tamén o seu imaxinario e as súas vivencias e, por tanto, as decisión tomadas en relación á peza”. O festival súmase como unha pantalla máis: peza necesaria á proxección de futuro do que alí se viu. A vídeo arte galega engádese ao rico plan de festivais que soportan o cinema documental, experimental e de autor.

Para entender de que ingredientes estéticos e cinematográficos estamos feitos e con que ollos achegámonos á vídeo arte de hoxe é tamén necesario preguntarnos polos inicios do mesmo e a súa academia no noso territorio. Como dirían Jean-Marie Straub e Danièle Huillet: Facer a revolución é nada menos que volver colocar no seu sitio cosas moi antigas pero esquecidas. Iso conséguese, por exemplo, coa retrospectiva levada a cabo coas obras arquivadas da Facultade de Belas Artes de Pontevedra. A que sería, en teoría, a principal canteira desta arte plural. Este engadido do festival trae á palestra os esforzos que se concentraron tras a experimentación artística e a cristalización de obras que non foron exhibidas en circunstancias similares nunca. Exhibir por tanto este arquivo “conxelado” é recuperar o coñecemento específico de historia da nosa filmografía no campo e ver que receitas empregamos no pasado. Conséguese transmitir así a existencia e vitalidade da formación artística e o músculo dos seus principais (aínda que non únicos) portadores: as e os profesores e académicos. Sol Alonso, profesora da Facultade de Belas Artes fala da dignificación que ten esta posta en escena. E podemos relaxarnos, xa que a académica advírtenos de que esa dificultade de nomealo hoxe está presente desde os seus inicios como arte ou cinema (ou híbrido) en ideoloxía e estética. Podemos saborear máis tranquilos as preguntas e non forzar as definicións.

Esta selección que axuntou obras desde os 90 á actualidade axudou ao entendemento contemporáneo das novas articulacións e a evolución dos materiais audiovisuais. Esta mostra tamén destilou vicios, maneiras de mirar xeracionais centradas xeralmente nun eu, ausente de tempo, forzando as virtudes do dixital fronte a un fílmico aparcado e un interese autorreferencial da narrativa. Non foi un cocktail demasiado orixinal pero si unha ollada ás entrañas da “fábrica” de artistas locais e as súas inquietudes audiovisuais desde os 90 ata hoxe e un claro exemplo da maduración progresiva de Galicia na materia.

Afastándonos aínda máis, xa case na vista panorámica na que a pantalla desaparece, realizouse a mesa redonda organizada por A Colectiva. Quen senta á mesa para comer esta vez son a voz da comunidade contemporánea de artistas e profesionais que desenvolven a súa actividade no territorio galego coordinado por Juan Lesta. Chus Villar Iglesias, Jaime Pena e Olaia Sendón foron os encargados de presentar o tecido profesional, analizar o sistema produtivo e expor como xerar un coñecemento específico para este sector falando dos modelos e políticas de apoio á creación. Expuxéronse ingredientes que dificultan a dixestión da nosa vídeo arte e a saúde dos artistas: sobre todo falta de comprensión deste tipo de creación audiovisual, falta de colectivos e movementos compasados cara á xeración de espazos de exhibición compartidos entre artistas e público. Estes problemas, de novo, xéranse desde as entrañas do sistema educativo artístico. Poida que a falta de violación do camiño para que as obras despeguen sexan os escasos espazos que non saben xerarse desde a tamén canteira de curadores como a Facultade de Historia da arte e as demais facultades de Comunicación Audiovisual. Non existe un ecosistema novo e cedo relacionado con esta vídeo creación e tampouco un camiño fácil para exhibilas e mesmo distribuílas. Se non hai suficientes espazos, ou os que hai son pouco coñecidos, se cadra hai que enfocar os esforzos en quentar aos futuros consumidores, teóricos e artistas que se forman para moldealas. No festival hai que celebrar o traballo de estudantes da Escola de Imaxe e Son e algúns alumnos curiosos de Belas Artes que se achegaron a ver simplemente que xurdira anos atrás nas paredes da súa mesma facultade.

Isto acábase de cadrar con outro prato que achega Intersección á vídeo arte galego: a edición de libros. A presentación do libro de Sara Donoso baseado na súa tese doutoral sobre a pintura e a paisaxe no audiovisual galego e a futura edición doutros receitarios da nosa arte asegurará a consolidación destes encontros en bibliografía que enriquezan e consolide o aquí xerado e visto. Co tempo necesario para volver a estas pezas os futuros textos ancorarán no tempo o aquí celebrado: unha sección galega de vídeo artistas variada, cun emprego ás veces poético ou estético do medio audiovisual como fin, ou un espazo no que reivindicar a nosa posición como xeración que ten ganas de crear e explicarse. Pero sobre todo xerará un apoio indispensable para a crítica artística, os principais cinéfilos necesitados desa mesma creación.

Exposto xa os sabores que non casan, pero vendo a calidade da nosa materia prima Por que non usar eses mesmos ingredientes para cociñar algo novo? Así é como se aproveita o oco creado polo Festival e contribúese. Para darlle unha vida máis longa e mellor ao que si vimos e para esperar preparados á vídeo arte galega do que nos alimentaremos mañá.

Comments are closed.