A SPELL TO WARD OFF THE DARKNESS, de Ben Rivers e Ben Russell
MELANCOLÍA PRIMITIVA
Os dous Ben coñecéronse en 2006 en Brigthon. Russell estaba de tour por Europa e Rivers levaba unha especie de cinemateca cuns amigos desde había 10 anos. Chamaron a Russell e ao seu amigo Jonathan Schwartz para que presentasen as súas películas alí. Rivers e Russell caéronse ben e fixéronse amigos. Máis tarde farían un tour conxunto por Nova Zelandia e Australia. Cada un presentaba cinco películas e falaban sobre elas. O programa titulábase We Can Not Exist in This World Alone. Finalmente, decidiron unirse e crear algo xuntos: A Spell to Ward Off the Darkeness (2013). A película é un inxenuo alegato primitivista (a árcade hippy, o eremita, e o grupo esencialista de black metal) que comparte ademais o mesmo pícnic estético de certo cine documental contemporáneo (chámese lento ou contemplativo): é romántica, primitiva e antimoderna. A obra é un tríptico que condensa e fusiona perfectamente as preocupacións e os estilos de ambos: o roio transo espiritual de Ben Russell coa utopía primitiva de Ben Rivers. Polo tanto, á xa habitual sarta de cursilerías sobre o inefable, o sublime, o indicíbel da natureza e a paisaxe de moitas películas (e directores) temos que sumarlle unha retórica da pureza primitiva como un espazo utópico, espiritual e transcendente secularizado.
Filmada en 16 mm, cada unha das tres as partes está vinculada unicamente pola presenza dun mesmo actor (o músico e artista Robert AA Lowe) envolvido en tres situacións e momentos totalmente distintos que, con todo, exploran e transmiten o mesmo: unha melancolía polo primitivo sustentada nunha visión tráxica do presente. Na primeira parte os dous Ben móstrannos unha comuna neohippie que viven illados na illa de Vorsmi en Estonia. Un espazo edénico e utópico tan vomitivo como a Illa de Aldous Huxley filmado cun estilo parecido ao de Crónica de un verano (Jean Rouch e Edgar Morin, Chronique d’un été, 1961) ou Milestones (Robert Kramer e John Douglas, 1975). Aínda que os dous Ben intenten deixar fóra os dogmas da comuna, o certo é que a maioría das conversas transmiten un cheiro new age que se esparexe por toda a película. Neste lugar todo é amor, paz e tranquilidade. As nais coidan dos seus fillos e dan de mamar aos seus bebes nun ambiente comunitario e libre; os pais báñanse en pelotas e comentan as súas experiencias en belas e estupendas orxías nas que antes de que te decates tes un dedo, ou dous, metidos no cu (literal). Grazas a todas estas belas e edénicas imaxes de felicidade colectiva huxelriana que durante un mes filmaron Ben Rivers e Ben Russell, poderemos comprender aquela repetida queixa de Cartman o longo de South Park: ¡Putos Hippies! (Véxase E02S09, Muere Hippie, Muere).
Na segunda parte, Robert AA Lowe, que na comuna aparecía moi brevemente como unha especie de líder, é un eremita que vive nunha cabana illada nos bosques de Finlandia. É a típica figura que aparece en moitas das películas de Ben Rivers (A World Rattled Of Habit, 2008; I Know Where I’m Going, 2009; Two Years at Sea, 2012). Un home que decidiu refuxiarse da modernidade e o mundanal ruído para vivir solitariamente en contacto directo coa natureza sublime; un Walden nórdico que renunciou ás comodidades e á familia en busca dunha espiritualidade esencial que só se atopa cando un rema nunha canoa por un lago, pesca salmóns, recolle setas e acende un lume -con dúas pedras?- á noite no medio da natureza salvaxe. Se este tipo de personaxes nas anteriores obras de Rivers habitaban nunha especie de futuro primitivo onde aínda mantiñan un contacto mínimo coa sociedade a través dos seus restos (obxectos, maquinas, lixo), o barbudo negro nórdico parece completamente decidido a romper todo lazo coa civilización corrompida, e, como quen non quere a cousa, prende lume á cabana e ás súas escasas pertenzas; disposto, supoñemos, a vivir na natureza como un nobre salvaxe. O xesto, aínda que algo tráxico e violento, parécenos acertado. Max en Vapor (2012) e Luís Buñuel en Simón del Desierto (1965) ensináronnos o difícil que é recluírse e afastarse completamente da modernidade. Alá onde fuxas sempre haberá algo que che tente e alguén que intentarache tocar as pelotas para amolarche a túa procura espiritual.
Na terceira, o anacoreta dos bosques forma parte dun grupo de black metal que van pintados como viquingos e que actúan fronte a un público que parece inmerso nun estado de transo inducido pola música elemental e atávica que tocan. Os seguidores de Russell detectarán enseguida a man do cineasta nesta última parte, xa que as vinculacións coa súa peza Black and White Trypps Number Three (2007) son máis que evidentes. Rivers e Russell elixiron o black metal porque segundo eles este tipo de música mantén unha relación pagán coa paisaxe e a natureza escandinavas que conectaba moi ben co que intentaban transmitir coa película: “A relación dos músicos black metal con este lugar ten que ver con que vivir nalgún lugar onde te sintas en unión cos elementos. A natureza está encima de ti, ao redor de ti, algo do que formas parte e non algo que queiras conquistar ou controlar”1. Por iso, aínda que o atavismo da actuación da banda Noruega de black metal poida parecer afastada da árcade da comuna e a espiritual soidade do eremita dos bosques ao final conecta á perfección co alegato utópico-primitivista-transcendental de Spell to Ward Off the Darkness: a música como cerimonia tribal e colectiva que provoca unha experiencia hipnótica e transcendental que nos reencontra con nós mesmos a través dos outros. No entanto, non convén abusar destas éxtases de transo colectivo musical: xa saben “¡Química, música, suor e amor! ¡Que subidón!¡Estou arriba, tío¡ ¡Quérovos a todos!” A hostia adoita ser gorda e se non vexan a que se pega o pobre Nicodemo en Vapor.
_________
1 Gratza, Agnieszka (2013) “Interview: Ben Rivers & Ben Russell” en Frieze blog, 1 de octubre de 2013 http://blog.frieze.com/interview-ben-rivers-ben-russell/