SEFF 2017: SECCIÓN OFICIAL (1)

western_2Un ano máis, o Festival de Cine Europeo de Sevilla propuxo na súa sección oficial unha selección das películas europeas que marcan a tempada.

A Fábrica de Nada (Pedro Pinho, 2017), aquí Giraldillo de Oro, sorprendeu na pasada edición de Cannes, sendo a película máis unanimemente eloxiada pola crítica na Quincena dos Realizadores. Dirixida de xeito cooperativo por Terratreme, produtora que adoita traballar con esta estrutura, o filme traslada a metodoloxía á súa diéxese. Unha serie de traballadores van ser despedidos dunha fábrica en plena crise económica en Portugal. O filme segue, un pouco na liña de Numax presenta… (Joaquim Jordà, 1980), toda unha serie de posibles solucións que os operarios intentan desenvolver. Se no clásico da Transición eran os propios obreiros os que puñan en escena unha situación que lles acontecera, o modelo asembleario mantense aquí mesturándoo con actores profesionais, que foron gravando ao longo de varios meses unha historia que evolucionaba sobre a marcha.

Esa experiencia acábase trasladando á pantalla de forma moi clara, nunha película que funciona con varios niveis narrativos que se superpoñen e que, co drama social militante como principal modelo, non ten medo a se internar noutros xéneros coma o musical, rachando toda posible anticipación por parte do espectador. O resultado é unha actualización do xénero, lonxe do estilo Ken Loach que o caracteriza, nunha película sen dúbida fráxil e un tanto dislocada, coma os seus protagonistas. Un filme que vaga, tropeza e percorre sinuosos camiños en busca de respostas. Imperfecta e irregular. Tamén única e audaz.

Sobre a clase obreira tamén vai Western (Valeska Grisebach, 2017), aínda que en realidade trátase dun filme luminoso e complexo que escapa de todo reducionismo. Sensación neste caso de Un Certain Regard, pode interpretarse a fita tamén en clave metafórica. O seu título marca a pauta de lectura ao espectador, guiando a interpretación das imaxes dende o primeiro minuto. Na sinopse, un grupo de traballadores alemáns que van operar nunha zona mineira illada de Bulgaria. En realidade estamos ante un western actualizado, con todos os elementos recoñecibles do xénero. Pola película paséanse unha serie de rudos pioneiros que levantan un campamento, izan a bandeira nacional, cruzan un río a lombos dunha máquina motorizada, atópanse con indios que falan nun idioma que non comprenden, fan tratos con eles, engánanos e rouban, intentan tomar as súas mulleres… en esencia, a película pivota en torno á lei do máis forte nun territorio inhóspito e descoñecido para estes visitantes.

Ao trasladar a acción a Europa, estas ferramentas sérvenlle a Grisebach para trazar un retrato do noso marco socioeconómico. Se no Salvaxe Oeste era a violencia física a que impuña as normas, aquí parece que o imperialismo económico é o que prima, nunha Europa a dúas velocidades onde a idea da fronteira, con refuxiados incluídos, tamén se desliza. Así, Western pode lerse como unha deconstrución crítica do xénero para realizar unha lectura sobre o noso contexto. Corre así o risco de cargar as tintas sobre la metáfora e impor unha visión ao espectador. Nada máis lonxe da realidade. A nivel narrativo, o filme constrúese cunha serie de accións cunha mínima liña de sucesos causais, onde o conxunto cobra sentido a través da unidade das escenas. Cada escena é unha transposición de lugares comúns do western, todas rodadas dun modo tan elemental que ao final a película convértese no retrato dun home, ata quedar coa súa esencia.

Deféndeo de forma soberbia Meinhard Neumann. Poderiamos describilo coma un espectador da tensión creada entre alemáns e búlgaros. Coma un flaneur que estuda o lugar, parece o único interesado en integrarse nunha sociedade que o vai acollendo con agarimo a través da súa observación e camaradería. Meinhard é o branco bo que vai vivir cos indios. Pero encarna tamén atributos dos que estamos moi faltos na contemporaneidade: a paciencia, a concordia, a curiosidade e a fe. É un home que busca paz, porque quizais no pasado exerceu violencia e iso asústao. É o único que busca redención, o que non enarbora ningunha bandeira. Nun mundo cada vez máis globalizado, a política parece terse volto recentemente proteccionista. Volve a axitarse a identidade para exercer posturas de cerrado clan. Nun ambiente tan cavernario, agradécese un filme tan cru pero á vez luminoso coma este. Grisebach, ao non cinguirse a un guión de estrutura pechada e non querer contar nada en especial, indo ao esencial, logra en realidade intuír moitas cousas. Western é unha das películas máis libres e polisémicas dos últimos tempos. Unha que flúe con sinxeleza ante nós, mais que encerra complexas lecturas ás que haberá que volver con máis calma no futuro.

