NICOLAS WINDING REFN: VIOLENCIA E ESTÉTICA

Con 10 películas ás súas costas, o director danés Nicolas Winding Refn (Copenhague, 1970) gañou as louvanzas e as críticas do gran público. Etiquetado como “o director de Drive (2011)”, Refn é fiel a un estilo de facer cine que é constante desde as súas primeiras obras; filmes que, a pesar de non ser excesivamente coñecidos, teñen acadado unha cota ‘cine de culto’ dentro da filmografía danesa. A influencia do seu estilo resúmese nas declaracións do actor Mads Mikkelsen en NWR (Laurent Duroche, 2012) nas que afirma que o manifesto Dogma de Thomas Vinterberg e Lars von Trier publicado no 1995 está inspirado en Pusher (1996), “aínda que eles non o vaian a recoñecer”.

Ao igual que nos sesenta os Cahiers cargaban contra o “cinéma du papa”, Refn rebélase contra as louvanzas dos seus pais (Anders Refn e Vibeke Winding, os dous vinculados ao mundo da sétima arte): o cinema da Nouvelle Vague. Co carácter propio da adolescencia comeza a devorar filmes coma The Texas Chainsaw Massacre (Tobe Hooper, 1974) que comezarían a amoldar a súa forma de facer cine onde, ás veces de forma voluntaria, outras sen querer, homenaxea ao seu panteón de clásicos. Na retina fica Bleeder (1999), onde Mikkelsen interpreta a Lenny, un alter-ego do director que traballa nun videoclub e que é capaz de recitar de memoria o catálogo de directores da tenda pero non é capaz de falar de nada coa rapaza da que está namorado. Eses travellings hipnóticos sobre as estanterías cheas de cintas de vídeo non son máis que un anaco autobiográfico dun director namorado do cinema.

Refn aprende a facer cine coa cámara, na rúa, inventando planos e improvisando a acción; e efectivamente quizais o Dogma 95 non existiría sen el, mais as diferencias entre si non poden ser máis abismais. Nicolas Winding Refn é un pornógrafo, como el mesmo se autodescribe. Un creador dunha estética única e cunha gran carga de violencia. Violencia que, aínda que é constante en toda a súa carreira, non anula a dimensión psicolóxica das súas personaxes, ás que Refn dota de suficiente carga emocional como para que o espectador poida comprender (que non compartir) as súas accións. A violencia non é un recurso gratuíto ou cun uso, por seguir co símil, pornográfico, senón que é un dos piares dos universos rápidos e agresivos que o director crea nas súas obras. Refn filma o seu país moi afastado dos tópicos que a debuxan como se fosen caixas de galletas danesas. A súa Dinamarca é racista, drogadicta, violenta, etc. Quizais esta forma de retratar o seu país sexa a que lle fixo gañar inimigos na crítica danesa e acabou coa súa marcha do país (cinematograficamente falando).

Tonny (Mads Mikkelsen) en Pusher II (2004)

Tonny (Mads Mikkelsen) en Pusher II (2004)

If you like to gamble, I tell you I’m your man,
You win some, lose some, it’s all the same to me,
The pleasure is to play, makes no difference what you say,
I don’t share your greed, the only card I need is
The Ace Of Spades

(Motörhead, Ace of spades, 1980)

Se hai algo do que non se pode acusar a Nicolas Winding Refn é de apostar por un conservadurismo a nivel narrativo e estético. O éxito de Drive no Festival de Cannes e nas billeteiras dese ano fixo que todas as miradas se fixaran neste danés que, de súpeto, aparecía da nada cunha obra mestra protagonizada por Ryan Gosling. Mais Refn é fiel a si mesmo. Por iso o posterior traballo co actor estadounidense, Only God Forgives (2013), colleu de imprevisto a todo o público. Permítannos facer un inciso aquí: das dez películas que dirixiu, en nove delas asina tamén o guión. Cal é a única na que non escribe o guión? Drive. Quizais, entón, Drive sexa a ‘rara avis’ dentro da filmografía do director. Nesta película, evidentemente, nótase a man do cineasta e os seus sinais de identidade (a violencia, a cor, etc.), pero as personaxes, a trama… todo é moi diferente ao resto da súa filmografía: é a única película na que o seu protagonista é un heroe ‘convencional’.

