MONICA DEMES: “CREO QUE COMEZAN A DAR ESPAZO PARA QUE A MULLER XOGUE UN ROL DIFERENTE NO CINEMA”

Na pasada edición do 21 Festival de Cine Internacional de Ourense unha rara avis entrou dentro da Competición Iberoamericana. Tratábase de Lilith’s awakening (2016), filme de autor e de terror dirixido por unha muller, Monica Demes, que mesturaba reivindicacións feministas e cine de vampiros dando lugar a unha das obras máis interesantes do festival.

Fotografia: Daniel Gallego

Fotografia: Daniel Gallego

Comentabas no pase posterior á túa película que estiveras en Galicia hai anos facendo turismo pero tamén investigando ás meigas.

Estiven aquí creo que hai dez ou doce anos nun pobo que se chama O Carballiño. Tiña unha historia do 1978 ou así que eu lera en El País sobre unhas meigas que vivían alí. Non sei se as chamaban bruxas ou meigas en El País, pero eran unhas irmás cunha historia que me impresiounou moitísimo. Que a súa casa rematase queimada… era todo como as vellas historias que coñecía, pero ocorrera hai moi pouco tempo. Así que vin a investigar sobre elas pero xa morreran 2 anos atrás ou así; e as persoas que as coñecían tamén. Entón volvín a Madrid con iso aínda na cabeza, pero rematei facendo outro documental alí con mulleres; pero esa historia impresionoume moito.

Ese documental tamén se centraba no misticismo, bruxería?

Ía sobre misticismo celta, pero levado aos días de hoxe. Chamábase Diario de una hechicera (2012). Investigando fun parar a unha casa de Ávila que se chamaba Campamento Europeo de Bruxería Celta. Chamei a unha amiga miña antropóloga para que me acompañase porque eu non sabía ao que ía… se me ían sacrificar (risas). Entón fomos as súas xuntas e foi un descubrimento porque coñecín a mulleres de toda Europa que viñan a un pobo a reunirse e practicar ritos celtas antigos para vivir mellor a raíz disto. En realidade era como conectar cunha mesma e coa natureza que hai arredor para ser unha muller máis integrada.

Desde fóra parecen comunidades moi pechadas, tiveches algún problema filmando con elas?

Fun moi honesta desde o principio. Cheguei alí e había un círculo de mulleres onde todas se presentaban e dixen: “Vin aquí porque estou investigando para un documental”, e miráronme con sospeita, pero quedei un ano con elas. Eu veíaas cada mes ou dous meses, participaba dos rituais e foron vendo que non era unha persoa con intención de facer dano a ninguén. E a raíz dos rituais, eu misma fun cambiando. Eu mesma conectaba de outra forma cos bosques, coa natureza que me rodeaba… E ao final do ano houbo unha viaxe a un lugar máxico para elas: Glastonbury. Fun con elas e gravei varios rituais que ocorrían alí, e que sae en Diario de una hechicera.

De onde vén toda a túa paixón polo místico e sobrenatural?

Tiña unha avoa que me permitía todo. Eu, coma todos os nenos, non podía quedar vendo a televisión ata tarde, e había un día, os martes, que botaban películas de terror ata as cinco da mañá. E quedábamos pechadas na habitación as dúas… Desde pequena as que máis me impactaban eran as historias de vampiros. Non sabía por que. Todas as noites, ti imaxínate que eu comecei a ver esas películas con tres anos, durmía todas as noites cunha saba arredor do pescozo. E dicía “sei que o vampiro non existe… pero por se acaso…”. E fíxate como é a adolescencia que lembro que, cando tiña 13 anos, tiven unha pelexa cos meus pais e comecei a pór a saba arredor do pescozo e parei. Dixen “Non! Prefiro que me morda un vampiro que seguir nesta vida desgraciada” (risas). E quitei a sabana e quedei agardando.

liliths-awakening

A túa película é un caso estraño. Primeiro porque non é habitual que un filme de terror entre na selección dun festival de cine independente como este, pero tamén porque non é habitual que unha muller dirixa un filme de terror.

Quizais o único filme que vira deste estilo é a da iraniana Anne Lily Amirpour que se chamaba A girl who walks alone at night (2014) e que estivo en Sundance hai pouco. Hai outra que me gusta moito, que tamén estivo en Sundance, que se chama The Witch (Robert Eggers, 2015). Está gravada por un home, gañou o premio a Mellor Director en Sundance, e é un alegato feminista brutal. Fíxome lembrar moito a Goya, está toda inspirada nos pesadelos de Goya. Son as dúas películas que creo que van por esta vertente feminista de terror.

Onte cando o director do festival me preguntaba que influencias tiña do cine de terror, tívenlle que dicir ningunha. Pero fíxeno porque basicamente o cine de terror está, na súa maioría, dominado por unha visión bastante masculina das mulleres. Normalmente as mulleres van en tanga, hai sexo e asasinatos despois. Algo moi punitivo e puritano á vez. As dúas películas que che digo van por outro camiño diferente. E creo que son camiños que se abren, a partir dun momento no que a muller entra a facer historia no cine.

