INTERSECCIÓN 2019: J. P. SNIADECKI, INTERIORIZANDO O REAL. O FILME DESDE A EMPATÍA

J.P. Sniadecki, é un cineasta e antropólogo que traballa entre China e os Estados Unidos, filmando con enorme sutileza e contundencia situacións políticas, económicas, sociais e humanas tremendamente complexas, producindo sempre obras de gran sensibilidade estética. A narratividade das súas películas constrúese a partir dunha documentación que posúe a riqueza e a ambigüidade da testemuña humano, filtrada a través da mirada do director, cuxa implicación emocional, ideolóxica, e incluso física resulta fundamental. Neste senso, abraza o feito de que a súa propia subxectividade actúe sobre a peza, sobre o que e o como, interiorizando o ambiente que mira e a quen se atopa nel, de xeito que a particularidade exterior poida ser observada na medida na que un observaría un recordo alleo. A obra de Sniadecki é, ademais, unha viaxe con inmersión visual, no que o choque cultural vese amortecido precisamente pola naturalidade e coidado cos que el mesmo dixire a realidade. Esta viaxe ten moitas pausas que, en ocasións, son o tipo de paradas que un querería facer, sobre todo por curiosidade, no seu día a día, pero para as que nunca atopa o momento.

Foreign Parts, constitúe unha destas paradas. Na cidade de Nova York hai partes ignoradas, estrañas, asolagadas de persoas igualmente peculiares. Sniadecki captura, xunto á antropóloga e artista Véréna Paravel, o xeito no que a vida medra torcida á sombra da gran cidade estadounidense. Willets Point é un barrio en terribles condicións, cheo de depósitos de chatarra, que está a piques de ser destruído para a construción de centros comerciais e apartamentos. Este lugar, que vive da venda de todo tipo de pezas que foron ciscadas e esquecidas – na súa maioría orixinarias do sector automobilístico-, é á súa vez un inmenso depósito de chatarra, polo que, paseando, o espectador descobre unha comunidade que é un monstro de Frankenstein, un pastiche cultural de pasado esquecido e futuro improbable, que sobrevive ao presente con humor e melancolía. O son de bucinas e o alboroto en ocasións babélico de Foreign Parts axúdanos a metabolizar as imaxes, e a tomar conciencia da complexidade audiovisual do real: os traballos de Sniadecki nunca se conforman coa observación, nin se estancan no literal, senón que van máis alá do xénero documental na súa concepción, xerando paisaxes sonoras, así coma imaxes plásticas e poéticas, que falan da realidade de xeito máis próximo á arte. E cara a arte sitúase precisamente o xesto na viaxe a Yumen.

Foreign Parts (Véréna Paravel & J. P. Sniadecki, 2010)

Yumen é unha cidade fantasma, un conto, unha performance. Nesta peza, desnatúrase o comportamento e a relación que os personaxes establecen respecto ao espazo, respecto ao observador, e incluso respecto a si mesmos. A localidade, cuxo momento de esplendor producírase anos atrás grazas á extracción de petróleo, atópase agora abandonada, aínda que permanece chea de ecos e sensacións perdidas, de desexos frustrados e esquecidos. Os recordos incompletos, fragmentados no espazo simbólico da ruína, proxéctanse nas accións e nas buscas de diversos personaxes, que bailan e choran sobre un cadáver inmenso conformado non só por escombros. Nas paredes de Yumen rebotan, mesturándose, diferentes espectros, tanto visuais coma sonoros. Coma nun escenario onde estivesen a representarse diferentes espectáculos á vez, o espazo da ausencia, abafador, acolle pequenas presenzas: os habitantes falsos, o primitivo e visceral, os rostros que aparecen nos muros, a soidade, etc. O absurdo e o fermoso, o pasado e o posible, agóchanse na plástica das estancias e arredores deste enorme esqueleto.

Yumen (JP Sniadecki, Xu Ruotao & Huang Xiang, 2013)

Pero a parte máis escura da viaxe é a que transcorre polo deserto de Sonora, entre Estados Unidos e México. Alí, os homes e as mulleres ven monstros e bestas, e tropezan con obxectos que abandonan os vivos e os mortos nun mar de escuridade infinita. O autor, preséntanolo envolto nunha banda sonora nocturna de ruído visual e ambiental, onde as testemuñas trazan o mapa dun territorio indefinido e universal, o territorio da fronteira, que desaparece absurdamente durante o día, abandonando os seus cadáveres ao sol. A textura da imaxe de El mar la mar filmada en 16 mm salienta, coma en Yumen, a cuestión da temporalidade, e axúdanos a ver como se move a noite.

Non existen as fronteiras na Natureza. O único que existe son as diferenzas. A linguaxe é o gran manipulador da Natureza. A linguaxe crea territorios virtuais, ilusións do verídico. Ao nomear algo, cartográfase de súpeto no mapa do existente, aparece coma territorio. Cando algo se nomea signifícase, aínda que non se coñeza. Así, comeza a terxiversarse, estigmatízase; transfórmase. A muller é diferente do home. Sobre esas diferenzas a linguaxe constrúe unha fronteira, un tecido de significados que afastan aos significantes entre si. El mar la mar garda na súa gramática unha sinxela pero contundente fronteira: el ou ela, feminino ou masculino separa o que é homónimo. Por outra banda, o título tamén xera unha negación, unha semántica complexa na que se dilúe a realidade, na que os antónimos se transforman en sinónimos: o mar que é o deserto e o deserto que é o mar.

A imaxe é unha clase de linguaxe e, como tal, ten o poder de separar. Sen embargo, Sniadecki válese dela para reducir as distancias que poidan terse xerado entre as cousas, para derrubar muros: o que é diferente, aquilo alleo e distante, preséntase preto, sen barreiras, para invadir e ser invadido. Sniadecki apenas nomea as cousas, senón que as presenta, de xeito que a comprensión do percibido é orgánica, empática, próxima a un coñecemento que, aínda que intuitivo, evidencia a impostura dos límites parcelarios sobre aquilo que nos arrodea.

*Este texto publicouse, orixinalmente, no catálogo impreso do Festival Intersección

Comments are closed.