FESTIVAL DE CINE INTERNACIONAL DE OURENSE 2016: O ANO DA RENOVACIÓN

Se ben é certo que o Festival de Cine Internacional de Ourense levaba vinte edicións detrás, esta vixésimo primeira edición foi tamén a primeira dunha nova lexislatura. Coma un político electo, agardo que me perdoe o insulto, Fran Gayo chegou aos mandos do festival cunha intención clara: reinventar o OUFF, pór o de dentro cara fóra e viceversa. Por iso, esta edición estivo marcada por unha forte aposta por un cine non só independente, senón un cine de autor. O festival apostou por olladas firmes e novidosas no cinema, pero sen esquecer a aqueles que xa estaban alí antes. Así, tiñamos directores consagrados como Mercedes Moncada ou Hugo Santiago e outras seccións que apostaban polas operas primas no panorama audiovisual. Pero, deixemos de falar de xeneralidades e centrémonos no cine que alí se puido ver.

Fotografía: Daniel Gallego

Fotografía: Daniel Gallego

Se houbo un filme do que non consigo deixar de falar, ese é Santoalla (Andrew Becker e Daniel Meher, 2016). Sen dúbida, o filme galego por excelencia, a peza cinematográfica que a filmografía galega precisaba para abarcar a totalidade de xéneros. O documental, empregando procesos máis próximos a aquelas obras adicadas a reconstruír crimes que ao documental máis experimental, consegue filmar á perfección a identidade galega á vez que relata un crime acontecido hai escasos anos na vila de Petín. A trama non pode ser máis convencional: dous holandeses chegan a unha aldea (Santa Eulalia) onde a outra familia veciña lle comeza a facer a vida imposible. Partindo desta base, os dous directores estadounidenses filman Galicia na súa máis pura expresión; pero o mellor de todo é que o fan case sen querer. A moralexa quizais sexa que nos deberiamos preguntar como é que uns estranxeiros sen ningunha relación con Galicia filman mellor a esencia do noso país mellor que nós mesmos. Eu sigo intentando atopar a resposta.

Dentro dos filmes inesquecibles desta edición, Como me da la gana II (Ignacio Agüero, 2016), escollida mellor filme dentro da Competición Iberoamericana, garda un espazo propio. Continuación dunha curtametraxe realizada hai 30 anos, Agüero ‘interrompe’ rodaxes preguntando polo cinematográfico de cada filme. Se hai tres décadas a pregunta quería respostar que tipo de filmes se podían facer no Chile de Pinochet, hoxe a pregunta trascende e adquire un carácter máis filosófico. Por que facer filmes? Cal é a necesidade? As respostas dos directores son sempre elaboradas explicacións sobre a temática, a trama, as personaxes; pola contra, nun intre da metraxe Agüero revisita unhas imaxes con Sophie, a súa editora. Ela pregunta: “que é o cinematográfico destas imaxes?”. “Os sombreiros”, sentencia Agüero.

E aí reside todo, a beleza, a pulsión por gravar, por filmar. E inevitablemente á mente veñen as imaxes que abren Sans Soleil (Chris Marker, 1983) e a voz de Florence Delay dicindo aquelo de “un día porei estas imaxes ao comezo dun filme seguidas por un longo fotograma en negro. Se non ven a felicidade na imaxe, ao menos verán o negro”. Quizais Agüero tamén tiña en mente a estes tres rapaces camiñando ante a cámara en Islandia, ou quizais Marker visitou o filme durante a rodaxe encarnado no Monsieur Chat, pero iso non o saberemos nunca e aí, aí tamén reside o cinematográfico: en evocar no espectador cousas sen dar explicacións.

Perdinme. Sophie, volvemos a comezar.

Como me da la gana (Ignacio Agüero, 2016)

Como me da la gana (Ignacio Agüero, 2016)

Outubro-Novembro son dous meses cargados de festivais. O Festival de Sevilla de Cine Europeo coincide case co DocLisboa, que veñen co camiño aberto polos nosos compañeiros de Curtocircuito, que á súa vez anticipan a chegada de L’Alternativa ou o Festival de Cine de Gijón. Mais este ano, a cabalo entre outubro e novembro, aparecía unha cita nova no calendario: o Festival de Cine Internacional de Ourense. A cita, se ben nova nova… non é, aparecía por primeira vez no panorama estatal coa chegada de Fran Gayo, reputado programador do BAFICI. Á súa chegada seguírono unha forte aposta por novas miradas no cinema, como se podía comprobar na sección Operas Primas, e polo recoñecemento daqueles que xa consagrados, de aí os focos adicados a Mercedes Moncada, Hugo Santiago e Camilo Restrepo e o premio Cidade de Ourense a Oliver Laxe (porque si, xa podemos falar de Laxe coma un director consagrado; ou é que alguén o dubida?).

