QUIÉN LO IMPIDE, de Jonás Trueba

Quien-lo-impide-o-volver-a-la-adolescencia-por-un-dia

Desde o comezo da súa carreira como director e guionista, Jonás Trueba dialogou de forma decidida co universo adolescente. Do texto da iniciática Más pena que Gloria (Víctor García León, 2001), centrada na primeira decepción amorosa dun mozo de 16 anos; á recente La reconquista (2016), a súa película máis notable ata a data, que trasladaba a historia de amor na trintena da súa primeira metade cara a unha significativa orixe de instituto, o director madrileño mostrou en moi diversas formas a súa inquietude por relatar o tránsito da nenez á idade adulta –e, de forma aínda máis senlleira, as implicacións do primeiro estado da vida nesta última– como o período escarpado e melancólico, pero tamén esencialmente luminoso, que é.

Coñecendo tales antecedentes, se podiamos esperar de alguén o salto desde unha carreira incipiente no cinema de autor a un proxecto tan peculiar como Quién lo impide era del. A través precisamente do estreito contacto con Candela Recio e Pablo Hoyos, protagonistas da súa anterior longametraxe, Trueba mergullouse durante varios meses nunha serie de institutos madrileños, observando a súa realidade diaria e as dinámicas inherentes á idade, pero sobre todo co afán de outorgarlles a voz propia que non poucas veces é silenciada. O resultado tanxible, a día de hoxe, está formado por catro pezas complementarias, estreadas por primeira vez na Cineteca de Madrid e das que no recente Festival Punto de Vista puidemos ver tres (Sólo somos, Si vamos 28, volvemos 28 e Tú también lo has vivido; a cuarta sería Principiantes), máis ao xeito de material educativo en construción que de películas cun acabado sólido, como reflexo dunha etapa vital movediza.

Así, o cineasta non dubida en incluírse no cadro, non soamente mediante a súa voz ou breve presenza, senón tamén calibrando o impacto do medio fílmico nos mozos, ao estilo da construción cooperativa empregada por Jean Rouch en La pirámide humana (1959), liña con froitos moi dispares no cinema pedagóxico ata Xiana do Teixeiro con Tódalas mulleres que coñezo (2018). Cando Trueba tentea o posible impacto da obra en marcha nas súas vidas, apunta tamén a un adolescente interior, circunstancia que engloba aos seus personaxes de ficción, pero tamén a todos os que contemplamos este traballo sen que mediasen moitos anos desde aquela etapa. Para nós supón unha ocasión para contemplar que cousas cambiaron na forma de encarar o mundo dos adolescentes: de modo esperanzador, como é o propósito do cineasta, abordan con descarada madurez conceptos tales como o feminismo ou o sistema capitalista. Pero para el parece ademais a vía de complementar, escoitando con serenidade ás persoas reais, parte do seu cinema previo no que a calidade xuvenil é ‘romantizada’ ata adquirir certa pompa, crítica coa que tivo que lidar en máis dunha ocasión.

casa_candela_3

Neste sentido, a peza que destaca con forza dentro do proxecto é Si vamos 28, volvemos 28. Á arrebatadora observación da excursión de grupo a Andalucía dun instituto madrileño, en cuxas fases, da euforia á decepción, é difícil non identificarse –con momentos, como o fugaz encontro romántico no autobús, indubidablemente ligados ao tacto de Trueba para retratar estas situacións–, séguelle o debate sobre a propia forma na que os suxeitos se ven reflectidos dentro do cinema. Doutra banda, Sólo somos dá voltas sobre a función do proxecto: nun momento, o cineasta aclara a un dos entrevistados que dubida sobre se outorgar un peso específico a asuntos tan relevantes nas súas vidas como o bullying, porque o seu desexo é facer énfase no positivo como contrapunto do escuro retrato usual. Tal misión non é outra que escoitar as inquietudes e peticións destes adolescentes, abordando desde a concepción da identidade nacional ata a crítica ao sistema educativo. Para rematar, Tú también lo has vivido é o necesario relato, a modo de confesión dialogada ante o cineasta, da situación vital de cada un dos adolescentes no momento da rodaxe colectiva.

A combinación destas pezas, obviando nalgunhas ocasións a molesta aspereza formal dun material imperfecto –aínda que se agradece, por exemplo, a ausencia de aditivos como a música extradiexética, asociados á serialidade televisiva, en beneficio da limpa montaxe da habitual Marta Velasco–, posúe a virtude de outorgar entidade e voz a cada un dos protagonistas dun grupo moi numeroso e coral. Así, Quién lo impide logra transitar dun extremo a outro do cadro humano sen resentirse, e reivindica con iso un modo de ser en construción, pero tamén maduro e firme, que podería ter o seu equivalente noutras adolescentes fílmicas como as de Céline Sciamma ou, máis próximas, as de <3 (María Antón Cabot, 2018). Sen dúbida, dar un espazo vivo ás preocupacións destes raparigos, cuxas ideas a miúdo oscilan entre o idealismo case inxenuo e a dubitativa resignación fronte ao estado das cousas, citando con descaro desde a evidente Fight Club (David Fincher, 1999) ás Teses de abril de Lenin, é un punto de partida máis que frutífero para recolocar a nosa mirada e posición cara a eles.

fiesta-1-4

Comments are closed.