NOVOS CINEMAS 2019: O AMOR DOS PEQUENOS

Fotografía: David Cruces

Desde o seu nacemento hai catro edicións ata hoxe, Novos Cinemas consolidouse como un festival onde o amor polo cinema traspasa as pantallas. O equipo de programación, conformado por Suso Novás e Ángel Santos, escolle con coidado unha selección de primeiras ou segundas longametraxes para dar conta do que foi o ano. Unha selección que, aínda que involuntariamente, fala entre si sobre crises existenciais, crises amorosas, o colonialismo do turismo, ou a necesidade de inventarnos dramas para non lidar cos nosos problemas reais. Dicimos que o amor traspasa as pantallas porque o festival alóngase alén da grella de programación e esténdese nas conversas nos bares entre críticos, espectadores, cineastas…

Paréceme apropiado comezar sinalando estas sinerxias (palabra da que gustan moito os señores que ostentan os poderes) porque este foi un ano no que se falou moito do “gran festival de Galicia” e da súa, ou non, necesidade. Fronte a estas reivindicacións dun capitalismo cultural co que non comulgo, eu quero reivindicar aos festivais pequenos. Festivais feitos case como artesanía, traballados durante meses e meses (primeiro na cabeza, logo no Excel, e despois nas salas de cinema); festivais, en definitiva, onde un ten a sensación de formar parte do mesmo, porque a programación dialoga de ti a ti: de amante do cinema a amante do cinema. Así que, reivindiquemos o amor dos pequenos fronte a frialdade dos xigantes.

Sección Oficial

Se houbo unha temática que estivo presente en moitos dos filmes da Sección Oficial desta IV edición de Novos Cinemas, esta foi a crise. A crise entendida como un momento de cambio na vida, no amor, ou no modelo económico. Once anos despois do colapso da economía, a crise segue a ser un dos motores que nos mova para facer cinema, para denunciar as situacións vividas ou para canalizar a frustración de non ser culpables do contexto que nos viu herdado.

Bait (Mark Jenkin, 2019)

O británico Mark Jenkin céntrase en Bait (2019) no colapso das economías tradicionais neste thriller negro. A historia, que ten por protagonista a un mariñeiro sen navío, é a dun paisano que olla como a súa vida muda drasticamente: o antigo fogar familiar é agora un Bed&Breakfast rexentado por unha familia foráneos inversores, a antiga embarcación pesqueira do seu pai é agora un catamarán onde o seu irmán pasea a turistas e limpa os vómitos das despedidas de solteiros. Este pobo de Cornwall podería ser calquera pobo da costa galega, e o mariñeiro, podería ser calquera de nós, que observamos como os lugares nos que atesourabamos recordos vanse convertendo en albergues de peregrinos. Bait conxuga esta historia coa que non implicarse é imposible, cunha técnica impecable onde combina a gravación coa Bolex cunha montaxe que vai e ven, xerando así unha estrañeza onírica que quere lembrar a algúns filmes máis propios do surrealismo do século pasado. Como un puñazo directo ao estómago, a película golpéache desde a primeira imaxe nunha caída en espiral onde os días pasan un tras outro sen, aparentemente, pasar nada.

Tamén cunha estética moi coidada, Anna Sofie Hartmann achegábase de forma tanxencial á crise laboral en Giraffe (2019). A construción dun túnel que conectará Dinamarca e Alemaña supón a expropiación de terreos agrícolas e a demolición de grandes hectáreas de vida. Dara é a etnóloga encargada de documentar todo aquelo que será derrubado para deixar paso ao progreso; lonxe da súa casa, e absorta no seu traballo, un día coñece a Lucek, un emigrante polaco que traballa poñendo fibra óptica. A historia, como dicía, tanxencialmente, trata a crise de quen se ve na obriga de deixar o fogar para atopar traballo e o baleiro que a distancia crea. Fóra da zona de confort, espidos ante unha realidade que empezan a coñecer, o amor xorde entre Lucek e Dara, que comezan a compartir as noites de verán. Destaca o traballo de Hartmann coa simetría, permitindo xogar co espazo e cos obxectos que nel se atopan (espellos, paredes) para deixar paso á pausa, ao silencio, deixando que o espazo fale por si mesmo.