Premiada como mellor ópera prima, Boone (Christopher LaMarca, 2016) é un sorprendente exercicio de sinxeleza narrativa. O documental céntrase nun grupo de tres amigos que deciden marchar ao campo e montar unha granxa de cabras perseguindo ese soño utópico da vida autosuficiente, quizais seguindo as doutrinas de John Seymour coma tantos outros antes, quen sabe. A posta en escea, sinxela, permite que o espectador se adentre na película completamente, sendo capaz de respirar a terra que se traballa. Ademais, a non espaciación das diferentes estacións, permiten que inverno, verán, todo entre e saía do filme coma un paxaro voando no medio dunha inmensa plantación. Non nos decatamos do paso do tempo referido a meses. Non hai días da semana. Tan só hai días de frío, días de choiva, días de calor abafante e, sobre todo, días de traballo. Un filme fermoso que quizais está máis próximo de ser unha experiencia case espiritual que un documental.

Boone (Christopher LaMarca, 2016)

Boone (Christopher LaMarca, 2016)

Tamén nesta liña de filmar experiencias está María Aparicio con Las calles (2016), documental ficcionado, ficción-documentalizada ou non-ficción ou como cada quen lle queira chamar que recolle o traballo dunha mestra en Puerto Pirámides, Arxentina, para que sexa a cidadanía a que escolla o nome das súas rúas. O filme retrata un proceso real ocorrido no pobo arxentino, un exercicio de democracia directa que dá voz á cidadanía non só para decidir o nome das rúas, senón para debuxar a súa propia historia, a memoria de Puerto Pirámides. A palabra é a protagonista dunha película donde “las calles” son, sinceramente, o que menos importa e onde a memoria viva é recuperada grazas ao traballo desta mestra, Julia, e da directora desta cinta.

Tamén sobre a palabra constrúe o seu traballo Angélica Lidell. Directora e actriz de teatro, íspese sentimentalmente ante Manuel Fernández-Valdés en Angélica [Una tragedia] (2016), documental que acompaña á artista durante a presentación da súa vindeira obra. Áspera e violenta, a cámara plántase fronte ao escenario e limítase a coñecer a Angélica a través do seu traballo nel e os seus textos. Non hai entrevistas, pero si está presente a voz en off do director que, contra a metade da metraxe, entra na mesma provocando as accións que detonarán o final da mesma. Dentro da película, dúas historias: a dunha artista creando e deixando a un estraño, o director, entrar nun lugar persoal e privado: o escenario; e a dun director que se enfronta a retratar o inretratable, a filmar e coñecer sen interactuar coa protagonista.

Con menos acerto, Solange et les vivants (Ina Mihalache, 2016) trata de facer unha achega á comunicación e aos seus problemas. A propia directora protagoniza esta cinta interpretando a unha rapaza que sofre de desmaios repentinos. O que semella comezar como unha comedia absurda pronto é devorada polo absurdo que a rodea, facendo que, pase de filme surrealista, a parodia a sen sentido en menos dunha hora. Ao contrario do que poida parecer polo que escribo sobre o traballo de Mihalache, o filme tan só erra ao centrar todo o interese en Solange, facendo que cargue con todo o peso e, por conseguinte, facendo que nos aburramos aos vinte minutos dela.

Pola contra, Mattress Men (Colm Quinn, 2016) filma tamén o absurdo da reinvención do ‘Rei dos colchóns’ dublinés cando a crise financieira do 2008 comeza a botar abaixo o seu negocio. O documental, que vende unha falsa imaxe de ‘comedia lixeira’ no trailer, agocha en si unha dura reflexión sobre os problemas diarios daqueles que quedaron na rúa co estourido da crise. Nun intre vemos como Paul e Michael preparan un tolo vídeo para ser virais en Youtube e publicitar a tenda de colchóns parodiando Back to the future (Robert Zemeckis, 1985); noutro vemos como Paul loita por manter o seu matrimonio sen romper mentres pide outra semana máis ao banco para pagar as débedas. Fermosa, crúa e divertida, Mattress Men que filma aos seus protagonistas como son: humanos; esquecendo así esa visión que cada vez é máis habitual desde os órganos de goberno onde somos números nunha estatística de poboación activa.

Para rematar, outra das sorpresas do festival: Lilith’s Awakening (Monica Demes, 2016). Sorpresa posto que non é habitual ver un filme de vampiros nun festival de cinema se non é un Sitges ou similar; e sorpresa tamén ao ver que é unha muller a que dirixe esta mestura do universo de Bram Stoker cun discurso feminista. Se ben é certo que, ás veces, pode tropezar con algún recurso cuestionable, o importante é a mensaxe que se agocha trala historia: a liberación da muller e a loita contra un patriarcado imposto. Discípula de David Lynch, Demes homenaxea na súa cinta o traballo mestre do misterio sen esquecer outros referentes do cine coma Ingmar Bergman.

Comments are closed.