SNOWPIERCER, de Bong Joon-ho

A LOCOMOTORA COREANA

O planeta está morto por conxelación. A terra cuberta de neve perpetua e os mares xeados deixaron de ser aptos para a vida; as plantas morreron, os animais desapareceron e a humanidade extinguiuse. Agás por un puñado de sobreviventes que, enclaustrados nun tren de enerxía renovable en constante movemento, sobreviven varios anos coma os últimos especímenes da raza humana baixo un único mandato: a locomotora sempre debe avanzar. A partir deste vibrante e suxestivo punto de arranque do cómic Le Transperceneige que Jacques Lob e Jean-Marc Rochette empezaron a publicar en 1982 (eran anos de graza para a ciencia-ficción no cómic francés, a época do Incal, de Jodorowsky e Moebius) toma impulso Snowpiercer, a adaptación ao cinema escrita e dirixida por Bong Joon-ho. Unha co-produción internacional (con capital coreano e francés, con preventa aos EUA a través de The Weinstein Company, quen xa anunciou que estreará o filme con severos cortes de metraxe), filmada en inglés e con repartición representativa do cinema global: de Chris Evans e Jamie Bell até Tilda Swinton e John Hurt, sen esquecer aos coreanos Song Kang-ho (fetiche do director) e Ko Ah-sung (que debutou no cinema tamén ás súas ordes, en The Host). Non é difícil trazar unha analoxía entre a propia película e a locomotora que serve de único escenario nela: móvense ambas as dúas en constante progresión cara adiante, coma se o movemento perpetuo fose a única posibilidade de existencia. Indo máis aló, poderíase dicir que o propio cinema coreano viaxa nesa locomotora; enfurecida na súa carreira cara o crecemento anual pero sen ter moi claro onde se dirixe, xusto no ano no que directores tan representativos como Park Chan-wook e Kim Jee-woon diluíron a súa personalidade en senllos saltos ao cinema de Hollywood con Stoker (2013) e El último desafío (The Last Stand, 2013), respectivamente.

Pero o maquinista da industria coreana segue sendo Bong Joon-ho, responsable da película que máis recadara do país (The Host) ata que chegou a recente El gran golpe (Dodoorkdeul, Choi Dong-hun, 2012). Ao cineasta, aliaxe perfecta entre cinema comercial e afiada visión autoral, sempre lle gustou expor as súas películas en dúas escalas: por unha banda a inmediatez do xénero e a pulcritude plástica da súa milimétrica posta en escena, por outro a reflexión social de amplo alcance. Barking Dogs Never Bite (Flandersui gae, 2000) era comedia negra semi cartoon e comentario sobre a especulación inmobiliaria, Memories of Murder (Salinui chueok, 2003) era thriller criminal e crítica ao sistema policial, The Host (Gwoemul, 2006) era película de monstro, drama familiar e crítica ao imperialismo estadounidense, Mother (Madeo, 2009) era un melodrama disfrazado de thriller con crítica social e, seguindo unha tendencia tradicional do xénero, Snowpiercer é unha modélica fábula de ciencia-ficción que funciona como teatro social (sobre raís) e ensaio da revolución. Substrato alegórico que procede directamente do cómic de Lob e Rochette, pero que practicamente esgota as similitudes con este, pois Bong e a súa co-guionista Kelly Masterson (Antes que el diablo sepa que has muerto, Before the Devil Knows You’re Dead, 2007) decidiron apartarse da liña argumental concreta de Le Transperceneige para recrear metodicamente o seu limitado escenario e introducir outros personaxes moi diferentes.

Chris Evans é a figura mesiánica e con barba xesuítica que máis se achega ao rol de protagonista nun filme de natureza bastante coral, ou polo menos onde o delineado camiño do heroe ten menos solidez que as relevantes figuras de secundarios coma o guía drogadicto que interpreta Song Kang-ho, o líder caído de John Hurt ou a antagonista de dentadura grotesca de Tilda Swinton. Como no cómic de Lob e Rochette, os pasaxeiros da parte traseira do tren, que viven amreados e oprimidos pola pobreza e a fame, planean unha revolución que os leve a facerse co control do tren, dirixido por unha clase privilexiada que vive con todas as comodidades. Non é a primeira vez que o intentan e as represións anteriores sempre foron descarnadas, pero Evans cre ver unha físgoa de esperanza (é posible que os gardas que vixían o vagón xa non teñan reservas de balas) e organiza unha nova ofensiva. O avance da insurrección traza a progresión narrativa sen arestas, tan lineal e continua como a vía pola que vai o tren; a sinxeleza estrutural permite que Bong conciba cada novo vagón como un set piece visual coa súa propia cor e tempo. Algúns son puro deleite pictórico para o director de fotografía Hong Kyung-pyo (con quen o cineasta repite despois de Mother), coma o acuario e o invernadoiro ou a espectacular batalla ás escuras; noutra reina a estrañeza do humor esquinado, como na barra de sushi ou o fascinante convoi escola dirixido por Alison Pill onde os espectadores, igual que os nenos nados no tren, aprendemos a nesgada versión oficial sobre o ocorrido anos atrás na Terra. Tan autoexplicativos nunha soa ollada como as pantallas dun videoxogo que deben ser superadas até chegar ao final boss, cada compartimento estanco presenta unha ameaza diferente e confirma que ningún personaxe está a salvo. A pesar da súa apertura internacional, Bong non perdeu a capacidade de sorpresa.

Por baixo da sinxela alegoría da loita de clases que sustenta a película, non por evidente menos desoladora, apropiada para os nosos fatídicos tempos e herdeira temática dun xénero onde atopou manifestacións tan incontestables como Metrópolis (Fritz Lang, 1927), fíltrase un diagnóstico do estado actual do prometedor cinema coreano de xénero que con tanta forza alumou a primeira década do século XXI. Tal e como Snowpiercer pon en loita dúas forzas progresivas (os rebeldes e o maquinista) que, sen sabelo, se dirixen ao mesmo infinito abismal carente de certezas, o camiño da xeración á que pertencen Bong, Park Chan-wook e Kim Je-woon terminou chegando á locomotora hollywoodiense do cinema mundial que ambicionaban co seu ímpeto e referencias cinéfilas. A que prezo e con que resultados? O tren require seguir avanzando e se Bong, como revela o personaxe de Chris Evans na película, albergase algún pecado orixinal digno de ser redimido, pode estar tranquilo. É evidente que a expansión internacional do seu discurso ten máis forza e resonancia que os exercicios estéticos dos seus compatriotas en terra norteamericana. Snowpiercer non supón ningún salto de xigante na súa filmografía, máis ben unha continuidade sostida, pero demostra unha vez máis a solidez da súa musculatura formal e a gran efectividade e economía de recursos que atesoura como narrador para armar unha epopea de ciencia-ficción crúa, nada cohibida e apoiada na tradición do xénero pero impulsada cara o seu futuro; é dicir, todo iso do que carecen as principais apostas actuais de Hollywood. Se o cineasta continúa por esta senda, por fin poderemos falar dunha terceira vía na que o tren de alta velocidade do cinema comercial coreano deixaría atrás definitivamente ao avellentado ferrocarril do blockbuster norteamericano no que unha vez se quixo fixar. E Bong é o maquinista máis indicado para conducir esa locomotora.

Comments are closed.