No último Star Wars, Star Wars: The Force Awakens (J.J.Abrams, 2015) pasa algo así. Cando era pequena encantábame, pero a princesa era a princesa, Han Solo era o que tiña carisma e o que seducía, e o guerreiro jedi era outro rapaz. Lémbrome que cando era cativa quería ser os dous: quería ser a princesa pero quería ser Han Solo. E no último Star Wars cambiaron a orde, creo que comezan a dar espazo para que a muller xogue outro rol diferente no cinema.

Parece que, e menos mal, está cambiando o cine neste aspecto…

É moi curioso porque a raíz das preguntas, onte, por exemplo, unha ergueu a man e dixo: “pero nós que imos facer con isto? Este é un alegato de odio contra os homes”. E volvín pensando para casa: a gran cousa da película é ser sutil, e non facer un alegato dun odio específico a un acto e a unha persoa que fixo algo. É todo un alegato a un estilo de vida que comeza cando a rapaza está camiñando e o tipo dille que suba ao coche e di: “ti camiñando soa por aquí, calquera cousa che podería pasar”, e que se une ao pai que di o de tes que casarte e ter fillos. A idea era esa.

No coloquio falaches de que o branco e negro é unha elección estética para marcar o carácter ficcional do cine, pero a túa película ten secuencias en cor. Por exemplo, hai unha, ao inicio, na que o rostro de Lucy sae en cor…

Cando ela comete a súa primeira transgresión, despois de bicar a Arthur no coche. Creo que é para darlle vidilla, para amosar que ela comete unha transgresión, que ela está viva e que cando volve a casa está oprimida, está en branco e negro outra vez. A segunda vez é cando Lilith a mata dentro do propio soño, chúpalle a sangre e vemos que a lúa pasa a toda velocidade polo ceo. E o terceiro momento é cando as dúas se unen, a sombra de Lilith e a súa luz, e se transforma en morcego. Elexín tres momentos: o pai, o fillo e o espírito santo.

Por que o sangue en cor fronte ao branco e negro de toda a película?

O sangue porque ten a cousa do vampiro e tamén da regra.

Esa era outra cousa que che quería comentar. Na secuencia na que Lucy se ergue coa cama manchada de sangue, interpretei que non era a regra, senón a perda da virxinidade.

É unha iniciación, exactamente. Hai elementos mesturados, eu vou unindo o rito da iniciación con outras cousas como que moitas mulleres, o día antes de ter a regra, é o día que maior apetito sexual teñen. É o colmo da hormona feminina. Era a iniciación pero ela tamén estaba con ese desexo e boom! Xa está, comeza a tranformarse: a ser Lilith.

Dediciches incluír toda a crítica ao patriarcado ao chegar ao lugar onde rodaches ou xa o tiñas decidido de antemán?

Cando cheguei ao pobo, que se chamaba Fairfield en Iowa, descubrín que era a capital da meditación trascendental. Hai un gurú que levou a meditación oriental alí nos sesenta. Ti imaxínate a unha morea de hippies seguíndoo nese pobo. Pero ese pobo é o midwest de Estados Unidos, que é o lugar máis puritano de Estados Unidos, onde a xente é moi pechada, moi branca e moi puritana. Hai unha igrexa en cada esquina. Entón tes dúas realidades paralelas: os meditadores e a América profunda. E cheguei alí cunha idea dunha película que quería gravar, e que será a miña segunda pelícla, pero despois de meditar, de estar, de observar as rúas baleiras, as xente aillada, o puritanismo, as convencións sociais…

De súpeto estaba nun ambiente que me facía volver a esas películas que vía de pequena e dinme conta de que quería filmar unha película que ocorrera nunha gasolineira. Eu pensaba: “Como será vivir nesa gasolineira en medio da nada e ver que os coches van e veñen e ti sigues aquí, aplastado, sen poder saír? Como será isto sendo unha rapaza?”. As distancias en Estados Unidos non son coma aquí en Europa, alí despois de conducir dúas horas segues no mesmo rincón do mundo e non hai saída. Entón, a raíz diso, pensei que representaba a gasolineira, que pode haber máis masculino que unha gasolineira nun pobo deste tipo? E o oposto disto é o bosque, e había unha natureza brutal que case comandaba ao teu corpo e che dicía que te rebelases. Isto intenteino reflexar na secuencia na que Lucy está mirando ao bosque e dille a Jonathan: “Se vou ao bosque, nunca volverei”.

liliths-awakening_2

Na túa película hai múltiples referencias á relixión, por que?