Radicalmente diferente ás dúas anteriores, Lost Holiday (Thomas e Michael Matthews, 2019) achéganse a través da comedia á mid-life crisis dos 30. A aceleración da vida derivada do rampante capitalismo adiantou a crise dos 40 unha década, sendo agora a barreira dos 30 anos un tránsito que provoca moitas noites de insomnio (as do que asina este texto incluídas). Esta comedia-thriller aproveita un episodio vital tan esencial como a volta ao fogar familiar en nadal como escenario para formular todas esas cuestións propias da indecisión vital. Disfrazado baixo o misterio da desaparición dunha muller e as frecuentes visitas dos protagonistas aos paraísos artificiais, Lost Holiday propón unha reflexión nada graciosa sobre o futuro dunha xeración presionada para manter unha vida laboral exitosa, unha vida amorosa exitosa… O filme, fresco e divertido, achégase ás veces a comedias como The Big Lebowski (Joel e Ethan Coen, 1998) onde os gags sucédense uns aos outros, porén, o que permanece ao rematar a cinta é un sabor agridoce ao verse reflexado na pantalla. Quizais a comedia sexa o método máis axeitado para falar dos temas que dos non queremos falar.

Lost Holiday (Thomas e Michael Matthews, 2019)

Tamén sobre as crises da vida fala Ne croyez surtout pas que je hurle (Frank Beauvais, 2019), un filme esgotador no que a voz ten todo o protagonismo. Ne croyez… recapitula a crise existencial pola que pasou o director no 2016, cando decidiu abandonar o seu fogar nunha aldea da Alsacia e mudarse a París. Este diario filmado adopta a forma do vídeo ensaio para acompañar un monólogo rápido onde o cineasta narra de forma compulsiva os seus pensamentos. A cinta esgota ao espectador, pero non no mal sentido, xa que só a través dese esgotamento que nos produce intentar captar a inmensidade que Beauvais nos transmite podemos comprender o esgotamento vivido polo propio director. A sensación que produce é a dunha sorte de Síndrome de Stendhal, sobrepasando a capacidade que temos para asimilar unha obra dunha fermosura que se nos fai, e debe ser, inaccesible, a pesar de estar diante de nós.

Latexos

Os Latexos do Novos Cinemas fixéronse sentir forte a través de diferentes obras que coincidían en apostas visuais e temáticas moi dispares. Desde o arrebato cinematográfico de Actos de Primavera (Adrián García Prado, 2019) ata o documental case-Wisemaniano de Las facultades (Eloísa Solaas, 2019), esta sección segue a ser o refuxio para obras que loitan por atopar un espazo propio. Filmes cunha forte carga persoal por parte dos cineastas que, como no caso de La educación sentimental (Jorge Juárez, 2019), ispen o propio proceso da filmación para transcender unha historia de crise de parella/vida, deben ser mimados polos festivais de cinema: non todo deben ser grandes nomes ou clippings de prensa, tamén é necesario que os festivais sigan a ser esas incubadoras nas que os cineastas se atopen cómodos e queridos para poder medrar.

Enero (Ione Atenea, 2019)

Con todo, entre todos os Latexos, houbo un que soou con moita máis forza: Enero. Ione Atenea filma ás súas avoas, dúas mulleres viúvas que seguen moi ligadas ao pasado a través dunha dó da que semellan non separarse. Ione fai un esforzo por, a través da súa voz, que interpela constantemente desde á cámara a estas mulleres, facer avanzar a memoria e construír novos recordos. Enero podería caer nos clixés do documental familiar máis tradicional e apelar a un sentimentalismo sinxelo; porén, aposta por filmar os espazos e os tempos da intimidade entre avoas e neta. Unhas avoas que non comprenden o proceso de filmación pero entréganse a el porque é o medio a través do que conectar coa súa neta. O filme, inzado de planos de mans engurradas collendo, tocando, amosan que non hai unha vontade por esquecer o pasado, senón que precisamente este é necesario para comprender o momento actual. Cunha excepcional fotografía e un son traballado ata o detalle, cómpre salientar o excelente traballo en conseguir captar os mínimos son que pode provocar unha man xogando entre as sabas da cama, Enero é unha cápsula do tempo, un exercicio de memoria persoal para a propia directora que consegue atesourar esas conversas sobre algo tan xenérico e tópico como a vida e que, á vez, son quizais os máis fermosos que un pode gardar dunha avoa.

Comments are closed.