WILL FERRELL E O MAINSTREAM ENTRÓPICO

A comedia mainstream do Século XXI é un terreo árido e repetitivo. Só algunhas figuras como as de Ben Stiller, Seth Rogen, Sacha Baron Cohen e Judd Apatow fan avanzar ao xénero, reflexionan sobre el mesmo ou propoñen unha nova mirada. Atopámonos nunha conxuntura onde a experimentación radical no xénero parece recaer unicamente sobre o medio televisivo e en autores como Louis CK, Ricky Gervais, Larry David, Donald Glover, Dan Harmon ou Sacha Baron Cohen (outra vez). Estes showrunners formulan o seu discurso desde o seu nicho de mercado, principalmente en plataformas de streaming ou cadeas por cable (con algunha excepción illada como a NBC que deu cabida a produtos tan rompedores como Seinfeld (1989-1998) e Community (2009-2015))

O cómico Will Ferrell (California, 1967) supón unha rara avis neste contexto. Ferrell, amante da comedia desde neno e admirador dun cómico tan inclasificable e outsider como Andy Kaufman, licénciase en xornalismo deportivo para non chegar a exercer e lanzarse por fin ao mundo da comedia en 1994 mudándose a Los Ángeles. Entra case de inmediato no grupo de improvisación The Groundlings para recalar un ano despois en toda unha institución do humor televisivo como Saturday Night Live (NBC, 1975-).

Talvez podamos ejemplificar a irrupción de Ferrell no mainstream a través do seu sketch máis coñecido “More Cowbell”. Nel, Ferrell é o en cargado de tocar a chocana gravación do famoso hit de Blue Oÿster Cult “Don’t fear the reaper” de 1976. O produtor musical, interpretado polo invitado daquel día do ano 2000 Christopher Walken, pide “máis choca”, necesita máis á alegre figura de Ferrell. A enerxía, a disonancia do cencerro coa contorna e a entrega do cómico neste sketch retrátanos á perfección alguén que se integra no conxunto pero que quere destacar por outros camiños. Algo que fixera o seu adorado Kaufman no seu soado performance de Mighty Mouse nese mesmo show moitos anos atrás. O silencio e a comedia física unen a ambos os intérpretes aquí.

Nos seus últimos anos no show Ferrell gana máis popularidade encarnando a unha versión bufa, naïf e tremendamente estúpida de George W. Bush e comeza a ter os seus primeiros éxitos como actor de reparto en películas como Austin Powers: The Spy Who Shagged Me (1999, Jay Roach) ou Zoolander (2001, Ben Stiller). Abandona SNL no ano 2002 para centrarse na súa carreira cinematográfica como protagonista que comeza con enormes éxitos de despacho de billetes como ELF (2003, Jon Favreau) ou as que escribe xunto a Adam McKay. Ferrell coñece ao McKay cando este é xefe de guionistas en SNL e créase unha alianza e un tándem creativo que cristalizase pouco despois nun produtora (Gary Sanchez Productions), nas películas máis exitosas de Ferrell (que escriben xuntos e dirixe McKay) como Anchorman: The Legend of Ron Burgundy (2004) ou Step Brothers (2008) e a creación do portal de comedia Funnyordie, onde ambos dan renda solta ao que (aínda) non poden levar a cabo en televisión ou cinema.

Enfrontarse á figura de Will Ferrell sen caer no tópico, sen usar as palabras histriónico, sobreactuado, humor absurdo antóllase labor case imposible. Os que traballaron con el destacan, como se pode ler na súa biografía Will Ferrell: Stay Classy (Ryan Hutton), a súa vulnerabilidade, a súa capacidade de improvisación e a súa capacidade para o humor físico. Os afeccionados ao humor de Ferrell esixen o seu lado máis desatado e vándalo. Pero o actor labrouse unha carreira chea de riscos, enfrontándose en todo momento ao que se espera dun actor saído da canteira SNL. Analizando a súa carreira imos atopar éxitos masivos como os citados combinados con dramas, cinema experimental e híbridos estéticos sempre desde unha contorna mainstream.

Extráese desta análise o crecemento dun cómico con inquietudes inusuais para os estándares contemporáneos, un artista que nunca quixo seguir o camiño fácil e que alterna proxectos exitosos con vangarda. Ferrell, xunto ao seu inseparable Adam McKay explora outros camiños na comedia que teñen que ver coa entropía, coa desestabilización do espectador e a rotura do horizonte de expectativas ante textos a priori previsibles e formularios, (televisivos e cinematográficos).