Estamos a falar dun cinema que aposta por centrar a atención nos antiheroes e nos conflitos que xorden arredor desta vida fóra da legalidade ou da normalidade; un cinema que parece amosar unha visión pesimista da sociedade onde a supervivencia dun mesmo é o obxectivo a acadar. Os seus protagonistas están transtornados dalgunha forma: sexa obsesionados coas aspiracións de convertirse nalguén famoso (coma Tom Hardy en Bronson (2008)) ou cunha personalidade case bipolar (como a de Leo en Bleeder). Mais tamén nestas personaxes, podemos atopar ao director agochado na paternidade de Tonny en Pusher II (2004) ou na cinefilia de Lenny da que antes falabamos.

A nivel narrativo, as historias dos seus filmes adoitan ser sinxelas e cun desenvolvemento incluso predecible. A saga Pusher, por exemplo, non deixa de ser a repetición da mesma historia tres veces: tres personaxes sobreviven dentro dun ambiente de drogadición e violencia; Bronson é a vida entre reixas do criminal máis violento de Inglaterra; Bleeder é o espertar do demo interno dalguén que se enfronta a unha paternidade non buscada. Sinopses que poden resultar pouco atractivas ao ser resumidas nunha frase pero que, á hora de transformalas en imaxes adquiren un atractivo estético incomparable.

Esta sobriedade narrativa pode derivar da súa adolescencia, e é que o director non aprendeu a ler ata os 13 anos por causa da súa dislexia; pola contra, confesa que esta gralla fixo que se mergullase no cinema desde ben novo. Este distanciamiento coa letra escrita fai del un guionista aceptable pero un director extraordinario. Á hora de rodar, prefire facelo de forma cronolóxica para así permitir que o seu instinto o guíe cando o guión fraquee. No documental de Phie Ambo Gambler (2006), Refn explícalle ao actor Kurt Nielsen “esqueces as túas liñas de guión porque non entendes por que dis iso. Non quero que repitas de memoria, quero que o entendas. Se entendes á túa personaxe dá igual que non digas ou fagas o que está escrito”.

Quizais por todo isto centra a súa creatividade en crear imaxes e ambientes. Se ben o seu uso da cámara refínase co paso do tempo e a medida que é absorbido polo sistema, a súa capacidade compositiva non desaparece. Así, persecucións como as de Pusher, filmadas con cámara en man correndo polas rúas de forma case improvisada, pasan a ser as de Drive, planificadas meticulosamente e co uso de recursos técnicos como o slow motion. Porén, os sentimentos, os universos creados nas súas historias seguen a ser os mesmos. Seguimos a falar de personaxes trastornadas, de universos violentos de cor neón vermella e azul, de imaxes que fican na retina días e meses despois de ver os filmes.

Nicolas Winding Refn e Elle Fanning na rodaxe de The Neon Demon (2016)

Nicolas Winding Refn e Elle Fanning na rodaxe de The Neon Demon (2016)

A beleza non o é todo. É a única cousa.

Se deixamos The Neon Demon (2016) reservada ata estes últimos parágrafos é porque é a constatación dun Nicolas Winding Refn absolutamente maduro e nun estado de forma excepcional. Descrita polo director como “un filme de horror adolescente para mulleres”, Refn céntrase no mundo da moda para crear unhas personaxes caníbales e vampíricas ao que o único que importa é a beleza. Jesse (Elle Fanning) é a nova rapaza na cidade. Cun rostro que semella o dunha boneca de porcelana, o seu físico esperta as envexas das súas rivais na pasarela e o namoramento da que se converte na súa mellor amizade, Ruby (Jena Malone).

Filmada cun gusto estético soberbio, The Neon Demon recunca en todos os fetiches do director: música electrónica, luces de neón, violencia…; e abre novas portas a secuencias cuxa descrición podería ocupar liñas e liñas e, así a todo, non faría xustiza ao que o director filma coa súa cámara. Falo de, por exemplo, a secuencia na que Jack (Desmond Harrington) pinta o corpo espido de Jesse con ouro no estudo de fotografía.

Poderiamos seguir a falar do filme por horas, mais como outras das súas películas, The Neon Demon é unha experiencia. Precisa ser vivida en pantalla grande e cuns altofalantes onde retumbe ben forte o cóctel de música electrónica que asina Cliff Martínez. Se hai un filme destacable do 2016 é The Neon Demon, ao fin e ao cabo, como dixo Refn: “foi o único divertido de Cannes este ano”.

Comments are closed.