RÓTERDAM DÍA 4: TODOS TEMOS UNHA HISTORIA QUE CONTAR

Un neno de once anos acompaña ao seu pai a recadar o diñeiro das súas máquinas comecartos en Barcelona. Entre bares, dentro dunha desas míticas Renault Express, o pai coméntalle ao fillo o seguinte: “Se me tivese que mudar a un país moi afastado, virías comigo?”. Así sucede que a familia remata vivindo no outro lado do charco, onde o noso protagonista se enfronta a unha adolescencia chea de complicacións, ten o seu primeiro amor, e, xa adulto, regresa ao seu país natal invadido por unha inmensa nostalxia. Esa é a miña historia, moi por enriba, e vinme obrigado a compartila porque mo pediu un dos personaxes creados por Lee Kwang-Kuk na súa primeira longametraxe Romance Joe.

Axudante de dirección do mesmísimo Hong Sang-Soo en Hahaha e Tale of Cinema, o agora tamén realizador surcoreano, preséntase en Róterdam cunha obra en forma de colector, na que tódolos personaxes son narradores. É unha película dentro dunha película que, á súa vez, forma parte doutra película. É mellor non intentar pór en orde o que imos atopando ao abrir cada unha destas bonecas rusas, pois corremos o perigo de descubrir que somos o produto da imaxinación doutra persoa. Isto é precisamente o que lle sucede ao personaxe principal. O alter ego de Kwang-Kuk na pantalla, logo dun bloqueo creativo, decide emprender unha viaxe a un lugar apartado de Seúl para reflexionar sobre cal debe ser o seu seguinte paso na súa vida. O primeiro amor, o suicidio, o cinema ou a infancia son as claves da temática desta Alicia no País das Marabillas editada a golpe de planos secuencia, nos que a cámara se move entre os personaxes dentro dunha habitación ou se mantén fixa fronte a un camiño, unha táboa nunha cafetería ou un colchón no chan, sobre o que os amantes comparten intimidades. Sutil e elegante en momentos que poderían resultar escatolóxicos e sen afastarse do detalle, o autor dinos que todos temos algunha historia que contar independentemente de saber como facelo. Divertida e moi recomendable para todo aquel que atravese por unha crise existencial, Romance Joe é unha obra chea de referencias ao cinema, un exercicio de estilo narrativo e seguramente un alivio para o seu director.

Hoxe comecei a comentar as películas polo último visionado, probablemente porque, de tódalas que vin, é a que me resultou máis lixeira. Deixo o difícil para o final e fago un flashback a esta mañá. Medio durmido (e polos pelos) chego a De Doelen e subo ao cuarto andar. Hoxe toca sufrir a primeira hora con Living do ruso Vasily Sigarev. Tralo seu debut con Wolfy, o dramaturgo do Leste dispón fronte aos nosos ollos tres historias unidas pola traxedia. Unha nai ex-alcohólica espera reunirse coas súas fillas, ao mesmo tempo unha parella nova casa sen saber que a súa unión acabará de forma brusca, e un fillo mira pola fiestra esperando que o seu pai veña buscalo. Cando a traxedia se desata, todo se volve arrepiante, violento e cheo de sangue, de sufrimento e dunha impotencia que produce un nó na garganta difícil de desfacer.
O espectador ten a oportunidade de experimentar esa dor e aprender a lección por medio da catarse. Algo que me trae á cabeza Azul de Krzysztof Kieslowski, pero sen o glamour de Juliette Binoche e cuns personaxes rudos, histéricos e moi rusos. Quedo coa secuencia na que a moza corre polos corredores dun tren de pasaxeiros abrindo e pechando as portas dos vagóns, cunha cámara que recolle planos curtos, que se move con ela perdendo o alento e que se detén de súpeto para deixar que a figura do personaxe se perda no fondo do encadre. Trátase dunha referencia ao clásico xogo de espellos enfrontados que repiten a imaxe ata o infinito. E tamén conservarei na memoria os tres últimos planos da moza esperando na parada do e que me refrescan o final de Francesca de Bobby Paunescu.

E agora imos co meu unicornio. Hei dicir que hoxe vin os tres filme deseguido, con menos de media hora de descanso. Coñezo a algún que aínda apura máis, mais a min supérame. A verdade é que son un tipo demasiado sensible. En Suroeste, o brasileiro Eduardo Nunes demóstranos o seu amor polos travellings laterais interminables (que, seguramente debido á proximidade da súa morte, lémbrame a Angelopoulos), moitos deles con ramas ou plantas polo medio e nos que a acción se desenvolve case no fondo. De feito a cámara móvese moito, e moi amodo. Tan importante é o percorrido deste movemento coma o encadre co que remata, e aí o realizador dá mostra do seu gusto pola simetría na imaxe e pola composición triangular. Rodada en branco e negro, e con moita paciencia, esta historia de redención fantasmal propia da bruxería é unha parábola máxica (algo ao que remite o título, xa que o suroeste de Brasil é unha rexión inexistente).

A narración apóiase sobre dous puntos fundamentais. Ámbolos dous fan referencia ao mesmo momento, mais de xeito oposto. Por unha banda, a Clarisa nena (a protagonista) déitase na beira do lago e, cando pecha os ollos, vemos unha serie de imaxes case irrecoñecibles, entre elas unha vea acendida na escuridade, que se suceden con rapidez. Momentazo thriller deses que che fan estremecer na butaca. Que viu? Ou mellor dito, que vimos? Descubrirémolo case ao final, cando a Clarisa vella repousa no seu leito de morte para verse de nena tirada na beira xusto antes de que se apague a vea. E así é a vida, “uns marchan e outros chegan”, unha candea acendida cuxa mecha se vai consumindo. Polo camiño, un amiguiño da infancia (ou un irmanciño), un pai distante e frío sobre o que colga un cartel no que se le a palabra “incesto”, e unha comunidade que vive da produción de sal e que o pasa mal porque o lago estase a secar demasiado rápido. A existencia nun día. Lin que a obra evoca memorias do húngaro Bela Tarr, pero ata aí as miñas referencias cinéfilas non chegan.
E aquí me deteño por hoxe, porque me prometín a min mesmo que me concedería unha noite de festa no IFFR e voume a WORM BY WOOD. A ver a quen me atopo.