Sirva esta pequena aproximación á beira máis vangardista deste actor para descubrir a unha figura tremendamente inquieta que bascula entre o cómico “que fai calquera cousa para facer rir”, e alguén que quere dar un paso adiante no xénero. E que o fai desde o lugar que peores consecuencias adoita traer: desde o mainstream. Reunín tres exemplos variados, para min os máis significativos da súa obra que decidín bautizar como a “triloxía entrópica”

Casa de mi padre (2012, Matt Piedmont), pastiche entrópico

A particularidade principal de Casa de mi padre radica en que é unha película totalmente falada en español, excepto por un minúsculo papel que interpreta Nick Offerman. Todos os actores excepto Ferrell e Offerman son latinos e falan no seu idioma. Despois de embarcarse nun proxecto tan especial como Casa de mi padre o cómico californiano declarou: “Sempre tiven a idea de facer unha comedia en español. Non falo español, pero sempre pensei na posibilidade de que alguén coñecido en películas americanas traballe nunha película nun idioma estranxeiro. Sería algo que non se non ve todos os días”. O seu exitoso tándem con Adam McKay, que ata ese momento só experimentaba na contorna do portal de comedia Funnyordie, entra de cheo no territorio do puramente vangardista disfrazado de mainstream con esta película. Casa de mi padre é unha obra cuxa vocación a priori era facer rir en, pero o obxectivo da película é moito máis ambicioso. Andrew Steele, guionista de confianza saído de SNL, crea unha historia ambientada en México cunha facenda como escenario e unha familia autóctona como protagonista. A historia de dous irmáns e un triángulo amoroso como protagonista nun ambiente épico e co narcotráfico son os ingredientes dunha parodia do cinema de baixo orzamento latinoamericano que bascula entre o grandilocuente e o Z. Ferrell encarna ao fillo apocado e humilde do patrón que se namora da noiva do seu exitoso irmán, que ninguén sabe que se dedica ao tráfico de drogas.

Ver ao cómico recitar en español, aprendéndose as súas liñas fonéticamente, funciona como un dispositivo humorístico que desaparece aos poucos minutos de visionado para converterse en pura entropía audiovisual, nunha incomodidade que non abandona ao espectador ata o fin da película. O contraste co resto da repartición que actúa de maneira totalmente dramática nun bo español é durísimo. Aínda que a maioría da crítica tachou a Casa de mi padre de ser un sketch de SNL alongado que parodia ás telenovelas, é precisamente a súa duración e a súa posta en escena, combinado coa imposible actuación de Ferrell o que converte a Casa de mi padre nunha experiencia case lisérxica.

Experimentar o visionado deste fascinante pastiche mergúllanos na vontade entrópica de Ferrell e McKay de crebar as expectativas do seguidor da comedia desmadrada e orgánica dun Ferrell que vén dun éxito masivo con buddy movie The Other Guys (2010, Adam McKay).

O realizador Matt Piedmont fai un verdadeiro exercicio de estilo que combina o máis chabacano e zafio da realización do cinema de baixo orzamento coa épica do western technicolor con resonancias a The Big Country (1958, William Wyler) ou Duel in the Sun (1946, King Vidor). A película combina con gran talento nunha narración caótica, fragmentada con partes que van desde os números musicais aleatorios durante a narración, ata instantes oníricos lynchianos que van do sublime ao ridículo ou tiroteos manieristas que podería rodar Sam Peckinpah sen solución de continuidade. Durante o caótico relato vemos planos de maquetas absolutamente esaxerados e intencionados con coches de xoguete ou retroproyecciones que se repiten continuamente, a planos e escenas bellísimas cun espírito épico que non ten nada que envexar a grandes clásicos do western.

Casa de mi padre revélase, así como o primeiro gran texto entrópico de Ferrell, unha experiencia perturbadora disfrazada de sketch xigantesco posmoderno ao servizo dunha estrela cinematográfica cunha evidente pulsión pola experimentación co xénero e co actor cómico.

