SITGES 2013 (4/4): POLÍTICA, POÉTICA, PROBANDO
Que o xénero é un bo caldo de comentario político non é nada novo. En Sitges sábeno, e todos os anos colan algunhas propostas que, máis aló da súa vontade de entreter, intentan cas súas imaxes e historias condenar situacións que definen a sociedade dos nosos tempos. O caso máis paradigmático e desenfadado desta edición foi The Green Inferno (Eli Roth, 2013), filme de sal groso sobre uns universitarios devorados por caníbales no Amazonas. O irónico radica en que ían salvar esa civilización dos abusos do poder. Radicalmente violenta e brutal, salvaxe, o filme é unha clara ridiculización, directa á xugular vía os diálogos e a súa narración; á axuda humanitaria que intervén noutros países cos seus propios valores, sen pararse a analizar que se cadra esa cultura non quere ser salvada. Rodada dun xeito sucio, explícito e firme; The Green Inferno é un puñetazo político en toda regra.
Máis controlados semellan os policiais Ugly (Anurag Kashyap, 2013) e On The Job (Erik Mati, 2013). Determinados a condenar a brutalidade policial nos seus países – a India e Filipinas – inventan relatos nos que fica ben explicitada. Cunha edición áxil, contención musical e melodramática, e un aire a crónica xornalística que achega seriedade – as historias están baseadas en casos reais – estas películas, xunto con Monsoon Shootout (Amit Kumar, 2013), evidencian o interese do New Bollywood e doutros francotiradores en industrias asiáticas similares, de renovar o xénero negro con temáticas máis adultas e achegadas á realidade política e social destes países. Películas máis relevantes que, dentro do seu academicismo, tamén contan cunha esixencia cinematográfica por enriba da media destes xéneros populares.
Menos finas son Dark Touch (Marina de Van, 2013) e Big Bad Wolves (Aharon Keshales, Navot Papuchado, 2013), dúas mostras de como ningún cineasta pode descoidar o continente por deixar meridianamente claro o seu contido. A primeira podía ter sido un filme de corte social ao Ken Loach, con rapaces maltratados nun orfanato irlandés. A Marina de Van preocuparalle moito que mallen nos nenos neste país, como moitos exemplos nas noticias así o teñen demostrado. Mais isto non xustifica a existencia desta sorte de Los chicos del maíz (Fritz Kiersch, 1984) con toques góticos, onde o sobrenatural é só unha escusa para representar a rabia dos rapaces maltratados.
Máis sofre un dos protagonistas torturado de Big Bad Wolves, atado a unha cadeira por, tamén e supostamente, abusar de e asasinar a varias nenas. Os que infrinxen o castigo, axentes da lei que xa non o son, e que polo tanto poden pasar dela. Nunha tan militarizada Israel, calquera podería ser realmente ese torturador. A defensa da nación sionista ten creado moitos monstros. Que teña que explicitarse este medo de Estado ante o diferente coa aparición dun musulmán xocoso a cabalo, ou que o humor sádico sexa a única baza para o suspense nun filme que trata algo tan serio, fan que unha proposta a priori interesante fracase por conservadora e obvia.
Fantástico intimista
Afortunadamente, Sitges tamén supura sutilezas como La fille de nulle part (Jean-Claude Brisseau, 2012), filme fermosísimo na súa sinxeleza, sobre a relación entre un home vello e solitario e unha moza de 26 anos igual de perdida ca el. O fantástico introdúcese para manifestar unha perda, a da muller do protagonista. É polo tanto un filme de pantasmas, pero profundamente intimista. Nunca xoga a ser unha película de terror, senón un drama coa presencia ectoplasma dun ser ausente. A grandeza de Brisseau radica no básico da súa posta en escena, que confía nas panorámicas e planos xerais para definir o espazo; combinados con planos detalle e primeiros planos para centrarse no que realmente interesa: a intensidade dramática de dous actores – unha magnética Virginie Legeay e o propio Brisseau – en estado de gracia.
Sen dúbida é o filme máis destacable dunha sorte de fantástico intimista que se apoderou de varios títulos. Coas pantasmas ou o máis aló como representación de desexos, medos ou sentimentos de culpabilidade e dependencia; foron moitas as películas que optaron por esta vía: Magic Magic (Nicolás López, 2013), Love Eternal (Brendan Muldowney, 2013), For Those in Peril (Paul Wright, 2013), Prince Avalanche (David Gordon Green, 2013)… Ningún deles é un filme moi conseguido – pola falta dunha dirección concreta – mais non se lles pode negar que todas constrúen unha atmosfera enigmática e contan con boas interpretacións. Na ecuación falta concretar. Pero máis interesante que valorar a calidade dos filmes, é comprobar como a relación co mundo dos mortos foi unha constante ao longo do festival. Buscar respostas imposibles noutros mundos indica que non somos moi capaces de ofrecelas no noso.
Por último, e para rematar esta serie de catro crónicas sobre Sitges 2013, debemos citar que este ano, o festival abriuse máis á experimentación, chegando a programar unha subsección específica para as propostas máis radicais. Leviathan (Lucien Castaing-Taylor, Velena Paravel, 2012) e White Epilepsy (Philippe Grandieux, 2012) son películas case abstractas, máis interesadas en captar unha textura que presenta variacións de formas – como nas melodías musicais, en realidade – que en contar unha historia. Son pura poesía, nun certame que sempre privilexiou o narrativo.
Despois están esas xoias raras a medio camiño, que gañan o corazón dun polo persoais e únicas que resultan. Computer Chess (Andrew Bujalski, 2013) podería ter sido unha deliciosa comedia indie nerd sobre un grupo de informáticos que organiza un campionato de xadrez electrónico. É algo máis, ao optar por gravar a ficción coa mesma cámara Sony en vídeo coa que se rexistraban nos anos 80 estes encontros. O formato 4:3 e en branco e negro é respectado con cada píxel, grao e queimadura que proporcionaban estas primeiras cámaras domésticas. A coherencia estética da cinta é, logo, alucinante. Estas películas son unha nova aposta de Sitges polo experimental, na que agardamos siga indagando.
