Libertad, de Clara Roquet

© Avalon

Os termos relixiosos non adoitan entrar como norma dentro do meu vocabulario habitual, pero falar desta película sen dicir, por exemplo, que é unha bendición e que ten unha pureza ilimitada e cristalina, antóllaseme complicado de base. Clara Roquet desprega en Libertad (2021), a súa primeira longametraxe como directora e guionista, unha delicada e directa caligrafía visual, cunha cámara case ausente, consciente de que non é nin necesita ser a protagonista, e unha capacidade emocional e empática para mergullarse nas diferentes paisaxes internas dos seus personaxes. O resultado acariña o milagre, e fai que un escéptico coma min se cuestione seriamente a existencia dos mesmos.

Clara Roquet é unha guionista cunha ampla traxectoria, que sempre xirou ao redor de temas e preocupacións sociais que poñen a mirada, sobre todo, na xente nova de hoxe. Destacan nos seus traballos dúas cousas fundamentais: a honradez e a reflexión sobre o somerxido, o que moitas veces non vemos ou non queremos ver, e o derrubamento dunha xeración que marcou fronteiras e separouse das dos seus pais e avós. Ten dúas curtas na súa filmografía, El adiós (2015) e Lles Bones Nenes (2016), nas que xa se ven moito máis que os indicios que podemos atopar de forma desenvolvida en Libertad. De feito, estas pezas parecen unha continuación natural e orgánica que desemboca na súa coidada ópera prima, é dicir, os trazos e as consecuencias dunha mesma viaxe.

Libertad céntrase na vida de Nora, e desde o seu punto de vista nárrase toda a película. Nora é unha moza catalá de clase alta que pasa as vacacións de verán nunha casa familiar na Costa Brava. Alí atópase con Libertad, a filla de Rosana, a muller que coida da súa avoa, que padece Alzhéimer. Entre as dúas mozas xorde a amizade, pero é unha relación desigual. Nora sente unha atracción especial polo mundo de Libertad, que viviu e sentiu moito máis ca ela a pesar de ter case a mesma idade. A idea de traballar coa perda da inocencia está aí, aínda que o foco principal onde quere situarse a película é outro: o privilexio e a súa condición, así como as diferenzas sociais entre as dúas mozas. Nora está nese período vital de transición á adolescencia e dos “espertares” que veñen con ela, algo que conseguirá experimentar grazas a Libertad. Ao final, un deses “espertares” (o máis importante e sobre o que dá voltas a cinta) é a toma de conciencia desa condición privilexiada da que gozan ela e a súa familia.

Clara Roquet retrata mundos como o do clasismo social, as enfermidades dexenerativas ou os problemas familiares, que non lle son para nada alleos e parece coñecer moi ben. Grazas a iso, contemplamos vida, sangue e corazón, de aí esa capacidade das imaxes de traspasar a pantalla, contaxiar cada emoción e sentir a respiración das personaxes que non o son, que cruzan as liñas do deseñado, preestablecido e planificado, para converterse en persoas. Fai converxer e convivir situacións delicadas que dependen moitas veces dun fino fío, das que é moi complexo saír coa firmeza e equilibrio que demostra a directora durante unha metraxe que nunca decae e sempre está en constante avance e descubrimento, como non podía ser doutra forma nunha película que, nun primeiro plano, vénnos a cantar ese espertar da adolescencia e o enterro da infancia.

© Avalon

Libertad é unha película incendiada de verdade, chea de detalles, de matices, sutilezas, miradas que agretan as veas e fan arder mundos, murmurios e atmosferas que crean un algoritmo perfecto de ingravidez e verosimilitude. Un guión que aposta por desposuírse de artificios e xiros elocuentes e marcados, para abrazar a sinxeleza como unha poderosa arma desde a cal transmitir emocións que nos chegan intactas, sen filtros nin virtuosismos formais que fagan agonizar o empeño da cinta en ser vida.

A dirección das actrices é brillante, roza o xenuíno, o imposible. Cálase mil veces máis do que se fala. A linguaxe corporal é tal torrente de riqueza e intelixencia emocional que cada primeiro plano convértese nunha lección de intensidade, de aguante, de talento, de sintonía co que se está a contar e como se está a contar. Nora ten unha mirada que quere e morre por saber. Os impoñentes ollos de María Morera perseguen, incendian, subliñan e analízano todo, ata levala a esa beira, moitas veces enlamada, que é a realidade, e a cruzar o río que a vai afastando da súa inocencia.

Pode que algunhas escenas se alonguen de máis, mentres outras parecen apuradas. Pode que o ritmo pausado e coidado non sexa sempre o mesmo (coma se tivese que selo), producíndose pequenas arritmias na narración. Pode que o final insinúe certa precipitación e deixe con ganas de máis. Con todo, as virtudes son tantas e a honestidade tan absoluta, que calquera pequeno erro non ten forza para facerlle un buraco á trama ou para sacarnos da mesma, e no remoto caso de que iso suceda, unhas actrices que entenden, defenden sen límites, viven e outorgan beleza aos seus personaxes, están aí para recollernos e devolvernos ao soño que é contemplar como Libertad consegue atracar en todos os portos que se propón (que non son poucos).

A cámara, monótona en composicións e escasa en recursos técnicos, non lastra o que considero que é o seu principal obxectivo: simular que non existe, que o que alí sucede é verdade e está a ocorrer en directo, dalgunha forma inexplicable (eu nunca buscaría unha explicación, devoraría esa ignorancia), diante de nós. Libertad é unha película moi persoal, interesantísima e recomendable, que demostra non só que Clara Roquet ten unha voz firme e poderosa e un presente asegurado dentro da cinematografía española, senón que lle agarda un futuro prometedor.