O ORNITÓLOGO, de João Pedro Rodrigues

33-o-ornitologo-2

Identidades mutantes

Ser un, ser outro, ser doutra maneira. Ser aquilo que desexamos, que rexeitamos ou que ignoramos. Ser en proceso, en permanente transformación, guiados polo desexo, polo destino ou simplemente polo azar. Os personaxes de João Pedro Rodrigues son sempre suxeitos ambivalentes, abertos ás múltiples permutacións que admite a identidade: poden ser homes que se converten en bestas, como en O Fantasma (1999); mulleres que se converten en homes, como en Odete (2005) e Morrer como um Homem (2009); ou mesmo culturistas dispostos a encarnar a reis do pasado, como en O Corpo de Afonso (2012). A identidade, para João Pedro Rodrigues, é tan maleábel como os xéneros cinematográficos. Os seus filmes, por iso, teñen a virtude do transformismo, de levar a personaxes e espectadores por vieiros insospeitados, mudando de pel sen mudar de estilo. A parodia, por estraño que pareza, é para el o mellor xeito de ir en serio: coas emocións non se xoga, mais coas convencións si.

Fernando, o protagonista do seu último traballo, emprenderá outra viaxe de non retorno que o levará a transmutarse en santo laico. O seu camiño estará ateigado de encontros anómalos: dúas peregrinas chinesas, perdidas e malditas, unha banda de caretos transmontanos dispostos a facer o mal, un trío de amazonas en plena cacería, e un efebo xordomudo cun irmán xemelgo algo máis falangueiro. O relato avanza de sorpresa en sorpresa sen medo ao ridículo, sen arrepentirse e sen ollar atrás, porque João Pedro Rodrigues, a fin de contas, non é dos que se retracta, como xa demostrou nas súas longametraxes anteriores: o seu, sen dúbida, son os finais irreversíbeis.

33-o-ornitologo-3

Un dos maiores talentos deste cineasta é a coherencia coa que desenvolve as súas historias até as últimas consecuencias, até que Fernando, neste caso, se converte en António – en Santo António de Padua, para ser máis exactos, sermón aos peixes incluído, un Santo António gai que terá que sufrir, e mesmo provocar, varias mortes até poder gozar dun amor bastante máis carnal e menos celestial que o do seu devanceiro. A súa transformación transcorrerá durante unha excusión ao Douro para avistar paxaros na que a dirección do ollar se vai inverter de seguida: o filme comeza con Fernando observando uns paxaros, mais unhas secuencias despois, a cámara, montada nun drone, vai amosar a vista dunha rapaz sobre Fernando no primeiro dos moitos planos subxectivos de aves que darán conta da progresiva mutación do personaxe. O ornitólogo pasa así de ser suxeito activo a obxecto pasivo do ollar e da súa propia historia, que a partir dese momento se vai desenvolver alén da súa vontade. O val do Douro deixa daquela de ser unha xeografía real para revelarse como un territorio fantástico, habitado por seres mitolóxicos, onde todo é posíbel, da resurrección á reencarnación.

João Pedro Rodrigues filma as fragas trasmontanas cun estilo etéreo e evocador que lembra ás selvas de สัตว์ประหลาด (Tropical Malady, Apichatpong Weerasethakul, 2004) ou ลุงบุญมีระลึกชาติ (Uncle Boonmee Who Can Recall His Past Lives, Apichatpong Weerasethakul, 2010). Esas fragas están fóra dos mapas, fóra do real: son paisaxes imaxinarias, espazos concibidos para dar un salto a outra dimensión, como o círculo de sicómoros de Twin Peaks (David Lynch, TV, 1990-1991) ou o vertedoiro no que remata O Fantasma. Esa foresta devorará a Fernando para cuspilo despois como Santo António logo dunha viaxe iniciática e alucinada ateigada de episodios bizarros, do coito mortal co pastor xordomudo á choiva dourada do careto transmontano. O Ornitólogo é así un filme libre, lúdico e libertario, consciente dos seus referentes –entre os que salientan Lynch, Cronenberg, Weerasethakul e Guiraudie, sen saírmonos do cinema– e capaz, aínda así, de inventar mundos propios. Cómpre aplaudir a ousadía de João Pedro Rodrigues como cineasta, porque conseguiu ser el, unha vez máis, sendo outros, por momentos.

Comments are closed.