(S8) MOSTRA DE CINEMA PERIFÉRICO: NOVA LEXISLATURA
O (S8) Mostra de Cinema Periférico sempre se caracterizou por unha programación que, na liña das propostas de vangarda que proxecta, privilexia o concepto. Tamén se ten xa instaurado coma o festival de España que máis coida o celuloide nas proxeccións, sendo fiel á materialidade do cinema coa que xogan os cineastas convidados. O que se lle ten criticado precisamente dende algúns sectores é que estea tan ligado ao formato, deixando de lado o cinema experimental que usa técnicas dixitais. Estes críticos non recordan que Takashi Makino trouxo as súas performance multicapa hai dous anos á Coruña. Na edición anterior, Ken Jacobs deu tamén mostra de diversas técnicas por ordenador, e desta volta foi Jacques Perconte quen puxo o acento sobre a arte de síntese cunha instalación comisariada por Gonzalo E. Veloso e a súa performance Extension sauvage. Polo tanto, pode falarse dunha evolución e maior inclusión do (S8) dos formatos nos últimos tempos. O cinema expandido, baixo o nome de Desbordamentos, é outro dos elementos identitarios dun festival que funciona cada ano como unha partitura musical. Hai distintas modulacións dun mesmo fío condutor, pero este mantense intacto.
Se nas primeiras edicións o (S8) mostrou as bases do estado do cinema experimental hoxe no mundo, traendo a Galicia a varias lendas do xénero como Guy Sherwin ou Peter Kubelka; e nas tres anteriores edicións decidiu dar boa conta do cinema de vangarda de Arxentina, Xapón e Brasil, establecendo un preciso diálogo entre xeracións; nesta ocasión inaugurou unha nova etapa (como unha terceira lexislatura na historia da mostra) na que o concepto en torno a un modo de ver o cinema articulou toda a programación. De ter seguido o modelo de anos anteriores, o número de canadianos podía ter case xustificado unha edición do país, pero o (S8) deu moito máis e, en certo sentido, flexibilizouse.
Baixo o título de “Os novos impresionistas”, a edición inaugurouse no Teatro Rosalía con O acorazado Potemkin (Sergei M. Eisenstein, 1925) musicalizado en directo, aínda que a nivel conceptual o pistoletazo de saída deuno a sesión titulada “La internacional impresionista”. Sen querer establecer movemento algún (ou se cadra con certa sorna cara estas etiquetas) os programadores do (S8) xuntaron un grupo de pezas dos tres últimos anos que tiñan en común a súa percepción impresionista do mundo, con técnicas que dan unha estética similar á de Monet e compañía e normalmente con motivos naturais. O flou fotográfico dos primeiros paisaxistas substituíase aquí por superposicións construídas en cámara, por exemplo, que difuminaban o percorrido por un camiño que leva a un lago. Esta podería ser a descrición de Brouillard – Passage#14 (Alexandre Larose, Canadá, 2014), a gran peza dunha sesión espectacular, na que non sobraba nin un minuto. Aquí apréciase a importancia do celuloide. Coñeciamos esta peza en dixital, pero a textura lograda pola película, a súa profundidade e o nivel de detalle das cores, non é comparable coa boa copia en DCP que circula por aí.
Nesta sesión, vellos coñecidos do festival como Jodie Mack, que trouxo Something Between Us (EUA, 2015) ou Pablo Mazzolo con Fish Point (Arxentina, 2015). Se ben o arxentino parece manterse fiel ás súas constantes pictóricas de tonos baixos, Mack esquece por un momento a animación para filmar unha peza que difumina en detalle obxectos cotiás e minúsculos, máis na liña das experimentacións que xa fixera antes co 3D.
Entre os grandes nomes, recuperaron Short (Robert Todd, EUA, 2013), clásico exercicio de xogo co diafragma, no que o estadounidense consegue chegar a graos de abstración límite na filmación de figuras xeométricas comúns como vaias, porches ou ventás. A sesión pechouse con Save my Heart From the World (Jacques Perconte, Francia, 2016), que realiza un percorrido da figuración á abstracción cun barco que sofre unha tormenta con métodos de glitch art (descomposición da imaxe dixital). A montaxe musical recorda á do seu compatriota Jean-Gabriel Périot, aínda que sen a súa carga política. Porén, o preciosista resultado que o galo logra con estas técnicas de compresión e descompresión da imaxe, rompendo as cores, fundindo capas, engadindo píxeles, é dunha beleza incuestionable. Demostrouno tamén na súa instalación “Luzarches. Impression of Time Compensation” e na performance con Eddie Ladoire Extension sauvage, erixíndose como unha das figuras máis relevantes do festival.
En conexión con estes impresionistas, o nome propio que brillaba sobre os outros era o canadiano Stephen Broomer, autor que parte de contextos históricos da súa natal Toronto, para compor pezas de suxerente carga política e espiritual. Os seus temas son a responsabilidade histórica, o eterno retorno, o colonialismo, o panteísmo ou o medio ambiente; cun perfil comprometido que non resulta evidente, agochado tralas capas de abstracción dunha obra que bebe moito do cinema máis pictórico de Stan Brakhage. Coas superposicións, as contrastes cromáticas, brochazos ao action painting, un certo pouso documental e a procura de composicións xeométricas, Broomer compón unha complexa e impactante obra.
