MARÍA RUIDO, UNHA OVERLOQUISTA

Coa entrevista aos seus pais coma epicentro, A memoria interior (2002) abeiraba un seísmo subxectivo, constituínte á vez do biotopo audiovisual de María Ruido (Pidre, Ourense, 1967). Era aí –onde a biografía parte– o tremor dun retroco: a memoria do traballo, o traballo da memoria. Aínda o é, non deixou de selo nunca; ao longo de dez anos, tirada agora ElectroClass do soto de Euskal Telebista (ETB), sucesivas viaxes videográficas teñen repetido –e polo tanto diferido– o camiño que se estende entre as palabras da casa materna, «tremendamente pedra», e unha fábrica de carbón prensado en Francfort.

«Igual ca unha overloquista cunha prenda, comezo a ensamblaxe das pezas desta narración». Das performances que preceden o(s) ensaio(s) de Ruido, entre elas A voz humana (1997), quedará sobre todo a evidencia do corpo. Así mesmo, nun mundo onde a fábrica é a vida, a metáfora téxtil de Ficcións anfibias (2005) literalízase: montar roupa ou coser imaxes, ambas tarefas requiren unhas mans a tempo completo, tanta ou máis respiración ca inspiración. Esta forza de traballo recomposta durante o posfordismo, a cal opera a despeito da anterior división industrial e se proletariza no ventre das representacións e dos afectos, é o suxeito que centra o «jeannedielmanismo» de Tempo real (2003), o «sorriso telefónico» de Zona franca (2009). Pero non só se trata de enfiar os lugares e as estratexias da explotación capitalista, senón tamén de habitar as coseduras corporais que escamotea, precisamente, unha montaxe virtuosa das palabras e das cousas; isto é, da esixencia feminista dun «coñecemento situado» fronte ao non-lugar dende o que falaría o teleoperador –montador de discursos e acaso epítome desta larga precariedade. Trátase daquela de resistir nas xunturas.

Esquerda: unha imaxe de 'La memoria interior' (2002); Dereita: unha imaxe de 'ElectroClass' (2011)

Se María Ruido ten auscultado, neste corpo social posfordista, o tránsito plural das deslocalizacións e das novas servidumes, canto á memoria situaba o seu campo de batalla no arquivo. Un certo desquite dos documentos ante a síntese erecta do monumento, da memoria contra a uni(vo)cidade do discurso histórico, atravesa o díptico do Plan Rosebud («A escena do crime» e «Convocando as pantasmas») e mais a serialidade de ElectroClass. No primeiro, a resoancia do título coa zorra de Citizen Kane (Orson Welles, 1941) declara en primeira instancia a axencia das cousas –«cuasi-obxectos», ao dicir de Bruno Latour– a respecto da Historia como poética de saber. O cemiterio de san Francisco, a Illa de san Simón, o Val dos Caídos, Eden Camp ou, final e circularmente, a retirada da estatua ecuestre de Franco en Ferrol, son materia sometida a exame benjaminiana –na procura do que «relustra de vez e para sempre no intre da súa cognoscibilidade–, cando non á «fantasmoloxía» do Derrida serodio. O contraplano de Rosebud éo, por último, ao relato modélico da Transición, apóndolle o espectro de Manuel Amor –sindicalista out of joint– ao consenso pactado na Moncloa en 1979. Tal entrevista, puntuada pola enfermidade de Amor coma testemuño do estaleiro ao que sucedería a amnesia da reconversión, conleva o enésimo retorno corporal pero tamén, pola intensidade do encontro, un segundo seísmo –pode que o de Hamlet ao pé de seu pai.

O choque postelevisivo de ElectroClass retoma en Bilbao o ciclo de contrarrevolucións enmarcado por Númax presenta (1979) e Veinte años no es nada (2005), de Joaquín Jordá. Faino arrodeado de antecedentes non conciliados –Pasolini, Kluge, Weill, Farocki, os Stranglers– que se engaden aos dunha nómina activa, sempre en curso: Kafka, Akerman, Steyerl, Crash, Goethe, Virno, Mulvey, Rosler, longo etcétera. Ao cabo, a mesa de montaxe dunha overloquista coma María Ruído soubo, amais de convocar pantasmas e espreitar as escenas do crime, construírse unha xenealoxía. Velaquí tamén a proba de que todo pensamento, mesmo o audiovisual, é un acto de creación xeneroso.

[ElectroClass proxectarase axiña no Cineclube de Compostela e no CGAI. Se me permiten o consello: non a perdan].