O corpo aberto, de Ángeles Huerta

O corpo aberto (Ángeles Huerta, 2022)

O corpo aberto é a segunda longametraxe de Ángeles Huerta baseada no relato Lobosandaus (1991), de Xosé Luís Mendéz Ferrín , e a primeira de ficción, aínda que o rexistro da acción e a radiografía sociolóxica ben documentada sobre esa Galicia fronteiriza de comezos do século XX poida levarnos a pensar o contrario. Porén, co paso dos minutos, é fácil decatarse, non só da dinámica e gratificante confluencia de xéneros, a priori tan distantes, como o drama histórico e o terror psicolóxico, senón dos mecanismos narrativos puramente ficcionais que tinguen a obra.

Deste xeito, Huerta cambia completamente de rexistro e ton, aínda que preservando ese carácter íntimo e ese enfoque tan particular da súa ópera prima, Esquece Monelos, un documental que emerxía como unha oda a ese río coruñés que foi río pero xa non o é. Unha sorte de crónica sobre o desenvolvemento urbanístico febril que non quere dialogar nin conservar o pasado, mesturado con elementos autobiográficos, pero que lonxe de converterse nun relato localista abraza o universal. En O corpo aberto ocorre algo parecido. Semella unha obra ligada a un espazo moi concreto, A Raia, pero que se pode extrapolar facilmente a outros contextos.

O corpo aberto é un filme sustentado na contemplación, nunha poderosa atmosfera fantasmal e bastante física, na que se fala máis mediante os corpos, os xestos e as miradas que usando as palabras, aínda que o ritmo e peso dos diálogos é maior que noutros exemplos de cinema galego recente máis intimista e introspectivo. Esa comunicación é eminentemente corporal, algo que ao personaxe principal da cinta, Miguel, un profesor destinado nunha aldea de montaña na fronteira entre Galicia e Portugal, cústalle entender, afeito a crer só naquilo que ve, guiado polo poder da palabra e ese ollo frío e calculador da ciencia, que ás veces se esquece de sentir e desterra a emoción, ou renega dela como un eco obsoleto asoando nun infinito distante e cruel.

O son da obra está sumamente coidado, resultando especialmente encomiable á hora de fortalecer o naturalismo inherente a todo o relato, como nunha escena na que asistimos á castración dun porco. Os berros que emite o animal, agudos e punzantes en primeiro plano, penetran na nosa cabeza e enmudecen o ambiente. Todo isto fala dun mundo primario, feroz e duro, unha terra que non permite segundas oportunidades. Miguel, o mestre chegado da cidade e interpretado con gran fisicidade por Tamar Novas, é un estraño nun lugar no que seguramente nunca vai encaixar, un mundo que non vai ser capaz de domesticar por moito que leve con el o poder da “súa” razón. Todo é hostil e incerto para el, e esta escena revélase brutal nese sentido.

O corpo aberto (Ángeles Huerta, 2022)

As composicións musicais de Mercedes Peón merecen un artigo aparte. Non imaxino nada máis perfecto, que conecte tan ben con esta historia e que a saiba acompañar de xeito tan preciso como as creacións de “outro mundo” da artista de Oza-Cesuras. Os seus adornos musicais iluminan de misterio a realidade, creando dinámicos contrapuntos que axudan a entender e favorecen esa parte máxica e sobrenatural da historia, apontoando así esa encrucillada de realidades onde se cruzan os vivos e os mortos.

A cámara consegue, case de forma invisible, transitar a proximidade dos corpos, rodeándoos e envolvéndoos, consciente das súas intimidades, como ocorre na relación entre as dúas mulleres; pero tamén sabe afastarse para construír espazos e atmosferas entre a densa néboa da montaña ourensá, creando así un ambiente rico e ambivalente, no que nada é o que parece.

Aínda que é difícil traspasar esa capa hermética que rodea a película, contribuíndo a crear unha sensación de cápsula, de prisión, de lugar de lendas que posúe esa aldea perdida e afastada da “civilización”, se conseguimos acceder, o filme tamén é puro lume e quenta da mesma forma que unha emoción sincera asolagaría o ceo de estrelas. O clímax, con esa montaxe que combina escenas festivas carnavalescas co deambular errático e posuído do personaxe de Tamar, produce imaxes moi poderosas que afianzan o narrado, e toda a contención anterior da metraxe explota aquí para lograr un mellor funcionamento dramático, e unha catarse crible e mesmo complexa. Toda a secuencia final emerxe como algo orgánico e efectivo.

O corpo aberto acaba da mesma maneira que empeza, pechando unha especie de círculo, ou quizais un bucle, repetindo mesmo algúns planos para incidir nesa idea circular, nun epílogo que aclara o sucedido. A voz en off é o único que xera algo de artificiosidade na cinta, aínda que a súa relevancia é anecdótica e funciona dunha forma contextual. Sen dúbida, un gran paso adiante na carreira da cineasta xixonesa afincada en Galicia, que de seguro lle abrirá as portas a proxectos máis grandes que lle permitan medrar como cineasta e alcanzar máis públicos, agardamos que sen perder a intimidade e a sinxela transparencia conseguida neste relato.

O corpo aberto (Ángeles Huerta, 2022)

Comments are closed.