GLORIA, de Sebastián Lelio

“Gloria, Gloria, campo de sonrisas, Gloria, agua en el desierto, Gloria, corazón abierto…” Con esta canción do italiano Umberto Tozzi remata a historia ‘de amor’ do cineasta Sebastián Lelio sobre Gloria, unha muller chilena de 58 anos, separada dende hai máis dunha década, con dous fillos adultos e un traballo mortalmente aborrecido nunha oficina. Así, nunha primeira ollada, todo semella normal: unha muller madura, cabal e corrente. Mais, que é o que hai detrás desas ‘nais’? Seica a súa vida remata aí, en traballar, criar e adorar aos fillos, e logo aos netos? Lelio cóntanos a parte que non se ve, sobre esas persoas que non se conforman con retirarse e agardar o que lles resta de vida nun asilo á beira do mar. E seica, deberían? Por ter case 60 anos e estar separado ou divorciado, hai que sucumbir forzosamente ás clases de ioga ou ao punto de cruz?

Gloria tenta saír desa soidade e compensar o niño baleiro con diferentes actividades polo día e festas de solteiros pola noite, nas que o único que consegue é perderse nunha serie de (des)venturas sen sentido que a levan a unha maior confusión (a que implica tentar volver aos vinte anos), todo o contrario do que ela quere ou precisa. É entón cando coñece a Rodolfo, un home de 65 anos, empresario, ‘recentemente separado’, que se encapricha dela. A parella vai como a seda, con sexo, romanticismo e amizade: por fin, unha relación estábel e unha fráxil felicidade que só se ve perturbada pola enfermiza e obsesiva dependencia do seu pai que teñen as inútiles fillas adultas de Rodolfo (e tamén a súa ex muller).

Malia tódolos desplantes que lle fai o seu amante, Gloria téntao unha e outra vez, aferrándose a esa relación como a un cravo ardendo, crendo que se esta vez falla será a última oportunidade que teña de poder vivir á beira de alguén. Á fin e ao cabo, o ser humano precisa esa compañía, xa que a sociedade teoricamente rexeita a eses ‘individuos individualistas’ que non precisan de ninguén para levar a vida plena e feliz que eles queren. Estamos creados para vivir en parella, pois doutro xeito deberemos rendernos á soidade e á infelicidade. Iso é o que, grosso modo, quere contar este filme e o que todos eloxian del, mais até que punto esa orixinalidade é real na época na que vivimos?

Un traxe a medida

A historia está ben contada e filmada, coas súas pinceladas de comedia, que deixan a este título moi lonxe de clasificarse como un melodrama de relacións tardías. A súa banda sonora omnipresente achega o punto cómico e nostálxico, un playlist que se converte nun personaxe máis, a outra ‘gloria’ do filme: Tom Jobim, Massiel, Paloma San Basilio, Myriam Hernández, Umberto Tozzi, son algúns dos autores das cancións que interpreta Paulina García imbuída na pel de Gloria, e que nos deixan cun sorriso na boca, fannos levar o compás, sobre as penas, o amor e o desamor. Estas pezas musicais están meticulosamente elixidas, dan vida e sentido ao argumento, e axudan a encaixar o quebracabezas que Sebastián Lelio debuxou no seu filme.

Porén, Gloria, con tódolos seus premios, recoñecementos, críticas, proxección nacional e internacional, resultado, sentido… non existiría sen Paulina García. O papel foi escrito expresamente para esta actriz e non hai dúbida de que lle senta como un traxe a medida: o filme sáese desa ‘normalidade’ do cinema de autor grazas á súa camaleónica e polifacética interpretación. Se cadra por iso varios críticos (demasiados) equiparárona con Meryl Streep, unha comparación que non está de máis, pero que non lle fai xustiza ao savoir faire de moitas actrices latinoamericanas veteranas que dan o mellor de si mesmas sen envexar nin mirarse no espello das súas compañeiras de profesión do norte. Non hai Gloria sen Paulina García, e non hai gloria para Paulina sen Gloria, como ratifica o Oso de Prata que levou esta intérprete no pasado Festival de Berlín.

Política de autor

Non todo é romance, sorrisos e bágoas no filme, iso si. A trama vai alén da historia sentimental, e a crítica política fíltrase en numerosas escenas, malia que nalgunhas as referencias históricas semellen collidas con pinzas. Varias conversas que teñen lugar entre amigos e familia déixannos claro cal é a situación e o pensamento da sociedade contemporánea chilena: dunha banda, a rebelión e o escepticismo das novas xeracións (malia non sufrir nin a metade que seus pais ou avós), e doutra, o conformismo social (que non persoal) desas xeracións adultas que si padeceron durante anos a represión da ditadura de Pinochet.

De tódolos xeitos, a diferenza doutros compatriotas e filmes precedentes, Sebastián Lelio deixou parcialmente de lado este estereotipo do cinema chileno, que el mesmo cualifica de extremadamente político, para centrase nun intimismo persoal que contrasta coa súa traxectoria anterior. Gloria é así unha achega máis ao camiño ben asfaltado que esta cinematografía leva trazando dende hai anos con títulos como a recente No (Pablo Larraín, 2012), outra mostra de como o país subandino vai facendo paseniñamente exame de conciencia sobre o seu pasado recente. Esa ferida, con todo, está lonxe de pechar, como ficou claro o mes pasado na conmemoración do 40 aniversario da morte de Salvador Allende: cada país precisa o seu tempo para facer o seu proceso de duelo, e aí é onde a súa cinematografía pode axudar, ao integrar con naturalidade a pegada do pasado en filmes como Gloria que sexan capaces de transcender esta caste de traumas históricos.