A Deadly Adoption (2015, Rachel Le Goldenberg). Xénero invertido e horizonte destruido

No seu seguinte movemento cara á entropía dentro da contorna industrial, McKay e Ferrell cambian de xénero para entrar no mundo Lifetime para dinamitalo desde dentro. Lifetime é unha cadea de televisión norteamericana de cable básico cuxo target principal é o público feminino de clase baixa. Produce o seu propio contido de ficción e o seu produto máis exitoso é a tv movie formularia con paixóns desatadas e historias truculentas dentro do núcleo familiar. Poderiamos afirmar que é o equivalente aos telefilms das fins de semana que emite Antena 3 (que mesmo en ocasións emítense estes mesmos produtos)

Nun proxecto (supostamente) secreto McKay e Ferrell deciden producir un telefilm para a canle. A idea xórdelle a Ferrell tras ver ao seu amigo James Franco interpretar a un personaxe na eterna soap opera General Hospital (ABC, 1963-) durante un arco 54 episodios nos anos 2011 e 2012. Nun acto pouco habitual, Franco, un actor consagrado de Hollywood interesouse en participar no que a priori é un subproducto televisivo. Ferrell interésase en levar a cabo unha empresa parecida, pero co control creativo total do proxecto.

O guionista de A Deadly Adoption nesta ocasión volve ser Andrew Steele que fai un libreto de manual de “película de Lifetime”. Conta a historia dun escritor (Ferrell) e a súa muller (Kristen Wiig) que perden ao bebé que esperan nun accidente que ocorre na casa que teñen no lago. Tras o trauma deciden adoptar un bebé subrogado. A principal candidata para ser a nai biolóxica é unha misteriosa moza que, en avanzado estado de xestación, vai vivir co matrimonio e a súa filla. A nova, por suposto, resulta ser unha psicópata que tivo no pasado unha aventura co personaxe de Ferrell e tenta chantajearlos e asasinar en última instancia ao personaxe de Kristen Wiig. Un proposta mil veces vista e que case mimetiza calquera telefilm de sobremesa da chea.

Está a ser mellor este produto porque está protagonizado por dúas estrelas como Will Ferrell e Kristen Wiig? Cambia algo deste tipo de telefilms melodramático-formularios, baratos e planos que parecen manufacturados? A resposta é non. Isto é unha broma, é unha comedia encuberta? Rotundamente non. Ferrell vólveo a facer, dá un paso máis aló e consegue producir a película Lifetime definitiva para facer unha reflexión sobre este subxénero e sobre os propios actores, xa sexan dramáticos ou cómicos e sobre o clasismo do gremio.

Como vemos, Ferrell segue combinando proxectos. Vén de facer outro blockbuster como Anchorman 2: The Legend Continues (2013, Adam McKay), para meterse de cheo en pura vangarda conceptual. O exercicio é pura mímese pero con dous actores de renome á fronte do reparto. Unha experiencia certamente incómoda sen indicio de ironía na que o espectador é sometido a un experimento Ludovico coma se fose un coello de indias. A ironía vai ter que poñer o espectador entendido ao ver como un relato tan previsible que parece creado por unha máquina expendedora de tópicos, uns tópicos cuxa posta en escena absolutamente vulgar e funcional reforza. Este é o modelo que segue cos ollos pechados A Deadly Adoption para construír unha entropía xenérica e actoral, unha puñada sobre a mesa de Ferrell e McKay do que saen triunfantes. Un mal guion e unha realización plana van seguir séndoo por moi bos actores que o interpreten (e sen importar de que xénero procedan).

Ferrell takes the field (2015, Brian McGee), a despersonalización

Este especial de HBO é unha sorte de culminación desta triloxía entrópica de Ferrell. A peza de 47 minutos narra o reto benéfico ao que se enfronta o cómico para recadar fondos para deportistas con cancro que non poden pagar os seus estudos universitarios. Nesta ocasión saímos da ficción asistir a un proceso da despersonalización do cómico nunha contorna real. Se antes asistimos ao cómico que cambia o seu rexistro e o seu medio habitual creando un produto tan desasosegante como A deadly adoption, aquí Ferrell cambia o seu oficio. Pasa de ser actor a ser un xogador de béisbol. O reto que se lle expón é xogar durante o mesmo día en 5 partidos de primeira división en 10 equipos e en 10 posicións diferentes no campo de xogo.

Gravado como un documental directo, o especial, que non se se se pode cualificar de comedia, aínda que é a súa vocación, pon a Ferrell en multiplicidade de contornas e situacións en menos de 24 horas. Aquí o actor é el mesmo forzando a súa innata comicidade e a súa enorme capacidade de improvisación, e ademais é outras dez persoas diferentes nun lapso de 49 minutos. É un tour de force actoral que leva a Ferrell e polo tanto ao espectador cara a un estado entrópico total e absoluto.

O cómico sente desprazado continuamente nos breves momentos que xoga con cada equipo, aínda que os seus “totais” (as súas declaracións a cámara) funcionan como un contrapunto lixeiro e optimista. Aquí asistimos a un acto catártico das súas dúas facetas: a desatada que provoca a súa capacidade de improvisación e a experimental que lle permite transmutarse en 10 roles fusiónanse para dar como froito un produto amable, pero vez altamente inquietante.

