THE ARTIST, de Michel Hazanavicius

Dicía un dos máis grandes xenios que deu a sétima arte, Alfred Hitchcock, que “os actores son gando”. Que con esa mentalidade e non outra conseguise sacar tanto partido a aqueles que se atreveron a traballar con el é un milagre, sendo quizais Cary Grant o seu falso culpable máis recoñecible, un gentleman que cando se puña diante da cámara do realizador mudaba radicalmente de pose para vivir a súa personaxe, dun xeito moito máis natural ó acostumado no resto da súa (memorable) carreira. Jean Dujardin, un dos actores franceses máis dotados da súa xeración, semella atoparse nun caso similar. É cando traballa xunto a Michel Hazanavicius cando realmente se deixa levar e saca todo o partido ás súas habilidades. Demostrouno con OSS 117: Le Caire nid d’espions (2006) e OSS 117: Rio ne répond plus (2009) e The Artist é a confirmación de que, cando queren, poden.

Engadida a última hora á sección oficial de Cannes, onde rematou por gañar un premio (a mellor actor, para Dujardin), a crítica avalouna e dende a súa estrea no certame foi acumulando premios en tódalas partes. Festivais e mostras, público e prensa rendéronse á evidencia, e é que non é para menos: o filme naceu para perdurar e o segredo do seu éxito reside, precisamente, en saber coma conxugar todos os seus elementos dun xeito apropiado, sen excesos nin carencias, creando unha peza sólida coma unha rocha a nivel cinematográfico, sen descoidar a parte emocional, a conexión co seu destinatario.

A partires dun guión propio, Hazanavicius lévanos ao Hollywood dos anos 20 (en concreto ao ano 1927) nun intre no que o cinema mudo está en perigo coa aparición do son. A industria está a piques de experimentar un cambio radical: as produtoras deciden desfacerse dos seus principais heroes e unha nova xeración de actores ábrese camiño aproveitando a nova “moda” do sector. No medio desta revolución atópase George Valentin, unha das figuras clave da época (unha perfecta mistura entre Rudolph Valentino e Errol Flynn), que ve coma pasa de ser una estrela a ficar no esquecemento, mentres que, ao mesmo tempo, descóbremos a Peppy Miller, unha fermosa aspirante a actriz que experimentará o proceso inverso: da nada ao todo.

Ambas personaxes cruzaranse e dará lugar a unha historia que podería ter filmado Frank Capra de ter caido nas súas mans e que a día de hoxe sería considerada un clásico da sétima arte. Igualmente paga a pena o traballo realizado por Hazanavicius, xa que desprende maxia en cada fotograma e imaxe, na súa marabillosa planificación, no xeito de xogar cos códigos do silente para construír gags (certa secuencia do baile é particularmente memorable) ao tempo que se utilizan os medios actuais para captar ese intre.

É The Artist un filme amable, que debuxa un sorriso na cara do espectador. Lonxe fican os achegamentos ao tema dende puntos de vista máis pesimistas coma os mostrados en filmes coma Sunset Boulevard (1950), unha das moitas obras mestras de Billy Wilder, ou The Wild Party (1975), de James Ivory. De buscar un referente habería que ir ó fermoso Show People (1928) de King Vidor, un dos mellores filmes de cinema dentro do cinema e que partía dunha idea similar para amosar o efémero da fama nunha época sempre en cambio.

A personaxe de Dujardin afróntase aquí a demasiados xiros e, en moi pouco tempo, ve coma todo o que tiña desaparece, sen se poder reubicar noutro sitio. Xa non é cousa da tendencia, está “pasado de moda”, unha sentenza dura e triste nun momento de continua reinvención. Porén, Miller ve as portas abertas e decide adiantar. A ambición, esa calidade tan humana. O querer máis e máis, inda que xa se teña máis do posible. Porque, coma en toda boa comedia, hai momentos de drama e reflexión, que se equilibran perfectamente sen romper o ton nin o ritmo interno das secuencias.

Hazanavicius foi quen no 2011 de realizar un filme sen diálogos, en branco e negro, cunha narración relegada á expresividade dos seus actores e ao uso dalgúns intertítulos.

Calculada con moito tino, precisamente para que non se notasen as súas costuras, The Artist demostra amais unha inaudita capacidade para se reinventar. Sen ánimo de lle estragar ao lector o visionado do filme, cómpre mencionar certa secuencia na que o propio realizador, consciente do xogo que propón, decide romper unha regra determinada para construír un momento anacrónico que cumpre o seu obxectivo sen sacar ao espectador da ficción. Este movemento mestre é só un dos moitos en revelar a Hazanavicius coma un profesional con talento e capacidade, que foi quen no 2011 de realizar un filme sen diálogos, en branco e negro, cunha narración relegada á expresividade dos seus actores e ao uso dalgúns intertítulos.

Definida coma un filme mudo feito na actualidade, prefiro referirme a The Artist coma unha longametraxe monocroma rodada sen diálogos, inda que sexa por unha razón tan a priori absurda coma que non se respecta a taxa de imaxes por segundo do cinema silente, sendo amais a súa imaxe demasiado limpa coma para pasar por un traballo da época. Un detalle de pouca importancia que non embaza a que é unha das experiencias cinematográficas máis emocionantes dos últimos anos, un filme que funciona coma unha engrenaxe puramente emocional e que chega ao espectador sen apenas esforzo.

Jean Dujardin e Bérénice Bejo están encantadores e realmente acertados nos seus papeis principais, sen caer nun doado aceno nin na imitación barata. O traballo de ambos os dous, sobre todo o del, é de vital importancia para que o filme funcione e non fique só nunha boa idea. Guillaume Schiffman, director de fotografía, constrúe cada secuencia, aproveitando ao 100% as súas ferramentas, creando momentos de verdadeiro gozo, mentres que a omnipresente banda sonora de Ludovic Bource redondea un traballo técnico do primeiro nivel.

É moi interesante reflexionar sobre as posibilidades que abre The Artist para o que estea por vir a pesares de que é practicamente imposible que o filme de Hazanavicius sente cátedra e dea pé a novas exploracións das orixes da linguaxe cinematográfica, mais sería fermoso pensar nunha nova marea de produción que axude ás novas xeracións a se introducir naquel mundo sen ir directamente á fonte, pouco a pouco. Capra e Wilder chegan a todo o mundo, ao igual que The Artist. Pixar atreveuse coa marabillosa WALL•E (2008) de Andrew Stanton a por a proba todo o seu público potencial (de un a noventa e nove anos) rendendo unha homenaxe a Buster Keaton e Charles Chaplin cos primeiros 40 minutos de filme, sen diálogos. The Artist recibiu aplausos alá por onde for, chegando ao punto de recibir ovacións mesmo antes de finalizar (coma no seu primeiro pase de prensa o pasado setembro, no Festival de San Sebastián). Imporase o cinema ao espectáculo, ou será The Artist unha nova Night of the Hunter? Este estrano filme, non incomprendido mais si illado no seu propio universo, no que as emocións puras, a maxia e a felicidade sexan só unha parte dun todo. Un no que quizais mereza máis atención e que só o tempo poderá por no seu lugar. Cinema de moitos quilates e valioso, non arriscado no fondo mais si na forma. Dito doutro xeito: unha das producións do ano e se cadra (en pouco tempo sairemos das dúbidas) o segundo filme mudo (logo de Wings (1927) de William A. Wellman) en gañar o premio principal na próxima gala dese divertido circo chamado Oscars.

Comments are closed.