BARBARA, de Christian Petzold
Derribar o Muro
Ante a apropiación pola banda da industria de Hollywood de calquera relato relacionado coa Segunda Guerra Mundial e o nazismo para fabricar as súas grandes epopeas cinematográficas, o cinema alemán tivo que procurar o seu oco noutros períodos da historia recente. Por este motivo, a nova vaga de directores xermanos centra a súa ollada nos últimos tempos da Alemaña Oriental, unha época menos ‘aireada’ na gran pantalla, mais igual de escura e convulsa. Na última década atopamos exemplos tan dispares como Good Bye Lenin! (Wolfgang Becker, 2003), que contempla a caída do Muro case que con morriña e mesmo humor, ou Das Leben der Anderen (Florian Henckel von Donnesmarck, 2006), un asfixiante relato sobre o traballo da Stasi e o seu papel na opresión cotiá do territorio xermano. Neste contexto, Christian Petzold soubo calibrar ben todas as visións desa Alemaña de panos de aceiro, símbolos comunistas e conspiracións (reais ou falsas) na sombra, para trazar un retrato intimista, austero e fiel sobre a vida na antiga RDA. Un retrato onde os xestos, as olladas e os silencios teñen o protagonismo fronte a calquera outra parafernalia efectista. Así, a faciana dura e enigmática de Nina Hoss, mimetizada na pel de Barbara, consegue enganchar máis ao espectador que calquera diálogo.
Barbara é unha pediatra represaliada pola RDA a principios dos anos oitenta por cometer a ‘ousadía’ de solicitar un visado para a Alemaña Occidental, onde pretendía reunirse co seu amante. As autoridades non só negan a Barbara o traslado, senón que a ‘desterran’ a unha vila de provincias como castigo (os médicos eran demasiado valiosos como para mandalos ao cárcere). Neste lugar, Barbara comeza un periplo que pasará do puramente burocrático ao vital: ela tenta manterse distante ao comezo, mais, aos poucos, a toma de contacto cos seus compañeiros e pacientes rematará difuminando a súa ansia de fuxir. Neste punto, cobra especial importancia André (Ronald Zehrfeld), o xefe de planta do hospital, un personaxe aínda máis ambiguo que a propia protagonista: dunha banda, é un colaborador da Stasi encargado de axexar á doutora; doutra, eríxese como o amigo e protector que ela precisa nese momento. Por suposto, entrambos xurdirá unha certa atracción, un dos desencadenamentos da parte final do filme xunto coa aparición de Stella (Jasna Fritzi Bauer), unha moza fuxida dun campo de traballo á que Barbara tentará axudar até as últimas consecuencias. Todo isto, porén, tardará un tempo en desenvolverse, posto que a intención de Petzold é amosar con insistencia o debate interno dos personaxes para elixir entre o que deben e o que queren.
O espazo desta historia amósase paradoxalmente como un lugar idílico e sosegado: unha vila ribeirega en tempada estival que ofrece o contrapunto perfecto para a historia. Porque se algo hai que apreciar na visión de Petzold é que mostra as cousas sen caer en dicotomías simplistas: nin a RDA era o reino da escuridade, nin Occidente a terra prometida. El mesmo explicábao durante o pasado Festival de Berlín, onde levou o Oso de Prata ao mellor director, co exemplo dos seus pais, emigrados a Alemaña Occidental sen esquecer xamais as súas raíces alén do Muro. Unha vivencia persoal que o director sabe plasmar con contención, rigor formal e eficacia para narrar o devir dos personaxes nun momento de cambios incipientes. Se algo se lle pode reprochar a Petzold é que esa contención da que fai gala chega a resultar tediosa nalgúns intres, pero en todo caso o director ofrece unha nova mostra de que a bautizada como Escola de Berlín vai retomando (felizmente) a senda que Rainer Werner Fassbinder deixou aberta hai trinta anos.