SINÓNIMOS, de Nadav Lapid

Ser francés

Sinónimos é unha película diversa e irregular como un diario persoal. Durante dúas horas sucédense as anécdotas sen que cheguen a desenvolver unha trama aparente. Teñen, con todo, un centro de gravidade. O actor Tom Mercier, que debuta de maneira asombrosa nesta película, paséase co seu abrigo prestado polas rúas de París. Conta as súas historias de Israel a unha parella de mozos burgueses parisienses, traballa como axente de seguridade na embaixada israelí, exponse espido a unha sesión de fotografía, baila nos clubes da capital francesa… Unha mancha cor mostaza entre os bulevares e a multitude. Quen é Yoav? Como chegou alí? Ou, nos termos lingüísticos en que ás veces se formula Sinónimos, ese francés raro que fala como un autómata, de onde sae? Que haxa un centro de gravidade non implica que haxa respostas. Sinónimos é, por se fose necesario dicilo, unha película sobre a identidade. Sobre a linguaxe e o corpo. E como sucede na Francia contemporánea de Macron e baixo a nacionalidade israelí do personaxe e do director, Nadav Lapid, ten inevitablemente un cariz político.

Nadav Lapid, que estudou filosofía en Tel Aviv e viaxou a París tras realizar o servizo militar obrigatorio do Estado de Israel, di inspirarse na súa propia experiencia para escribir o guión da película (xunto ao seu pai Haim Lapid. A súa nai Era, por certo, montou a película e a ela está dedicada). Sinónimos comeza con Yoav chegando a un amplo piso baleiro e espíndose para tomar unha ducha. Misteriosamente, todas as súas cousas desaparecen esa noite quedándose espido e á intemperie xeada de París se non lle rescatase unha parella de intelectuais franceses recentemente saída dunha película da nouvelle vague. Son Émile (Quentin Dolmaire, protagonista de Trois souvenirs de ma jeunesse, de Arnaud Desplechin) e Caroline (Louise Chevillote, de L’amant d’un jour, de Philippe Garrel). En agradecemento por salvalo de morrer do frío e regalarlle un sostén e abrigo, Yoav dará ao seu novo amigo o piercing que leva no beizo ─ “é todo canto me queda”─ e as súas historias de Israel.

Nadav Lapid reduce a trama á súa premisa deixando que Sinónimos quede á deriva, nun deambular constante como os do seu personaxe. Os plans de Yoav son simples: “ser francés”, sexa o que sexa iso; “ser enterrado en Père Lachaise”. Para iso ármase dun dicionario de peto e vai recitando sinónimos. Fala un francés estraño, un francés dos libros, que sae da súa boca coma se fose un autómata. Yoav fiará sinónimos en francés para describir ao abxecto e condenado Estado de Israel. A súa identidade defínese negativamente por este rexeitamento á súa identidade israelí. O que converte o seu deambular caprichoso por París nunha minuciosa autodestrución, nun borrado: renuncia a falar en hebreo, perde as súas cousas, vive nunha habitación baleira baixo un disciplinado réxime de alimentación, regala as súas historias… Permanece, con todo, o corpo: un corpo israelí e circuncidado que non pode autodestruír por máis que o entregue ao frío, á disciplina, á fame e á prostitución.

A pesar da súa dispersión, a sucesión de anécdotas precipítase nun final no que Yoav descubrirá que nin un pode autoborrarse nin existe unha identidade substituta (“a francesa”) que non marque os corpos e o pensamento, e no caso da Francia contemporánea, de maneira soez, fundamentalista e autoritaria.

Na súa anterior película, The Kindergarten Teacher, Nadav Lapid tamén realizaba unha desapiadada e grosa crítica social do seu país natal. En ambos os casos emprega un recurso parecido: partir dunha premisa estraña e misteriosa ─un neno de parvulario que é poeta, un home aparecido da nada en París decidido a converterse en francés─ para espir as hipocrisías e mezquindades da sociedade.

O maior logro de Sinónimos é realizar unha película simultaneamente moi conceptual ─unha película sobre a linguaxe─ e física. A clave autobiográfica ábrea mesmo a lecturas metalingüísticas e recursivas, onde Lapid aprópiase da tradición cinematográfica francesa para atopar o seu propio estilo. Sinónimos constrúese ao redor dun ménage à trois como os de Jules et Jim (François Truffaut, 1961), Bande à part (Jean-Luc Godard, 1964) ou, xa unha homenaxe ás anteriores, The Dreamers (Bernardo Bertolucci, 2003). O mesmo Émile lembra ao director da nouvelle vague caricaturizado por Jean-Pierre Léaud en Ultimo tango a Parigi (Bernardo Bertolucci, 1972). Incluso a fisionomía de Tom Mercier e a súa fisicidade lembran a Jean-Paul Belmondo, e é que Nadav Lapid comparte con Godard o seu gusto polo hieratismo, polas enumeracións en off e polas sentenzas; e, con toda a nouvelle vague, a predilección polos flâneures e pola liberdade narrativa e formal. Porque, máis importante de todo, Sinónimos é unha película sobre a linguaxe cuxa posta en escena non esquece que, se a lingua é a norma, a arte atópase na desviación.

Comments are closed.