zamaO retorno da filla pródiga

Polo seu escaso coñecemento da historia política de Arxentina, este cronista non podería precisar se Lucrecia Martel fai algo parecido en Zama (2017) volvendo a tempos pretéritos, aínda que a súa intuición dille que, en parte, si. A historia sitúase no século XVII, cun oficial da coroa española destinado en Asunción que se esforza por conseguir un traslado á cidade de Lerma. Se Grisebach actualiza un xénero caduco, Martel leva as constantes do seu cine a un tempo pasado. Na súa primeira película de época reprodúcense as mesmas cerimonias burguesas que son habituais no seu cine. Aquí o acento cárgase na natureza mestiza do país á que dan as costas os porteños. A relación con indíxena está totalmente naturalizada, aínda que sempre deixando claro como actúan os mecanismos de poder entre o imperio español e o oprimido.

É unha loita de clases encarnizada e soterrada que o filme describe moi ben polo seu atento guión, que parece moi ben documentado historicamente, pero tamén por outros elementos como a dirección de arte. Sen ningunha intención de adaptarse aos gustos estéticos de 2017, os decorados e o vestiario reproducen con suntuosidade todo luxo de detalles da época sen ser cartón pedra. Realmente son significantes na posta en escena e a trama.

Alén do seu virtuosismo técnico en todos os departamentos, Zama destaca polo seu marcado carácter existencialista, con Diego de Zama como complexa e contraditoria figura que intenta sobrevivir ao seu tempo e manterse digno no intento. A exploración do foro interno do protagonista execútase cun dos elementos máis definitorios do cine de Martel, ese fóra de campo que o espectador debe completar e que impregna as súas historias dunha bendita ambigüidade. Aquí ese exercicio trasládase máis que nunca ao son, aspecto onde a película se mostra especialmente reveladora ao trasladarnos todo un universo que se palpa e se cheira. A respiración de Zama, cada murmurio dun espléndido Daniel Giménez Cacho, métenos na súa caixa torácica, fai que o acompañemos ancorados ao seu tórax. E como se sinte cada golpe.

Película pausada para degustar a fogo lento, experiencia táctil e espacial sen igual, Zama é sen dúbida un dos títulos da temporada.

el mar nos mira de lejosA añada española

El mar nos mira de lejos (Manuel Muñoz Rivas, 2017) capitaneou a presenza española na sección oficial tras o seu paso pola Berlinale. Xa alí comentamos que se trata dun traballo moi sensorial sobre os últimos poboadores dunha praia en pleno parque de Doñana. Cunha aproximación entre o etnográfico e o poético, moi na liña do cada vez máis influínte Sensory Ethnography Lab, o filme destaca por unha sobresaliente fotografía de Mauro Herce.

Tamén competía Algo muy gordo (2017), experimento de Carlo Padial con Berto Romero de protagonista que lles saíu un tanto pretensioso. Imaxinando que a Padial, icona do cine low cost, lle encargan unha superprodución, o dúo realiza un falso making of sobre o fracaso á hora de realizar esa película, unha especie de comedia posapocalíptica cruce entre Phillip K. Dick e Muchachada Nui. O terreo meta non parece sentar moi ben á parella. Baste dicir que é unha comedia e non escoitamos un só riso na sala. Non faremos máis sangue.

Da Berlinale, neste caso fóra de concurso, proviña Helle Nächte (Bright Nights, Thomas Arsenal, 2017). Dela destacouse no festival alemán a sobriedade da proposta, cun Georg Friedrich – premio á mellor interpretación en Berlín – que dá vida a un pai que intenta refacer unha relación complicada co seu fillo. Sobria sen dúbida, seca incluso. Tanto, que a nós non nos arrincou ningunha emoción.

Comments are closed.