LAZZARO FELICE, de Alice Rohrwacher

lazzaro felice

LÁZARO O RESUCITADO NA CAVERNA DE PLATÓN

[crítica con spoilers]

Lazzaro vive xunto aos seus paisanos na vila de La Inviolata, un ambiente moi rural onde se traballa a terra ata a extenuación e onde el semella ser o último branco nunha longa cadea de explotación que comeza polas malas formas dunha marquesa que parecese sacada dun conto dos irmáns Grimm. O rapaz non é moi espelido, é un deses parvos sabios e, carecendo de miolo, desborda bondade e candidez. Diríase que Lazzaro é feliz na súa rutina, ata que o fillo da marquesa, Tancredi, aburrido na súa acomodada burguesía, decide sacalo do seu día a día, desenvolvendo con el unha estraña amizade.

Con estes vimbios, Alice Rohrwacher sitúanos na súa terceira longametraxe en apenas unhas escenas moi rapidamente nun terreo ao que nos ten afeitos. O do conto e o mito. Como xa facía en Le meraviglie (2014), onde se reproducía con mimo a recollida tradicional de mel, aquí volve centrarse nunha actividade rural típica do seu país, véxase a agricultura, e decide retratala ao xeito tradicional, contando con campesiños reais que traballan na ficción. O resultado, cunha exquisita dirección de arte, fai que entremos no conto ben rápido. Estamos nunha vila italiana do tempo de entreguerras? Na auxe do fascismo? Cando nos atopamos exactamente? A temporalidade non está ben marcada en Lazzaro felice (2018) por motivos metafóricos que intuímos ao inicio, mais que se revelarán de aínda maior importancia co avance da metraxe.

Unha primeira virtude da película sería polo tanto a captación ou reprodución deste estilo de vida rural que se nos antolla, case, documental. A teima da realizadora por utilizar celuloide, cunha fotografía moi granulada, achega á estética da película un estilo moi de época que é ademais de agradecer, e o enfeitamento é case instantáneo. O outro elemento que nos chama a atención dende o primeiro minuto é Adriano Tardiolo, excelente elección para o papel de Lazzaro, actor que entendeu perfectamente o que é saber pousar ante a cámara. A súa simple presenza encandila. E, con todo, hai unha certa sensación de estrañamento. Algo raro pasa nesta vila, algo raro hai que Rohrwacher non desvela. A min persoalmente fíxome revolverme na butaca, coas defensas elevadas, ata que a sorpresa se descobre. Cos escudos baixados, a entrega xa foi total.

Di a directora que no seu país “as liñas entre a realidade e a ficción son borrosas”1, aludindo ás moitas veces nas que o mito fundou os piares da esencia romana e a como os nomes importan. Se xa a súa anterior película estaba trufada de referencias mitolóxicas, esta non podía ser menos. Fixémonos só nos nomes dos dos amigos. Lázaro de Betania, irmán de María, é celebre no Novo Testamento por terlle sido concedida a resurrección por Cristo. Tancredo de Galilea foi un heroe que o gañou todo na Primeira Cruzada mais sen deixar descendencia, polo que o seu legado non existiu, rematou con el.

Quen estea atento a estes detalles, quizais poda descubrir o sorprendente e xenial xiro de trama que parte a película en dous. En efecto, Lazzaro resucita, aparecendo nun futuro onde os personaxes que vivían nesa comunidade foron liberados do xugo da marquesa. En realidade, vivían nunha sorte de caverna de Platón, sen ter acceso a un mundo moderno e sometidos a unha escravitude xa anacrónica. A trama podería ser a de El bosque (The Village, M. Night Shyamalan, 2004), coa diferencia de que aquí o xiro non se trata dun efectivo truco final, senón dun método para desenvolver toda unha segunda parte que comenta a primeira. O que se está a preguntar Rohrwacher neste díptico é ata que punto non existe unha sorte de escravitude moderna. Os seus personaxes, sen a “tutela” da marquesa, viven na indixencia, sobrevivindo como poden con traballos de miseria.

Deste xeito, a realizadora retrata o sino no mundo contemporáneo dos depositarios desa emigración interna do campo á cidade que acabou de mudar a demografía de toda Europa na segunda metade do século XX. Quizais esaxere un pouco, tirando duns guiñolescos Sergi López e Alba Rohrwacher e prescindido dese colectivo amateur da primeira metade. Seguimos no terreo da fábula, pero que poderosa é. Mediante esta mestura do mito e o popular, o tradicional e o moderno, o patrimonial e o militante, Alice Rohrwacher consegue algo realmente importante con este película: atopar novos camiños, dende a fábula, para o cine social, habitualmente tan acartonado. Polo seu uso de actores amateurs e a súa vontade máis militante que realista, a estratexia recorda transversalmente á de A Fábrica De Nada (Pedro Pinho, 2017) e, sendo contribucións moi distintas, diría que son igual de relevantes. Tamén ensina novos modos, máis intimistas, de tratar o fantástico. Ela, que como indica na entrevista de Cineuropa citada, nunca pisou unha igrexa, é quen de convocar o espiritual a través de Lazzaro, un profeta moi particular en medio da barbarie do capitalismo que nos prefire, se o deixamos, escravos. Un dobre triunfo dunha realizadora que na súa terceira película dá un paso de xigante.

__________

1“En Italia, las líneas entre la ficción y la realidad son borrosas”, entrevista con Alice Rohrwacher, por Marta Balaga, Cineuropa.

Comments are closed.