VERMELLO SOBRE AZUL: O YIN YANG COREANO NO THRILLER


Hoxe que dá comezo a 45ª edición do festival de Sitges, é bo revisar unha filmografía que na última década vén dando cada ano agradables sorpresas no certame. O thriller surcoreano abre fronteiras en citas cinéfilas e entre o público pola súa capacidade para combinar un ritmo trepidante e unha factura técnica impecable con ferramentas visuais e narrativas que procuran o comentario político e social. Xunto a unha recua de títulos de carácter moi comercial, como Shiri (Kang Je-kyu, 1999), que abriu a veda para outros tantos; esta potencia cinematográfica exportou directores –Park Chan-wook (Sympathy for Lady Vengeance, 2005), Bong Joon-ho (The Host, 2006) ou Na Hong-jin (The Chaser, 2008)– que poderiamos enmarcar nunha terceira vía, entre o ‘blockbuster’ estilo Hong Kong e a liberdade autoral de Kim Ki-duk e Lee Chang-dong. En esencia, filmes de acción con miolo e inquietudes estéticas.

Non semella que a colleita de thriller surcoreano de 2012 vaia deixarnos filmes notables, pero cando menos volve ser interesante e diversa. Tres das películas incluídas na selección de Sitges comparten unha mesma sensación de fondo no espectador, que non é nova, máis se cadra si está un pouco actualizada nun dos títulos desta primeira xornada no certame do fantástico: o choque norte-sur, do vello contra o novo. Nameless Gangster: Rules of the Time (Yun Jong-bin, 2012) rescata as estrelas de Old Boy e The Yellow Sea, Choi Min-sik e Ha Jung-woo, para enfrontalas nun duelo interpretativo que supón un dos puntos fortes da proposta. O primeiro é un oficial de aduanas corrupto que vive de subornos de contrabandistas ata que é traizoado e comeza a traballar para o segundo, un familiar que controla importantes negocios no mundo da mafia. O interesante é como se desenvolve esta relación, cun Min-sik que entra a formar parte do grupo mafioso valéndose dos lazos sanguíneos e usando a Jung-woo como ferramenta de extorsión, sen decatarse de que ese mesmo brazo que golpea o inimigo é o que lle dá de comer, e tamén o que o pon no seu sitio cando é preciso.

Mentres que outros filmes do xénero intentan confrontar a realidade das dúas Coreas dun xeito máis frontal e, por momentos, maniqueo; Nameless Gangster, ao xeito de Memories of Murder, contrapón a extorsión da ditadura á do capital, sempre no Sur, sen malos nin bos, vencedores e vencidos; nun universo no que todos os personaxes son grises e se ven expostos a caer en desgracia por ignorar o yin do yang. É como unha representación violenta da bandeira do país, a Taegeukgi, na que o vermello do sangue (o calor e a luz) semella ter comido polo exceso de hemoglobina o seu espello azul (o frío e a escuridade). O personaxe de Jung-woo é calmado, elegante e calculador; non fai o ruído do impulsivo Min-sik, máis coreano. O rostro do yakuza é o dun impasible profesional, case diriamos un alto empresario, co carácter contido xaponés.

Por comparalo con filmografías máis próximas, Min-sik supón para este thriller o que o alterado Joe Pesci para Martin Scorsese, mentres que o rol de Jung-woo nesta película ben podería ser o de Al Pacino na saga de El Padrino. A nivel narrativo, a obra de Jong-bin estaría máis ben preto da crónica ao estilo europeo, na mesma liña estética de traballos recentes do xénero como Romanzo criminale (Michele Placido, 2005) ou R.A.F. Facción del Ejército Rojo (Der Baader Meinhof Komplex, Uli Edel, 2008).

Nesta mención á elegancia e contención xaponesas fronte a explosión expresiva do coreano radica unha posible lectura da película, que o personaxe de Min-sik lle espeta nunha liña de diálogo a un compañeiro de traballo: “Que hai de malo en vender drogas aos xapos? Dígoo en serio. Cantos anos fomos escravos deses putos monos?” O que representan logo os dous personaxes principais é a falta de liberdade dun pobo que pasou de estar controlado por un poder militar a por outro empresarial. A denuncia sutil dun imperialismo cultural e económico de Xapón en todo o sueste asiático resulta moito máis construtiva e coherente que a simple exaltación nacional que emana de War of the Arrows (Kim Han-min, 2011), filme que narra a resistencia dun único home, armado con inesgotables frechas, contra o exército da dinastía Chung que invade o país. A primeira hora do filme é un rutinario ‘wuxia’, con batallas espectaculares e moitos cartos gastados nos luxosos vestidos que visten os protagonistas. Cando xa comeza a pesar a cabeza, resulta que a cinta se converte nunha sorte de Jungla de cristal (Die Hard, John McTiernan, 1988) rural, na que xa non importa tanto o argumento, como a sensación de infarto que provoca unha persecución entre o protagonista e uns guerreiros de elite enviados para matalo. Unha longuísima e excitante secuencia, prodixiosamente filmada e montada, que dura preto dunha hora sen que asome o aburrimento por ningures. Este último treito, un pouco ao modo de Apocalypto (Mel Gibson, 2006), compensa unha primeira parte convencional e non moi inspirada.

Algo semellante podemos aplicar a Poongsan (Juhn Jaihong, 2012), a incursión de Kim Ki-duk como guionista no terreo do thriller. Querendo copiar o modelo de Park Chan-wook e de series de televisión como City Hunter, o libreto do autor de La isla (Seom, 2000) semella ter caido en todos os tópicos posibles do xénero, dende o excesivo toque melodramático que tanto parece gustar aos seus compatriotas, ata a esaxeración case sobrenatural das habilidades do protagonista, pasando por un humor fóra de lugar por parte das autoridades da lei e a orde. Todo está tan esaxerado nesta historia dun home que se dedica a pasar persoas dunha Corea á outra, que semella que con este exercicio (netamente comercial) Kim Ki-duk quixese lanzar unha pulla en clave de comedia sobre os repetitivos mecanismos do xénero no seu país, se cadra excesivamente explotado. O retrato duns norcoreanos que actúan con crueldade inhumana e non moita intelixencia axuda a afianzar a idea de que este filme é unha burla en toda regra, dun autor que nunca lle profesou moito cariño ao seu goberno, como el explica sen complexos (e doído por que non recoñezan a súa arte, aplaudida no mundo enteiro) en Arirang (2011). Burla ou non, a película é un frouxísimo thriller máis propio da programación de sobremesa dunha tele por cable, que do autor de referencia de Corea do Sur na última década.

Comments are closed.