Esas referencias veñen porque é unha lenda de vampros e porque tamén dentro do conto de Bram Stoker isto está incluído. Cando ti escolles que se combata ao vampiro coa cruz, sendo o vampiro o símbolo da luxuria… Hai dous tipos de filmes de vampiros, imos comezar por aí: os de rapaces e os de rapazas. Cando ti tes un filme de vampiros con mulleres protagonistas, esa película fala de represión sexual, entón todo ten sentido. No midwest o que hai moito son locutores de radio: preachers. E como non hai nada que facer as fins de semana, non é coma España que a xente sae; a xente aillada na súa casa e os domingos van á igrexa que é o grande acto social aínda hoxe. Entón no lugar da cruz eu teño a voz do preacher na radio dicindo como hai que comportarse e o que hai que facer, pero para min é a mesma referencia, pero traída aos días de hoxe.

Comentaches tamén que a mordedura do pescozo é para ti un feito cunha carga moi sexual. A pesar disto, fílmalo dunha forma moi sutil, ao igual que o resto da película. Como conseguiches esa sutileza á hora de rodar?

Que pregunta difícil me fas. Como levei esa sutileza á imaxe? (pausa) É unha película extremadamente sutil porque é intelectual, creo. Ti tes que pensar que para chegar á conclusión de que está ocorrendo en cada momento. Houbo un director de cine que a viu en Estados Unidos e que me dixo algo no que non pensara: “tomaches un punto de vista Brechtiniano ao contar a historia porque das tempo ao espectador a que pense mentres a ve”. Eu creo que esa sutileza é posible polos tempos da película, así ti podes ver e logo pensar, e porque non quería facer un filme no que te estiveses a asustar todo o rato porque ao final é como se fose, e encántame, Disneylandia. Tes un rato de susto, pásalo, saes e despois non pasou nada. Creo que prefiro unha película máis lenta, onde teñas tempo para reflexionar, é o tipo de película que me gusta. Non podería facer de outra forma a película.

É inevitable falar da influencia de Lynch. Non só hai múltiples homenaxes ao seu traballo, senón que ademais, el xogou un gran papel na historia. Lín nunha entrevista que el te axudou a superar o bloqueo do guión.

Eu cheguei a ese pobo, escribía, meditación, a gasolineira, todo iso que xa contei. E estaba escribe, escribe, escribe e chegaba a un punto, bloqueábame e non ocorría nada coas miñas personaxes. Comecei a escribir outra historia. E dinme conta de que a segunda historia era a mesma que a primeira, con outras personaxes, e que se bloqueaba no mesmo punto. Púxenme coa terceira historia, pero dinme conta de que era a mesma historia que pero con outras personaxes. “Non pode ser, estou atrapada en The Twilight Zone…”. E é aí cando tiven a oportunidade de falar con Lynch. Dixéronme: “Podes preguntar o que queiras pero xamais podes contar a historia que estás a escribir”.

Entón comenteille o que me ocorría e que non sabía o que facer. El díxome: “Monica, a imaxinación non existe. O teu cerebro está conectando coas ideas que está a flotar. O teu cerebro está traendo esa idea e estáa transcodificando a imaxes da túa vida real para que se convirta nunha película. É normal que a idea vaia camiando de personaxe a personaxe ata que atope os axeitados para saír ao mundo. Pero… por que te estarás quedando bloqueada?”, e puxo a man no queixo. “Estás mentindo Monica! Nalgún lugar da historia estás a mentir e por iso quédaste bloqueada”.

David Lynch dime que estou mentido. E volto a casa con iso na cabeza: “onde estarei a mentir? Onde?”. Estou toda a noite con iso na cabeza. E lembrei o momento exacto onde eu, en lugar de que non houbese unha muller na gasolineira, dixen que ía ser un home para non me expor tanto. E era certo, estábame a mentir, non tiña ningún sentido se non era unha rapaza a que vive na gasolineira.

David Lynch é coma un chamán, psicolóxico e espiritual, porque el non sabe a historia que estou contando pero vai directo ao problema que teño como creadora. Despois de acabar o curso, Lynch recibiunos na súa casa de Los Angeles. Lémbrome que estabamos alí e empecei a falarlle de Lost Highway (David Lynch, 1997) e el díxome: “Monica, esta é a habitación de Lost Highway”. E entón xireime e… Eu vin a película soa en Rio de Janeiro, e cando saín do cine camiñaba soa e pensaba: “Que é iso? Cambioume a vida”, e non sabía como nin por que pero pasara un ritual dentro da película de Lynch de iniciación.

Pero ademais de Lynch, tamén hai claras influencias do cine de Bergman e de Persona (1966), especialmente.

A nosa estrea europea foi no Lund Fantastik Filmfestival en Malmö, e lembro cando falaban da nosa película na prensa que titulaban “Bergman ou terror?”. E realmente os meus directores mortos favoritos son Dreyer e Bergman; o vivo é Lynch.

Comments are closed.