Xa fóra desta liña, e máis na tradición clásica do cinema de vangarda diarístico, Saul Levine presentou dúas sesións que mostraban as súas anotacións fílmicas dos anos 60 feitas en súper 8 e trazos de vida compostos máis tarde en Kodakhrome; amais de regalar como complemento unha peza de found footage, The Big Stick / an Old Reel (EUA, 1967-1973), cun Charles Chaplin perseguido pola policía. A natureza contestataria deste filme pon de manifesto as intencionalidades políticas dun cineasta que captura a vida de xeito poético ao tempo que se permite lanzar dardos contra o neoliberalismo, un pouco na mesma liña e enerxía de Jonas Mekas, cunha cámara igual de nerviosa. A vertente poética de certa inspiración zen está máis marcada en Levine, que chega a adaptar poemas ou inspirarse neles en pezas como Falling Notes Unleaving (EUA, 2013), na que evoca o “Spring & Fall” de Gerard Manley Hopkins ou Notes After Long Silence (EUA, 1984-1989), que remite a uns versos de Coleridge.
Cruzando o charco, unha sesión un pouco errática deunos a coñecer o traballo do británico William Raban. De dúas pezas dos anos setenta, Broadwalk (Reino Unido, 1972) e Angles of Incidence (Reino Unido, 1973), pasamos a algúns dos seus últimos traballos en dixital, como About Now MMX (Reino Unido, 2013). Esta última, filmada dende o máis alto da torre Balfron en Londres, está rodada en time-lapse con outra torre, a do Canary Warf, como obxecto de estudo. O que lle interesa a Raban é precisamente recoller os cambios urbanísticos da zona, a polución, o impacto nos veciños. Pero a peza é repetitiva e difusa, sen unha dirección clara, coma se se tratase dunha versión light de Patrick Keiller. Afortunadamente, na charla que deu posteriormente, contextualizou esta peza nun proxecto máis amplo sobre a xentrificación de todo o leste de Londres dende o thatcherismo, mostrando treitos de pezas como Sundial (Reino Unido, 1992) ou Island Race (Reino Unido, 1996), que facían moito máis comprensible e interesante MMX. Vendo que a totalidade das súas performance trata sobre o tempo – puxo en marcha Take Measure (1970), na que pasa unha bobina sobre as cabezas do público, córtaa e pon a andar o proxector, facendo que o rollo entre dende a pantalla ata a máquina, cruzando toda a sala por entre as butacas – enténdese que o time-lapse e as rotacións de eixo en torno a un mesmo obxecto sexan as súas técnicas máis usadas nas súas primeiras pezas. A clase maxistral revelou a obra dun artista singular e ben interesante, ao que lle faltou unha sesión coas súas primeiras pezas para redondear a faena.
Pechando os grandes nomes do festival, Nicky Hamlyn ofreceu unha sesión non apta para todos os estómagos. E é que os seus traballos, nos que a luz cobra unha importancia crucial, poden ser excesivos cando se engloban dentro dunha única sesión de máis de 70 minutos. O CGAI foi o escenario para semellante tour de force na que pezas como White Light (Reino Unido, 1996) puñan a proba os sentidos e a paciencia. Porén, non foi sufrimento a sesión adicada a Hamlyn. Filmes coma Gasometers Part 3 (Reino Unido, 2015) conseguían reconectar ao público a través do retrato destas estruturas abandonadas atravesadas pola imparable luz solar.
Na parte máis galega, o (S8) destacou a figura da director Xiana Gomez-Díaz na sección Sinais. A directora presentou dúas sesións nas que se proxectou parte da súa obra. Destacan, entre as súas curtas, a mediametraxe Carretera de una sola dirección (España, 2015), na que fai un mapeo dos prostíbulos de estrada de Navarra prestando especial atención á textura e á simboloxía dos mesmos. O filme busca dialogar con ese silencio social que pretender obviar a existencia das redes de prostitución e convertilo nun tema tabú. Na segunda sesión adicada á directora, Xacio Baño actuaba como presentador/moderador dunha conversa arredor do último proxecto da directora lucenese, Proyecto D, un estudo da muller e da súa relación co diario íntimo.
Tamén galegas eran as directoras englobadas baixo o colectivo “Cinema e muller” que presentaron o filme Visións (Galicia, 2015) dentro da mostra. A obra, resultado da dirección do proxecto de Xisela Franco e Beli Martínez, trata non só de potenciar a visibilidade das creadoras galegas, senón de construír unha identidade elaborada polas propias realizadoras. As dez curtas conforman un collage de visión que vai desde a videoarte á ficción ou ao documental, todas, reparando na muller como eixo central dunha obra cuxa importancia trascende o fílmico, converténdose nun documento histórico para deixar pegada dos problemas, a violencia e os clixés que rodean ao sexo feminino.
Pechando a selección galega de curtas, e tamén o festival, Sinais en Curto achegou varias das curtametraxes realizadas por directores galegos no último ano. Destacable era a presenza de obras rodadas ao abeiro do Chanfaina Lab, nas que sobresaía Homes (Diana Toucedo, Galicia, 2016), unha pequena peza de 11 minutos que analiza a historia non contada das mulleres que agardan a chegada do seu marido/fillo ao fogar. O tempo suspéndese, entre imaxes fundidas, nunha vida ancorada ao fogar, fronteira infranqueable dentro da que estas donas quedaron atrapadas. Ademais, Homes dialoga tamén sobre o esquencemento do rol das mulleres na nosa historia recente. As voces, en off, falan dun camiño difícil de percorrer, o de fuxir do fogar. Unha historia que nos leva directamente aos anos 30 e á Guerra Civil; disparos e morriña centran o diálogo dos homes que falan do fogar abandonado. Mentres, na casa, as mulleres fican agardando, en silencio, privadas dunha historia que tamén sufriron.
__________
FOTOS: María Meseguer
