Bollaín tuvo que ser

JUAN SEBASTIÁN BOLLAÍN 4

A 12ª edición do Festival de Cine Europeo de Sevilla homenaxeou ao director Juan Sebastián Bollaín no marco dunha das retrospectivas programadas. Descoñecido para a gran maioría, sorprendía escoitar nas colas das proxeccións como nin os seus propios veciños sevillanos o coñecían, o seu cine propón unha adiantada e surrealista visión da sociedade. A súa obra, rescatada e restaurada pola Filmoteca Andaluza, céntrase especialmente na cidade de Sevilla, onde o director realiza diferentes ensaios sobre as posibilidades dunha cidade que está en mans do poder e non do pobo. Estas ideas, así como a súa visión irónica, valeulle ser vítima da censura do “encargo”, xa que moitas das súas películas fixéronse atendendo a demandas de institucións, aínda hoxe existen filmes do director que durmen en caixóns daqueles que as pediron.

A súa tetraloxía Soñar con Sevilla percorre unha cidade desdebuxada e deconstruída no maxín de Bollaín. Sevilla tuvo que ser condúcenos por unha cidade surrealista, irrecoñecible e provocadora. Desde edificios en forma de falo ata grandes pantallas postas para retransmitir pornografía, o filme evoca diferentes escenarios coa intención de crear a idea de que “outra cidade é posible”, mais non ten por que ser a que Bollaín propón. A pesar de que o director confesaba nun dos coloquios do festival que esta película xurdíu de unir diferentes fragmentos gravados por separado, é imposible desvinculala dun carácter provocador e crítico que, nos anos setenta, quizais chegaba demasiado cedo.

Sevilla Rota propón unha ruptura total entre cidade e identidade. Bollaín constrúe unha cidade nova e estraña que se amosa irrecoñecible ante o cidadán. Onde antes había prazas onde a constante eran coches aparcados, agora hai grandes piscinas onde os sevillanos se refrescan; os antigos portais que antes daban entrada a igrexas e catedrais conectan agora directamente co campo, o grande ausente sempre en todas as cidades. Imaxes oníricas e surrealistas onde non se pode procurar outra explicación que as imaxes en si mesmas. Mais, de forma oculta, como en todos os seus filmes, aparece esa vocación de urbanista, esa crítica ao deseño urbanístico donde relega aos peatóns e cidadáns a meros convidados nunha cidade que semella allea. Nesta liña de reivindicación da cidade como algo público sobresae La Alameda. Esta recolle diferentes testemuñas ante o posible derrube da alameda sevillana para construír un proxecto megalómano. Fiel retrato do espírito construtor que, aínda anos despois, segue traendo desgracias á sociedade, a cinta xoga co son e as imaxes para ofrecernos secuencias marabillosas, en ocasións, froito da espontaneidade.

Cun ollo sempre posto no urbanismo da cidade e na arquitectura, campos que non lle son alleos posto que é, como el di, “mi segunda profesión”, Bollaín destrúe a Sevilla actual para ofrecer unha nova definición que parte, en troques do habitual, de abaixo cara arriba: dos cidadáns para a cidade. Sevilla 2030 adiántase, neste eido, case unha década a movementos sociais coma o 15-M e ao novo espectro político debuxando un novo panorama de participación cidadá. O concello abre as portas a un sistema máis democrático onde os cidadáns sinten a cidade como algo seu. O filme non só ataca a unhas institucións que prometen todo tipo de medidas que non se realizan, senón que tamén ataca aos propios sevillanos e á impasividade ante as desfeitas dos gobernos dunha ou outra cor. Se ben Bollaín declárase fóra de todo tipo de ideoloxía e afastado do cine militante, é imposible ver obras coma as anteriores e non pensar na forte militancia de esquerda que destila. A súa filmografía propón (quizais de forma non intencional) mudar Sevilla coma unha prenda de roupa: co de fóra para dentro. A cidade ao servizo do cidadán, o político ao servizo do votante: o cidadán coma dono e non coma inquilino. Unha conquista do público que chega ao extremo na reconversión de edificios históricos como a Catedral de Sevilla en piscinas olímpica ou que leva a pendurar carteis de “Véndese” no alto de La Giralda. Imaxes provocadoras que lle valeron duras críticas desde os sectores mediáticos e políticos mais conservadores que, ante un xogo visual e cinematográfico, que tomaron estas escenas como propostas serias da mente dun arquitecto.

Non só a temática vai anos por diante do pensamento político senón que filmes como La ciudad es el recuerdo semellan pertencer a algunha corrente de cine observacional contemporáneo e non ao cine español do final dos setenta. Bollaín percorre neste curtametraxe Sevilla filmando os diferentes cambios que a arquitectura da mesma sofre. A través de gravacións feitas en diferentes momentos, mais respetando sempre un mesmo encadre, realiza un collage que retrata os cambios dunha cidade en crecemento. E, de novo, a crítica do director achégase co son siniestro do repicar dunhas campás que separa un e outro plano. Rúas cambiadas, edificios inexistentes e incluso un fermoso mosaico formado por azulexos quedan destruidos ante o son dunhas campás que, coma un motor que marca os compases, amosa o avance inexorable do crecemento.

Imposible de confundir, a obra de Bollaín consegue marcar os seus rasgos identitarios nun cine que, á vez que fai rir ante situacións irreais, mantén ao espectador reflexionando. Adiantado á súa época e descoñecido sempre, a restauración das súas obras por parte da Filmoteca Andaluza supón un grande paso para o recoñecemento e difusión dun dos grandes directores españois. Queda agora como tarefa pendente, tratar de conseguir todas aquelas películas, vítimas da censura do encargo, que aínda hoxe seguen agochadas en caixóns sen ver a luz. Quizais, ao igual que nos setenta, aínda hoxe a visión de Bollaín sexa demasiado avanzada para nós.

Comments are closed.