Peza amable, branca, familiar, Ferrell takes the field é unha feel good piece que pon o seu foco na figura do cómico que sae de si o meu mesmo para darse conta de que non encaixa noutro lugar. Os talentos de Ferrell loitan por permanecer en cada xogada, pero acaba sempre sendo desprazado a outro equipo. O ton feel good non é máis que un macguffin para poñer o foco na despersonalización do cómico que quere ir máis aló de si mesmo e o que se espera del. A inquietude do artista e o querer escapar de si mesmo impregnan toda a narración. Unha vez máis a vontade do actor e o seu compromiso total e único cara á comedia e aos seus mecanismos menos explorados permiten a Will Ferrell seguir hibridando xéneros e poñendo ata o seu propio corpo e identidade ao servizo dun produto único.

BONUS:

Fóra desta triloxía entrópica Ferrell abordou proxectos que dunha maneira ou outra desafían tamén ao establishment cómico. Estes son algúns aspectos e obras a ter en conta na súa carreira:

  • É importante destacar a entregada maneira de Ferrell de abordar a figura de Ron Burgundy lonxe da saga Anchorman desde o mundo do podcasting, onde grava “in character” (vestido e maquillado como o seu personaxe) The Ron Burgundy Podcast. O pasado 8 de agosto apareceu o mesmo día nos seis principais late nights da tv norteamericana como o seu personaxe con actuacións totalmente diferentes en cada un deles para promocionar os novos capítulos do podcast.
  • Comedias dramáticas ou dramas cómicos, é dicir, textos nos que a fronteira xenérica son imperceptibles cuxa figura autoral é clave na súa construción como Melinda and Melinda (2004, Woody Allen), Stranger Than Fiction (2006, Marc Forster) ou Everything must go (2010, Dan Rush).
  • As retransmisións en directo totalmente improvisadas que fai xunto a Molly Shannon, actriz de Saturday Night Live, do Rose Parade interpretando a un xornalista naïf e entusiasta para o seu portal Funnyordie. Son máis de dúas horas con dous actores en estado de graza improvisando dunha maneira brillante retransmitindo un típico desfile norteamericano de carrozas.
  • Un novo experimento serial televisivo ultrareflexivo como é o díptico que forman as miniseries The Spoils of Babylon (2014) e The Spoils Before Dying (2015) para a canle IFC. Ferrell produce con Adam McKay e encarna a un vello escritor de bestsellers que introduce as adaptacións de dúas das súas obras. Dúas series cheas de estrelas de Hollywood que abren en canle dunha maneira paródica pero altamente reflexiva formalmente os culebróns de luxo de prime time dos 80 como como Dallas ou o ambiente dos vellos fondos do mundo do Jazz e o cinema de gangsters dos anos 30.
  • Ferrell, na súa terceira película facendo dupla con John C. Reilly, co que conseguiu blockbusters Talladega Nights. The Ballad of Ricky Bobby (2006, Adam McKay) e Step Brothers (2008, Adam Ckay), produce unha sorte de punto de ruptura. En Holmes and Watson (2018, Etan Cohen) Ferrell amplifica os tics, o histrionismo e o humor absurdo que lle levaron ao éxito a ata que, por redundancia, este cinema deixa de ser cómico para que pareza unha narración que se quere autodestruir, levando ao espectador a un profundo estado de desconcerto. Forzou tanto os mecanismos do seu propio humor, dos seus propios acenos de identidade humorísticas que irremediablemente acabou por facer unha comedia “Ferrell” con cero comicidade. As consecuencias de arriscar cunha proposta tan extrema saldáronse coas peores críticas e despacho de billetes da súa carreira. Gary Sanchez Productions, a produtora que comparte con Adam McKay (agora convertido en director de prestixio nomeado ao Óscar en dúas ocasións) rompe como consecuencia deste errado, aínda que interesante produto.

A vontade de Will Ferrell por saírse do camiño do éxito que tiña predeseñado para arriscar a súa propia carreira en produtos de vangarda lémbranos, salvando as distancias, ao seu admirado Andy Kaufman. Un cómico que o dá todo pola comedia e cuxo talento non se centra unicamente en provocar a risa, senón que sempre tenta transitar polas marxes do xénero nun intento de poñer en cuestión os dogmas industriais. A figura de Will Ferrell segue explorando novas vías narrativas pensando o xénero e a maneira na que o cómico e o público do S.XXI enfróntase a este.

Comments are closed.