KEDI, de Ceyda Torun

Kedi1

Vén, belo gato, ao meu amoroso peito;
retén as unllas da túa pata,
e deixa que me afunda nos teu ollos fermosos

Charles Baudelaire – As flores do mal

A cotío pregúntome, para ver, quen son; e quen son no momento en que, sorprendido, en silencio, pola mirada dun animal, por exemplo, os ollos dun gato […]

Jacques Derrida – O animal que logo estou se(gui)ndo

 

Dúas linaxes de felinos conviven no panorama audiovisual contemporáneo. O primeiro provén de ilustres gatos coma o Cheshire de Carrol, o Plutón de Poe ou o protagonista do poema de Baudelaire e exténdese ata chegar a eses gatos esquivos que habitan as películas de Chris Marker. Todos eles encóntranse unidos baixo un mesmo obxectivo: arrástrannos a novas realidades e rompen a barreira entre o humano e o animal para facernos experimentar cunha mirada nova o espazo que nos rodea. É o vello soño de Derrida, repensar a humanidade usando como espello ao outro animal, pero tamén a ambición de Natsume Soseki en Son un Gato, animalizar a voz narrativa para dar unha visión satírica e certeira da sociedade xaponesa.

A segunda familia, por outro lado, é moito máis acomodade: está formada polos adorables gatos da pintura barroca, aqueles presentes nos poemas de T.S. Elliot ou polos que protagonizan as incontables horas de material de Youtube. Aquí o proceso é inverso e o efecto claro: nestes vídeos o animal antropomorfízase, indéceselle a condutas humanas para xerar un humor que lexitime e incluso adormeza a nosa forma de relacionarnos co mundo. Na actualidade, o efecto narcótico destas pequenas pezas audiovisuais, reproducidas e viralizadas desde a pantalla de móbiles e ordenadores, multiplícase.

Kedi, da directora turca Ceyra Torum, como Marker en Chat écoutant la musique (1990), parece transitar con habilidade entre estas dúas grandes familias. En ocasións, e probablemente de aí proceda o enorme éxito comercial que colleitou en EEUU, recorre sen medo ao efectismo, a buscar a empatía do espectador ao rexistrar a vida dos felinos dun modo semellante ao dos grandes virais de internet (quizais por iso recentemente Youtube fíxose cos dereitos internacionais de streaming do documental, que poderá verse na súa plataforma Youtube Red). Porén, nos seus mellores momentos, este introduce matices que inducen a reflexionar sobre a relación entre home e felino ao mesmo tempo qeu chama a experimentar a cidade contemporánea fóra dos códigos tradicionais. Algo especialmente importante no caso de Estambul, a cidade protagonista do documental, tan susceptible de caer na tematización debido aos forte fluxos turísticos que sofre na actualidade.

Kedi2

Neste proceso de comprensión da cidade, o documental parece seguir aquelas pautas introducidas por Guy Debord no seu concepto de deriva psicoxeográfica: perderse polas rúas dunha gran cidade (ou seguir aos gatos que a habitan) pode crear novos significados e relacións entre peatón e urbe, todos eles fóra dos tradicionais. Como os situacionistas no París da segunda metade do século ou Marker en Chats perchés (2004), Torum parece convencida de que seguir o camiño dos centenares de gatos que poboan Estambul debe servir necesariamente para amosar en pantalla novas realidades e relacións.

E é que esta forma de narrar tamén permite, mediante pequenas entrevistas, dar voz e establecer discursos entre os distintos residentes da cidade. Da mesma forma que os habitantes de Estambul abren a súa porta aos gatos, borrando así a fronteira entre espazo público e privado, os animais sirven tamén para abrirlle a porta á directora e gañarse a confianza dos entrevistados. Desfilan así pola pantalla moitos dos temas que afecta á sociedade turca contemporánea: a situación da muller, o turismo ou o empobrecemento das clases traballadoras, que mediante o fío conductor dos gatos, forman un fresco da Turquía actual. Unha forma orgánica de achegarse ao tecido humano da cidade ao mesmo tempo que se fai xustiza ao lema da película: “En Estambul, os gatos son espellos da xente, permitindo reflexar neles formas de vida que ninguén máis pode”.

En definitiva, Kedi resulta un documental empático á vez que intelixente á hora de usar as ferramentas que tradicionalmente caracterizaron ao cinema de xénero máis reivindicativo: denunciar os problemas da sociedade empregando ao outro; así onde Night of the Living Dead (George A. Romero, 1968) eran zombies, nesta ocasión atopamos unha multitude de gatos. Un compromiso animal que xa sinalara Marker, precoz coma sempre, cando anunciaba en Le fond de l’air est rouge (1977) que “un gato nunca estará do lado do poder”.

Comments are closed.